Theo nguồn tin https://vov.vn, từ năm 2020, ông Hà Văn Xuân, Bí thư Chi bộ bản cho biết, bản Lù có 259 hộ, trên 1.200 nhân khẩu, chủ yếu đồng bào dân tộc Thái sinh sống. Dân số đông như vậy, song cả bản chỉ có gần 300 ha đất sản xuất, trong đó, lúa ruộng chỉ khoảng 30 ha. Ông Xuân cũng cho biết, bản Lù có nhiều máy xúc, chủ yếu là các hộ gia đình tự mua để khai thác vàng trên đất của chính gia đình họ. Tuy nhiên, việc bà con khai thác vàng như thế nào, được bao nhiêu thì không ai biết cụ thể… Năm nay 60 tuổi, ông đã từng chứng kiến việc người dân trong bản tự khai thác vàng từ lúc còn nhỏ xíu, thậm chí, đời bố của ông, người dân trong bản cũng tích cực tìm vận may trên đất của mình rồi.

Qua thực tế hình ảnh hiện trường và thông tin thu thập, cho thấy: Mức độ đầu tư thiết bị máy xúc của một gia đình rất lớn, thể hiện là một công trường khai thác vàng không nhỏ, suất đầu tư cho hoạt động với thời gian không thể ngắn. Chỉ một gia đình có đến 4 máy xúc hiện đại với dung tích gầu từ 1,7 m3 trở lên, sơ bộ tính toán theo công suất của máy xúc 2m3/gầu, năng suất xúc bốc có thể lên đến hàng 100m3/h/máy. Môi trường, mặt bằng khu vực ruộng nương bị tàn phá, lượng đất thải, nước thải trong quá trình tuyển vàng ra sao và chắc chắn khối lượng vàng thu được không nhỏ, theo phản ánh có thể thu về khoảng “vài kg/ngày”. Nhà nước thất thu nguồn ngân sách đấu giá tiền cấp quyền, thuế tài nguyên khoáng sản, chịu chi phí hoàn nguyên môi trường… và rất nhiều các chi phí, ảnh hưởng khác trong hoạt động quản lý khoáng sản, an toàn, an ninh trật tự xã hội…

Thiết bị khai thác của một hộ gia đình. Hình ảnh, nguồn VOV.vn

Thiết bị sàng tuyển quặng. Hình ảnh, nguồn Vov.vn

Hầm khai thác vàng, hiện trường điểm khai thác vàng trái phép. Hình ảnh, nguồn cand.com.vn

Thiết bị sàng tuyển quặng. Hình ảnh, nguồn Vov.vn

 Theo ông Cầm Văn Thỏa, Chủ tịch UBND xã Chiềng Lương, điều giống nhau ở các vụ xử phạt hành chính tại bản Lù là hầu hết người vi phạm đều nhận sai, thành thật hối lỗi, chấp nhận bị xử phạt vì vi phạm hành chính về đất đai. Tuy nhiên, khi các lực lượng rút khỏi địa bàn thì đâu lại vào đấy, người dân lại vẫn thực hiện đào múc đất từ chỗ này sang chỗ khác, nếu không may bị lực lượng chức năng bắt quả tang thì lại tỏ ra hối lỗi…

Mặc dù, các Bài báo phản ánh trước đó; thực tế hiện trường từ thiết bị khai thác đến hình ảnh các hầm khai thác, các đối tượng khai thác vàng cụ thể đã bị công an tỉnh Sơn La bắt giữ về hành vi khai thác vàng trái phép, tuy nhiên bà Hoàng Thị Hồng, Phó Chủ tịch UBND huyện Mai Sơn cho biết, tôi trực tiếp vào khu vực đào bới, mang mẫu đất về, cho đi kiểm định, không có vàng, nên không có cơ sở xác định rõ việc đào múc đất tại bản Lù, xã Chiềng Lương có phải khai thác vàng hay không, nên hiện tại, huyện chỉ mới áp dụng các mức xử phạt đối với hành vi vi phạm về hủy hoại đất theo quy định tại Nghị định số 91 năm 2019 của Chính Phủ. Mặc khác, việc thu hồi, di chuyển các phương tiện, thiết bị lớn do vi phạm của các cá nhân, hộ khai thác ra khỏi khai trường với chiều dài hàng chục km đường xấu không phải là điều dễ dàng cho các cơ quan quản lý…; các diện tích đất đã được cá nhân khai thác vàng mua gom… người dân cũng không còn tiếng nói…

Một điểm khai thác và nước thải. Hình ảnh, nguồn PV

Đường được làm vào khu vực khai thác. Hình ảnh, nguồn Pv

Như vậy, có thể dễ thấy điều vô lý: cơ quan quản lý cấp huyện (Phó Chủ tịch huyện) thì xác định không có vàng; cấp xã thì khẳng định: hơn 60 năm sinh sống người dân “trong bản tự khai thác vàng từ lúc còn nhỏ xíu, thậm chí, đời bố của ông”; công an tỉnh thì đã xử phạt hành vi khai thác vàng trái phép và khẳng định “theo khai nhận, các điểm khai thác này đã hoạt động từ nhiều năm nay”!; máy móc đầu tư và hiện trường khai thác như một đại công trường, không thể có cá nhân nào bỏ ra chi phí nhiều chục tỷ đồng để đổ đất từ chỗ này, sang chỗ kia, dẫn nguồn nước về để “rửa đất”!; việc xử phạt đối tượng sẵn sàng chấp nhận (chỉ có thể vì lợi nhuận lớn hơn mức xử phạt)…; người khai thác vàng thì thu gom mua hết đất của dân… vậy thực tế có phải là khai thác vàng hay không? Cơ sơ nào để Phó Chủ tịch huyện Mai Sơn khẳng định không có vàng, từ đó áp dụng chế tài xử lý phạt thấp đến mức người khai thác vàng “thành thật hối lỗi, rồi đâu lại vào đó!”.

Đối tượng khai thác vàng trái phép bị Công an tỉnh Sơn La bắt giữ. Ảnh, nguồn  cand.com.vn

Vậy liệu cơ quan có trách nhiệm, thẩm quyền, quản lý, bảo vệ khoáng sản (cấp huyện) có thông đồng, bắt tay, bảo kê, buông lỏng quản lý hay không mà tại sao nhiều năm nay vẫn tiếp tục diễn ra khai thác vàng trái phép? Cá nhân khai thác tiếp tục đầu tư lớn? điều này chỉ có thể làm rõ khi các cơ quan quản lý có thẩm quyền cấp tỉnh quyết tâm vào cuộc, làm rõ mới có thể ngăn chặn tình trạng khai thác vàng trái phép.

Câu hỏi đặt ra, có thực sự không có vàng, hay người khai thác “qua mặt chính quyền” hay “thông đồng”, chấp nhận nhiều lý do vô lý để cá nhân khai thác vàng đào bới, xúc đất, sàng tuyển suốt nhiều năm qua? UBND huyện đã báo cáo, đề xuất cơ quan liên quan cấp tỉnh để cho phép cá nhân, doanh nghiệp thăm dò, khảo sát đánh giá trữ lượng, bổ sung quy hoạch, lập hồ sơ Dự án, xin cấp phép khai thác mỏ vàng nhằm quản lý, bảo vệ môi trường và thu các khoản thu cho ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật hay chưa? và đến bao giờ cơ quan nhà nước có thẩm quyền mới có thể thực hiện được trách nhiệm bảo vệ, quản lý khoáng sản trên địa bàn theo quy định của pháp luật?

Tạp chí Thanh tra tiếp tục phản ánh đến bạn đọc khi có thông tin làm rõ của các cấp chính quyền có liên quan theo quy định của pháp luật./.