Để duy trì sự cạnh tranh và tồn tại trong môi trường thông tin thay đổi nhanh chóng này, báo chí không thể chỉ dừng lại ở việc sản xuất thông tin mà phải chuyển mình thành một công ty công nghệ để tạo ra những giá trị mới đáp ứng nhu cầu thay đổi không ngừng của độc giả.

Báo chí Việt Nam đối mặt với thách thức của thời đại số

Sự phát triển vũ bão của công nghệ số đã thay đổi thói quen tiêu thụ thông tin của độc giả. Theo số liệu từ Wearesocial năm 2024, trong khi 83,3% người dùng Internet tại Việt Nam vẫn sử dụng để đọc báo, thì có đến 96,1% người dùng tham gia mạng xã hội và 84% dành thời gian xem nội dung streaming. Cùng với đó, khoảng thời gian dành cho việc đọc báo trực tuyến của người Việt đã giảm xuống còn 1 giờ 47 phút mỗi ngày, giảm 15 phút so với năm trước, trong khi thời gian dành cho mạng xã hội lên đến 2 giờ 25 phút. Điều này cho thấy, các cơ quan báo chí đang phải đối mặt với sự giảm sút mạnh mẽ trong độc giả truyền thống, đồng thời phải đối diện với sức ép ngày càng lớn từ các nền tảng mạng xã hội.

Dự kiến tới 2025, 70% cơ quan báo chí của Việt Nam sẽ đổi mới toàn diện hệ thống sản xuất nội dung theo các xu hướng báo chí số.

Tình trạng này đã khiến nhiều chuyên gia nhận định rằng báo chí truyền thống đang không chỉ suy giảm mà có thể sẽ "sụp đổ" nếu không có sự chuyển mình mạnh mẽ. Trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ tiên tiến đang góp phần thúc đẩy sự thay đổi này, khiến cho báo chí ngày càng bị lép vế so với các nền tảng số. Để không bị bỏ lại phía sau, các cơ quan báo chí không thể chỉ dựa vào mô hình truyền thống mà cần phải áp dụng những chiến lược công nghệ tiên tiến, kết hợp giữa báo chí và công nghệ để giữ vững vị thế.

Công nghệ, chìa khóa giải bài toán báo chí

Đối với báo chí hiện đại, công nghệ đã trở thành yếu tố cốt lõi không thể thiếu. Theo ông Bùi Công Duyến, Giám đốc sản phẩm tòa soạn hội tụ ONECMS, các tòa soạn phát triển nhanh và hiệu quả đều có sự hợp tác sâu rộng với các công ty công nghệ hoặc sở hữu đội ngũ công nghệ mạnh. Công nghệ không chỉ giúp cải tiến quy trình sản xuất nội dung, mà còn giúp phân phối nội dung một cách thông minh hơn thông qua các thuật toán cá nhân hóa, tối ưu hóa SEO và tích hợp đa nền tảng. Việc ứng dụng công nghệ giúp các cơ quan báo chí cải thiện khả năng tương tác với độc giả thông qua các hình thức đa phương tiện như video, podcast, thực tế ảo và các ứng dụng di động, từ đó nâng cao trải nghiệm người dùng.

Ngoài ra, công nghệ cũng giúp các cơ quan báo chí tạo ra những sản phẩm và dịch vụ mới, đồng thời tối ưu hóa quy trình làm việc, giảm thiểu sai sót và tăng tính hiệu quả. Ví dụ, việc sản xuất báo in truyền thống vốn đòi hỏi nhiều công sức, từ việc duyệt bản thảo, kiểm tra chính tả cho đến việc phối hợp giữa thiết kế và lập trình. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ của phần mềm và tự động hóa, các tòa soạn hiện nay có thể sản xuất các ấn phẩm số dễ dàng hơn rất nhiều.

Đổi mới để tồn tại

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, báo chí phải vượt ra ngoài giới hạn của một cơ quan báo chí truyền thống và chuyển mình thành một công ty công nghệ. Đây là một xu hướng tất yếu, không chỉ giúp báo chí bắt kịp xu thế mà còn tạo ra cơ hội phát triển bền vững trong kỷ nguyên số. Phó Tổng Biên tập VietnamPlus, ông Nguyễn Hoàng Nhật, đã chỉ ra rằng các tòa soạn cần phải đầu tư vào công nghệ để có thể tạo ra những sản phẩm mới, từ đó mở rộng hệ sinh thái thông tin của mình.

Việc “spin-off” (đầu tư ra ngoài vùng cốt lõi của báo chí) là một chiến lược điển hình của những tờ báo lớn trên thế giới. Điển hình là The Washington Post, nơi không chỉ đơn thuần sản xuất báo chí mà còn phát triển nền tảng công nghệ Arc XP, cung cấp các dịch vụ hỗ trợ quản lý nội dung cho các tổ chức báo chí khác. Ở Việt Nam, các công ty công nghệ cũng đã bước chân vào lĩnh vực báo chí, như Báo Mới của Công ty Cổ phần Công nghệ Epi và hệ sinh thái các trang thông tin điện tử tổng hợp của VCCorp, mang lại hiệu quả tích cực trong việc thu hút độc giả và gia tăng lượng truy cập.

Vai trò của mạng xã hội trong báo chí hiện đại

Trong khi báo chí đang chuyển mình, mạng xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình lại ngành báo chí. Mạng xã hội có lợi thế vượt trội về tốc độ, dễ dàng lan tỏa thông tin và tương tác trực tiếp với độc giả. Tuy nhiên, như ông Vũ Xuân Trường, Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh Tây Ninh, đã chỉ ra, thông tin từ mạng xã hội thường thiếu tính chính xác và có thể bị méo mó. Chính vì vậy, báo chí vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc xác minh thông tin, chống lại tin giả và bảo vệ sự thật.

Để phát triển bền vững trong thời đại số, báo chí cần phải kết hợp chặt chẽ với mạng xã hội, khai thác các nguồn thông tin từ đây nhưng vẫn giữ vững nguyên tắc về đạo đức và pháp lý. Việc tương tác và hợp tác giữa báo chí và mạng xã hội sẽ tạo ra những sản phẩm thông tin phong phú, đa dạng và có giá trị cao đối với người tiêu dùng.

Báo chí Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng, khi cần phải chuyển mình để tồn tại và phát triển trong thời đại số. Công nghệ sẽ đóng vai trò chủ chốt trong quá trình này, giúp các cơ quan báo chí không chỉ đổi mới quy trình sản xuất mà còn mở rộng các cơ hội phát triển. Để thành công trong môi trường thông tin ngày càng cạnh tranh và phức tạp, báo chí cần phải vượt ra ngoài giới hạn truyền thống và hướng tới trở thành các công ty công nghệ, sáng tạo ra những giá trị mới để đáp ứng nhu cầu thay đổi của độc giả./.