KNTC là quyền cơ bản của công dân đã được ghi nhận tại các bản Hiến pháp qua các thời kỳ. Chính vì vậy, công tác giải quyết KNTC luôn được các cấp, các ngành từ địa phương tới Trung ương quan tâm giải quyết; các cơ quan, đơn vị đã có nhiều cố gắng trong công tác chỉ đạo, điều hành, tăng cường đôn đốc, kiểm tra việc tiếp công dân, giải quyết KNTC và thực hiện quyết liệt các giải pháp nhằm giải quyết dứt điểm các vụ việc phức tạp, kéo dài.
Tuy nhiên, hiện nay, có không ít tình trạng người dân lợi dụng quyền KNTC của công dân để thực hiện việc KNTC không đúng quy định và có những hành vi vi phạm pháp luật trong KNTC. Nhiều trường hợp, việc KNTC đã được giải quyết đúng quy định pháp luật nhưng người KNTC vẫn tiếp tục gửi đơn vượt cấp, gây xáo trộn, ảnh hưởng đến hoạt động của cơ quan, tổ chức Nhà nước, làm mất uy tín của người bị KNTC cũng như ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh, trật tự, an toàn xã hội ở địa phương. Từ đó, đặt ra vấn đề cần xem xét, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về KNTC của người KNTC để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.
Luật Khiếu nại năm 2011 quy định một số hành vi bị nghiêm cấm như: Cố tình khiếu nại sai sự thật; kích động, xúi giục, cưỡng ép, dụ dỗ, mua chuộc, lôi kéo người khác tập trung đông người KN, gây rối an ninh trật tự công cộng; lợi dụng việc KN để tuyên truyền chống Nhà nước, xâm phạm lợi ích của Nhà nước; xuyên tạc, vu khống, đe dọa, xúc phạm uy tín, danh dự của cơ quan, tổ chức, người có trách nhiệm giải quyết KN, người thi hành nhiệm vụ, công vụ khác; vi phạm quy chế tiếp công dân; vi phạm các quy định khác của pháp luật về KN và giải quyết KN.
Bên cạnh đó, việc xử lý người vi phạm các hành vi bị nghiêm cấm trên được quy định như sau: “Người nào có một trong các hành vi quy định tại các khoản 5, 6, 7 và 8 Điều 6 của Luật này (cố tình KN sai sự thật; kích động, xúi giục, cưỡng ép, dụ dỗ, mua chuộc, lôi kéo người khác tập trung đông người KN, gây rối an ninh trật tự công cộng; lợi dụng việc KN để tuyên truyền chống Nhà nước, xâm phạm lợi ích của Nhà nước; xuyên tạc, vu khống, đe dọa, xúc phạm uy tín, danh dự của cơ quan, tổ chức, người có trách nhiệm giải quyết KN, người thi hành nhiệm vụ, công vụ khác; vi phạm quy chế tiếp công dân) hoặc vi phạm các quy định khác của pháp luật về KN và giải quyết KN thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật”.
Tương tự như vậy, tại Luật Tố cáo năm 2018 cũng quy định một số hành vi bị nghiêm cấm như: Cố ý TC sai sự thật; cưỡng ép, lôi kéo, kích động, dụ dỗ, mua chuộc người khác TC sai sự thật; sử dụng họ tên của người khác để TC; mua chuộc, hối lộ, đe dọa, trả thù, xúc phạm người giải quyết TC; lợi dụng quyền TC để tuyên truyền chống Nhà nước, xâm phạm lợi ích của Nhà nước; gây rối an ninh, trật tự công cộng; xuyên tạc, vu khống, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác; đưa tin sai sự thật về việc TC và giải quyết TC.
Đồng thời, việc xử lý người vi phạm các hành vi bị nghiêm cấm trên được quy định như sau: “Người TC và những người khác có liên quan có hành vi quy định tại Điều 8 của Luật này (các hành vi bị nghiêm cấm) hoặc vi phạm các quy định khác của pháp luật về TC và giải quyết TC thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật”.
Như vậy, cả Luật Khiếu nại năm 2011 và Luật Tố cáo năm 2018 đều đã quy định về những hành vi bị nghiêm cấm trong KNTC và việc xử lý hành vi vi phạm của người KNTC. Tuy nhiên, những quy định này còn rất chung chung, chưa cụ thể để cơ quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền quyết định áp dụng đối với từng trường hợp vi phạm pháp luật về KNTC.
Nói các khác, pháp luật hiện nay chỉ quy định theo hướng “tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật”, tuy nhiên “tính chất”, “mức độ” như thế nào để xử lý người có hành vi vi phạm thì chưa có văn bản hướng dẫn thi hành để có thể áp dụng thống nhất, hiệu quả các quy định của pháp luật cũng như để xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật về KNTC của người KNTC, tạo sức sức răn đe, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người dân.
Do đó, để giải quyết vấn đề này, thiết nghĩ, các cơ quan có thẩm quyền cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện các quy định của pháp luật về KNTC, xây dựng đầy đủ các chế tài xử lý nếu có hành vi vi phạm pháp luật về KNTC xảy ra. Đồng thời, tăng cường công tác phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật về KNTC nhất là ở cấp cơ sở, bố trí cán bộ làm công tác tiếp công dân và tham mưu giải quyết KNTC có tâm huyết, tinh thông nghiệp vụ, có khả năng hướng dẫn, giải thích, thuyết phục để công dân hiểu và chấp hành đúng quy định pháp luật./.
Vũ Thị Minh Ngân
Thanh tra Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk