Tuy nhiên, bên cạnh một số mặt đạt được, công tác phòng, chống tham nhũng vẫn còn một số hạn chế nhất định. “Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí ở một số địa phương, bộ, ngành chưa có chuyển biến rõ rệt; công tác phòng ngừa tham nhũng ở một số nơi còn hình thức. Việc phát hiện, xử lý tham nhũng, lãng phí vẫn còn hạn chế, nhất là việc tự kiểm tra, tự phát hiện và xử lý tham nhũng, lãng phí trong nội bộ cơ quan, đơn vị còn yếu; tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công chưa được đẩy lùi. Tham nhũng, lãng phí trên một số lĩnh vực, địa bàn vẫn còn nghiêm trọng, phức tạp, với những biểu hiện ngày càng tinh vi, gây bức xúc trong xã hội. Tham nhũng vẫn là một trong những nguy cơ đe doạ sự tồn vong của Đảng và chế độ ta”⁽¹⁾. Nguyên nhân của tình trạng trên xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó đặc biệt đáng chú ý là công tác cán bộ.

Một số kết quả đạt được

Thực tế cho thấy, công tác cán bộ đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong công tác phòng, chống tham nhũng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã coi việc phát hiện, rèn luyện, sử dụng cán bộ là khâu trọng yếu, “cán bộ là gốc của mọi công việc”, “muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém... Công tác cán bộ là một vấn đề rất trọng yếu, rất cần kíp, quan trọng, phải thực sự là “then chốt của then chốt”⁽²⁾. Trong phòng, chống tham nhũng, công tác cán bộ là yếu tố quyết định việc đưa ra chủ trương, tiến hành các biện pháp và nghệ thuật xử lý trong từng tình huống. Thực hiện tốt công tác cán bộ đã góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng trong thời gian qua. Trung ương đã tập trung chỉ đạo công tác phát hiện và xử lý tham nhũng, kết hợp giữa xử lý hành chính, xử lý kỷ luật của Đảng, của Nhà nước, của đoàn thể với xử lý hình sự; kỷ luật của Đảng được thực hiện trước, mở đường, tạo điều kiện cho kỷ luật của Nhà nước, của đoàn thể và xử lý hình sự, không có vùng cấm, không có ngoại lệ. Công tác cán bộ, công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đơn vị và các giải pháp phòng ngừa tham nhũng được chú trọng, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và đạt những kết quả tích cực. Chỉ tính riêng năm 2021, cả nước đã khởi tố 2.130 vụ án/4.084 bị can phạm tội về tham nhũng, chức vụ, kinh tế; trong đó tội phạm tham nhũng xảy ra 266 vụ/646 bị can, truy tố 250 vụ án/643 bị can. Trong đó, số các vụ án, vụ việc thuộc diện ban chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo có 98 vụ/38 bị can khởi tố mới, 78 bị can được khởi tố thêm trong 14 vụ án, kết thúc điều tra 13 vụ án/123 bị can, kết luận điều tra bổ sung 4 vụ án/52 bị can. Phạm vi đối tượng, vụ việc được điều tra, khởi tố ngày càng mở rộng, thực hiện đúng phương châm “công tác phát hiện và xử lý tham nhũng được chỉ đạo đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả, tạo bước đột phá trong công tác phòng, chống tham nhũng, khẳng định quyết tâm rất cao của Đảng, Nhà nước trong chống tham nhũng, “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai, không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào”⁽³⁾.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2013 - 2020, ngày 12/12/2020.

Thực tế, “công tác cán bộ là “then chốt của then chốt” có nhiều đổi mới, đạt một số kết quả quan trọng. Việc chống chạy chức, chạy quyền được coi trọng, đã có tác động cảnh báo, răn đe và ngăn chặn. Công tác bảo vệ chính trị nội bộ được quan tâm hơn. Rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước về tổ chức bộ máy, biên chế; giảm đầu mối, giảm cấp trung gian, giảm số lượng cán bộ lãnh đạo, giảm biên chế; cơ cấu lại, từng bước nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, giảm chi phí hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động”⁽⁴⁾. Chính việc triển khai có hiệu quả các nội dung này đã góp phần nâng cao hiệu quả trong phòng, chống tham nhũng trong thời gian qua.

Những hạn chế, thiếu sót

Bên cạnh những thành tựu cơ bản, công tác cán bộ vẫn còn một số hạn chế cần được khắc phục. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã nghiêm túc đánh giá, nhìn nhận về những hạn chế, thiếu sót của công tác cán bộ. Cụ thể, “việc thể chế hoá, cụ thể hoá chủ trương của Đảng về một số nội dung trong công tác cán bộ còn chậm, có nội dung chưa thống nhất giữa pháp luật của Nhà nước và quy định của Đảng; chính sách cán bộ chưa thực sự tạo động lực để cán bộ toàn tâm, toàn ý với công việc”. “Nhận thức, triển khai đổi mới tổ chức bộ máy một số cơ quan Trung ương và địa phương chưa đều, chưa thật đồng bộ. Công tác cán bộ còn có mặt hạn chế, việc thực hiện một số nội dung trong các khâu của công tác cán bộ ở một số nơi còn hình thức”⁽⁵⁾. Điều đó đã kéo theo tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, chủ nghĩa cá nhân, “lợi ích nhóm”, bệnh lãng phí, vô cảm, bệnh thành tích ở một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi. Những yếu tố tiêu cực này đã góp phần làm cho tình trạng tham nhũng xảy ra nghiêm trọng ở một số địa phương, lĩnh vực nhất định.

Thực tế cho thấy, công tác phòng, chống tham nhũng vẫn còn nhiều hạn chế. Công tác tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống tham nhũng hiệu quả chưa cao, hiện tượng phải hối lộ, bôi trơn hoặc tác động bằng hình thức khác để được thuận lợi hơn trong giải quyết công việc còn phổ biến; một số cơ chế, chính sách còn thiếu chặt chẽ, chưa phù hợp với thực tiễn; thực thi pháp luật có lúc, có nơi chưa nghiêm, vấn đề phát hiện, xử lý tham nhũng chưa đáp ứng yêu cầu, nhất là tự phát hiện, xử lý tham nhũng trong nội bộ. Đặc biệt, công tác tổ chức, cán bộ còn nhiều hạn chế, vướng mắc. Vì vậy, tình trạng tham nhũng vẫn xảy ra nghiêm trọng trong một số lĩnh vực, một số địa phương nhất định.

Giải pháp thực hiện tốt công tác cán bộ góp phần nâng cao hiệu quả phòng, chống tham nhũng

Trong phần phương hướng, nhiệm vụ và giải pháp phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025 của Văn kiện Đại hội XIII đã đưa ra nhiều chủ trương và giải pháp căn cơ quyết liệt về phòng, chống tham nhũng: “Triển khai đồng bộ có hiệu quả quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng, bảo đảm đúng pháp luật. Thực hiện quyết liệt nghiêm minh có hiệu quả cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng”⁽⁶⁾. Để góp phần phòng, chống tham nhũng, cần tiến hành động bộ nhiều biện pháp. Trong đó, công tác cán bộ phải là một trong những yếu tố quan trọng, cơ bản. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII cũng đã xác định phải “tăng cường xây dựng Đảng về cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu”.

Trước hết, cần phải “tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Hoàn thiện thể chế, quy định về công tác cán bộ, tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí, cơ chế đánh giá cán bộ”⁽⁷⁾. Người đứng đầu cần nêu cao trách nhiệm, gương mẫu, đi đầu, trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống tham nhũng; chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời, nghiêm minh các vụ việc tham nhũng và các hành vi bao che, dung túng, cản trở việc chống tham nhũng theo quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Người đứng đầu tổ chức đảng, chủ tịch ủy ban nhân dân các cấp, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị phải trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo và chịu trách nhiệm về tình hình khiếu nại, tố cáo và công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong phạm vi địa bàn, lĩnh vực phụ trách. Người đứng đầu cần nêu cao trách nhiệm đối thoại trực tiếp với dân và xử lý những phản ánh, kiến nghị của dân. Đây là kênh thông tin rất quan trọng giúp người đứng đầu cấp ủy kịp thời nắm bắt các thông tin liên quan đến tiêu cực, tham nhũng để xem xét, xử lý. Do đó, việc xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới, sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết.

Hai là, “xây dựng quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác cán bộ và quản lý cán bộ”⁽⁸⁾.  Cần phải có cơ chế để giám sát quyền lực và việc thực thi quyền lực của người đứng đầu trong công tác cán bộ. Tổ chức thực hiện tốt quy định về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, chống các hiện tượng tiêu cực như chạy chức, chạy quyền. Khi phát hiện các hành vi vi phạm thì tiến hành làm rõ và xử lý nghiêm minh, đồng bộ kỷ luật đảng, kỷ luật hành chính và xử lý bằng pháp luật đối với cán bộ có vi phạm, kể cả khi đã chuyển công tác hoặc nghỉ hưu. Điều này sẽ góp phần nêu gương cho những người đương nhiệm để bảo sự nghiêm túc trong chấp hành pháp luật, hạn chế tới mức thấp nhất các biểu hiện tham nhũng.

Ba là, “tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách tạo động lực cho cán bộ phấn đấu, toàn tâm, toàn ý với công việc”⁽⁹⁾. Coi trọng và làm tốt công tác bảo vệ cán bộ, bảo vệ chính trị nội bộ được coi là khâu đầu tiên và quan trọng nhất trong việc tạo điều kiện cho cán bộ cống hiến, phấn đấu trong công việc. Kiên quyết phòng, chống các biểu hiện bè phái, “lợi ích nhóm” và lợi dụng các phương tiện thông tin đại chúng để xuyên tạc sự thật, kích động, gây rối, chia rẽ làm mất đoàn kết nội bộ. Từ đó, tạo ra sức mạnh đoàn kết từ bên trong, sự vững mạnh trong phòng, chống tham nhũng được xuất phát từ sức mạnh của cơ quan, đơn vị.

Bốn là, cần phải kết hợp chặt chẽ và nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát công tác cán bộ ở các cấp, các ngành, gắn với kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền. Đối với các cơ quan có chức năng kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực của đội ngũ cán bộ, cần phát huy tinh thần, trách nhiệm, tính chủ động sáng tạo trong công tác kiểm tra, giám sát. Thường xuyên nghiên cứu, nâng cao kiến thức chuyên môn để thực hiện có hiệu quả hoạt động kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực của đội ngũ cán bộ. Bên cạnh đó, các tổ chức này cần phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội của các tổ chức như: Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và của Nhân dân. Trên cơ sở đó, tạo ra một thế trận trong việc kiểm soát quyền lực của đội ngũ cán bộ có chức, có quyền, góp phần phòng ngừa, ngăn chặn hành vi tham nhũng./.

Chú thích:

(1), (4), (5), (6), (7), (8), (9) Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Nghị quyết đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam, Hà Nội.

(2) Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 8.

(3) Bài phát biểu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2013 - 2020 diễn ra sáng 12/12/2020, https://bitly.com.vn/4fmuwz.