Trên 5.200 tỷ và 108 người bị thiên tai “cuốn đi”

Theo số liệu của Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai (PCTT) - Ủy ban Quốc gia ứng phó sự cố thiên tai và tìm kiếm cứu nạn (ƯPSCTT và TKCN), năm 2021, thiên tai trên thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến bất thường, khốc liệt, với gần 380 trận thiên tai gây thiệt hại rất lớn về người và tài sản. Mặc dù các quốc gia đã rất nỗ lực phòng, chống, song thiên tai đã làm 16.000 người chết, thiệt hại về kinh tế trên 343 tỷ USD (cao hơn nhiều so với năm 2020).

Ở trong nước, hậu quả nghiêm trọng của đợt mưa lũ lịch sử năm 2020 chưa được phục hồi, trong khi năm 2022 thiên tai đang diễn biến hết sức phức tạp. Cụ thể năm 2021 đã xảy ra 18/22 loại hình thiên tai, trong đó có 12 cơn bão và áp thấp nhiệt đới; 326 trận dông, lốc, mưa lớn; 170 trận lũ, lũ quét, sạt lở đất; 139 trận động đất; 403 điểm sạt lở nguy hiểm; 1.030 vụ hỏa hoạn; 20 vụ nổ; 13 vụ sập đổ công trình; 866 vụ tai nạn trên biển; 263 vụ tai nạn đường thủy nội địa. 

Hội nghị toàn quốc về công tác PCTT và TKCN năm 2022 diễn ra ngày 25/4. Ảnh: Tổng cục PCTT

Mặc dù bị ảnh hưởng nặng nề do dịch Covid-19 cũng như thiếu thốn về nguồn lực, song với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng - Trưởng Ban chỉ đạo, lãnh đạo Ban chỉ đạo quốc gia PCTT, Uỷ ban Quốc gia ƯPSCTT&TKCN, các bộ, ngành đã khắc phục khó khăn, đặc biệt là sự chủ động của các địa phương và cộng đồng nên thiệt hại do thiên tai năm 2021 giảm nhiều (so với năm 2020 và các năm trước đó), thiên tai năm qua đã làm 108 người chết và mất tích (giảm 70% so với năm 2020), thiệt hại về kinh tế trên 5.200 tỷ đồng (giảm 87% so với năm 2020).

“4 tại chỗ” một số nơi còn hình thức, chưa phát huy tốt hiệu quả

Mặc dù đạt được các kết quả đáng ghi nhận, song theo đánh giá của các chuyên gia và cơ quan quản lý nhà nước, công tác PCTT và TKCN năm qua cũng còn bộc lộ một số vấn đề tồn tại, hạn chế kéo dài chưa xử lý dứt điểm và hạn chế mới phát sinh. Có thể kể đến thiệt hại đáng tiếc về người do chủ quan, bất cẩn vẫn còn diễn ra. Khả năng ứng phó với tình huống thiên tai, sự cố, đặc biệt thiên tai lớn còn hạn chế, bị động, lúng túng, chưa đáp ứng yêu cầu. Trong khi, việc thực hiện phương châm 4 tại chỗ, nhất là xây dựng lực lượng xung kích PCTT ở một số nơi còn mang tính hình thức, chưa phát huy tốt hiệu quả. Công tác khắc phục hậu quả triển khai còn chậm, không dứt điểm mặc dù đã có quy định của pháp luật. Chưa kể, khả năng chống chịu của cơ sở hạ tầng còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu trước sự tàn phá của mưa lớn, bão, lũ; trang thiết bị phục vụ công tác PCTT&TKCN còn hạn chế. Các tồn tại, bất cập khác cũng được thẳng thắn nhìn nhận như: công tác vận hành, điều tiết lũ hồ chứa và nguồn lực cho công tác khắc phục hậu quả còn thiếu và chưa đáp ứng yêu cầu, mới đáp ứng khoảng 20-30% nhu cầu thực tế của các địa phương... 

Làm gì để ứng phó với khả năng xuất hiện bão mạnh trái quy luật?

Theo nhận định của Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn Quốc gia, năm 2022 có khả năng xuất hiện bão mạnh trái quy luật với khoảng 10-12 cơn bão và ATNĐ hoạt động trên khu vực biển Đông. Lượng mưa trong năm có xu hướng gia tăng trên phạm vi toàn quốc, khả năng cao xảy ra hiện tượng mưa cực đoan. 

Thực tế, từ đầu năm đến nay có thể thấy, thiên tai năm 2022 sẽ tiếp tục diễn biến hết sức phức tạp và dị thường được thể hiện ngay trong đợt mưa lũ lớn trái quy luật ngay giữa mùa khô, kèm theo dông lốc, sóng lớn tại các tỉnh từ Quảng Bình đến Khánh Hoà diễn ra từ ngày 30/3-02/4 vừa qua. Tổng thiệt hại do thiên tai gây ra từ đầu năm đến nay ước tính lên tới 2.400 tỷ đồng (gần bằng ½ thiệt hại về kinh tế do thiên tai gây ra năm 2021).

Ứng phó với bão mạnh và mưa lũ cần thực hiện đồng bộ các giải pháp. Ảnh: Tràng An

Để ứng phó với thiên tai trong thời gian tới, công tác PCTT&TKCN từ nay đến cuối năm cần tập trung vào 9 nhiệm vụ trọng tâm.

Thứ nhất, yêu cầu thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các chỉ thị, nghị quyết, chính sách, pháp luật, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, Chính phủ nhằm tạo ra bước chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động của các cấp ủy Đảng, chính quyền, đặc biệt là người dân và cộng đồng; xác định công tác PCTT&TKCN là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, thường xuyên của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Thứ hai, tiếp tục rà soát bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật bảo đảm đồng bộ, tạo môi trường pháp lý đầy đủ, đáp ứng thực tiễn yêu cầu nhiệm vụ, trong đó trọng tâm là: Cơ chế, chính sách huy động nguồn lực xã hội hóa đầu tư vào hoạt động PCTT &TKCN; bảo hiểm rủi ro thiên tai; đóng góp xây dựng Luật Phòng thủ dân sự đồng bộ, hiệu quả.

Thứ ba, chuyển dịch mạnh mẽ từ bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa, trong đó (i) Lồng ghép nội dung PCTT vào quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, các chương trình, dự án, nhất là các dự án phát triển hạ tầng giao thông; (ii) điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, xây dựng, bố trí, sắp xếp dân cư vùng thiên tai; nâng cao chất lượng rừng phòng hộ đầu nguồn, ven biển và (iii) Triển khai Chương trình tổng thể PCTT quốc gia, và Đề án liên quan sau khi được phê duyệt.   

Thứ tư, nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo và theo dõi, giám sát thiên tai quốc gia và hệ thống chuyên dùng; lắp đặt hệ thống giám sát, theo dõi mưa, mực nước, camera giám sát hồ chứa, trọng điểm đê điều, thiết bị giám sát hành trình tàu thuyền trên biển.

Thứ năm, nâng cao năng lực chỉ đạo, chỉ huy điều hành PCTN và TKCN từ Trung ương đến cơ sở, trong đó: Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về PCTT và TKCN đảm bảo đủ năng lực và đáp ứng yêu cầu trong điều kiện thiên tai ngày càng khốc liệt và không để bị động.

Thứ sáu, nâng cao năng lực cứu hộ cứu nạn, đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản cho nhân dân, trong đó tập trung nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác cứu hộ cứu nạn, xác định công tác cứu hộ cứu nạn là hoạt động quan trọng của lực lượng vũ trang, là “nhiệm vụ chiến đấu trong thời bình”; rà soát bổ sung mua sắm trang thiết bị ứng phó sự cố, thiên tai và TKCN.

Thứ bảy, tiếp tục đẩy mạnh công tác thông tin truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng; đa dạng các hình thức truyền tin phù hợp với từng đối tượng, điều kiện cụ thể; lồng ghép nội dung PCTT vào chương trình giảng dạy trong nhà trường và hoạt động văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng, sinh hoạt cộng đồng.

Thứ tám, đầu tư cho công tác PCTT&TKCN là đầu tư cho phát triển bền vững, cần được quan tâm đặc biệt cùng với việc triển khai các giải pháp đa dạng hoá nguồn lực đầu tư; ưu tiên bố trí kinh phí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn và dự phòng ngân sách hàng năm cho PCTT; bố trí ngân sách xử lý dứt điểm khắc phục hậu quả thiên tai, trọng điểm đê điều, hồ chứa nước xung yếu trước mùa mưa bão. 

Thứ chín, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, hợp tác quốc tế và chuyển đổi số trong PCTT và TKCN, tập trung vào một số nội dung: (i) Ứng dụng công nghệ viễn thám, ảnh vệ tinh, máy bay không người lái, công nghệ mới trong phòng ngừa, ứng phó thiên tai. (ii)  Hiện đại hóa công cụ hỗ trợ, số hóa bộ cơ sở dữ liệu PCTT và (iii) Phát huy hoạt động của Đối tác giảm nhẹ rủi ro thiên tai; thúc đẩy hợp tác, chia sẻ thông tin, nhất là với các nước thượng nguồn sông Hồng, sông Mê Kông.