Củng cố và sắp xếp lại hệ thống hiện có, phát triển theo hướng chuyên sâu

Kế hoạch mang tính toàn diện nhằm nâng cấp hệ thống hiện có, tối ưu hóa nguồn lực và định hướng phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu của thời đại mới.

Một trong những định hướng quan trọng là củng cố và tăng cường năng lực cho các cơ sở giáo dục đại học hiện nay. Đối với những trường không đạt chuẩn chất lượng hoặc không hoàn thành xác lập vị trí pháp lý theo quy định, Quy hoạch yêu cầu chấm dứt hoạt động trước năm 2028 và giải thể trước năm 2030. Điều này cho thấy quyết tâm của Chính phủ trong việc loại bỏ các cơ sở yếu kém, đảm bảo chất lượng đào tạo trên toàn hệ thống.

Ngoài ra, số lượng cơ sở giáo dục đại học công lập sẽ được thu gọn để giảm bớt sự phân tán nguồn lực. Việc thành lập trường công lập mới chỉ được xem xét trong các trường hợp đặc biệt, như tại các vùng có tỷ lệ tiếp cận giáo dục đại học thấp (Tây Bắc, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long), hoặc khi tổ chức lại các trường trực thuộc bộ, ngành đã được cấp phép đào tạo đại học. Các trường đã có chủ trương thành lập trước khi Quy hoạch có hiệu lực cũng sẽ được xem xét nếu còn trong thời hạn quy định.

Các cơ sở giáo dục đại học trực thuộc bộ, ngành (trừ Bộ Giáo dục và Đào tạo) sẽ được sắp xếp để tập trung vào các lĩnh vực cốt lõi của cơ quan quản lý trực tiếp. Tương tự, các trường trực thuộc UBND cấp tỉnh sẽ ưu tiên đào tạo các ngành trọng điểm của địa phương và vùng, bao gồm cả đào tạo giáo viên. Cách tiếp cận này giúp gắn kết chặt chẽ giữa giáo dục đại học và nhu cầu thực tiễn, tránh lãng phí nguồn lực vào những ngành không phù hợp.

Đối với khu vực tư thục, Quy hoạch khuyến khích thành lập mới và mở rộng mạng lưới, đặc biệt là các trường chuyên về khoa học, kỹ thuật và công nghệ. Các phân hiệu của trường tư thục hoặc trường nước ngoài có uy tín cũng được hoan nghênh, với điều kiện đáp ứng đầy đủ quy định pháp luật. Đây là bước đi nhằm tận dụng nguồn lực xã hội, tăng tính cạnh tranh và đa dạng hóa dịch vụ giáo dục.

Là bước đi nhằm tận dụng nguồn lực xã hội, tăng tính cạnh tranh và đa dạng hóa dịch vụ giáo dục.

Phát triển các trung tâm giáo dục lớn

Quy hoạch nhấn mạnh việc hình thành các trung tâm giáo dục đại học lớn tại bốn vùng đô thị trọng điểm: Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh và Cần Thơ. Các trung tâm này không chỉ đào tạo nhân lực chất lượng cao mà còn gắn với nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đây sẽ là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại các vùng kinh tế trọng điểm và lan tỏa ra cả nước.

Về cơ cấu, các cơ sở công lập chiếm 70% quy mô đào tạo, giữ vai trò chủ đạo trong việc cung cấp nhân lực và đảm bảo công bằng giáo dục. Các cơ sở tư thục chiếm 30%, đóng góp vào sự linh hoạt và đa dạng của hệ thống.

Trong số này, từ 50 đến 60 trường sẽ đào tạo đến trình độ tiến sĩ, với khoảng 50% phát triển theo định hướng nghiên cứu. Những trường này sẽ là nòng cốt trong việc đào tạo nhân tài, nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước.

Nhìn xa đến năm 2050, mạng lưới giáo dục đại học cần đạt tiêu chuẩn khu vực và quốc tế, đủ sức cung cấp nhân lực trình độ cao cho một quốc gia phát triển.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa kế hoạch này, Việt Nam cần vượt qua nhiều thách thức, như nâng cao chất lượng giảng dạy, đầu tư cơ sở vật chất và thu hút nhân tài. Việc cân đối giữa công lập và tư thục, giữa các vùng miền cũng là bài toán cần lời giải đồng bộ.

Phương án sắp xếp và phát triển mạng lưới cơ sở giáo dục đại học đến năm 2030 là một lộ trình chi tiết, kết hợp giữa củng cố hiện tại và mở rộng tương lai. Với sự định hướng rõ ràng về cơ cấu, phân bố và chất lượng, Việt Nam đang từng bước xây dựng một hệ thống giáo dục đại học mạnh mẽ, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới.