Ảnh minh họa về dự án đầu tư công. Nguồn: ITN

Nhiều hạn chế, bất cập còn tồn tại trong công tác quản lý, điều hành, sử dụng tài chính, tài sản công

Thông qua công tác kiểm toán, những hạn chế, bất cập còn tồn tại trong công tác quản lý, điều hành, sử dụng tài chính, tài sản công của các bộ, ngành, địa phương và đơn vị được Kiểm toán nhà nước chỉ ra như: Công tác quản lý, điều hành chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ còn hạn chế; việc xác định phương án tài chính, thời gian thu hồi vốn của các hợp đồng BT, BOT có nhiều bất hợp lý;...

Trên cơ sở phân tích những tồn tại, hạn chế, bất cập trên, Kiểm toán nhà nước đã đưa ra các kiến nghị giúp các đơn vị được kiểm toán, các cơ quan quản lý nhà nước chấn chỉnh công tác quản lý tài chính - ngân sách, kế toán, ngăn ngừa những hành vi tiêu cực, tham ô, lãng phí, thất thoát tiền, tài sản nhà nước; giúp các đơn vị hoàn thiện cơ chế chính sách quản lý của mình, đảm bảo quản lý, sử dụng tiền tài sản nhà nước đúng pháp luật và có hiệu quả.

Đồng thời, kết quả kiểm toán của Kiểm toán nhà nước đã cung cấp những thông tin xác thực về tình hình quản lý điều hành ngân sách, tiền và tài sản nhà nước và có nhiều kiến nghị với Quốc hội, Chính phủ góp phần sửa đổi, hoàn thiện các cơ chế, chính sách nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

Theo Báo cáo giải trình và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội Khóa XV của Kiểm toán nhà nước, trong 5 năm gần nhất (từ năm 2019 đến năm 2023), Kiểm toán nhà nước đã kiểm toán và phát hành 1.345 Báo cáo kiểm toán, đã kiến nghị 331.367,4 tỷ đồng (gồm tăng thu ngân sách nhà nước 30.539,6 tỷ đồng; giảm chi ngân sách nhà nước 96.183,8 tỷ đồng; kiến nghị khác 204.644 tỷ đồng); kiến nghị rà soát, sửa đổi, bổ sung 1.069 văn bản gồm 14 văn bản luật, 01 nghị quyết của Quốc hội; 16 quyết định; 42 nghị định; 124 thông tư và 872 văn bản khác; 663 báo cáo kiểm toán có kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan. Kiểm toán nhà nước đã chuyển 19 vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật qua kiểm toán cho Cơ quan Cảnh sát điều tra các cấp để xem xét xử lý.

Việc quản lý, sử dụng tài sản công còn nhiều bất cập. Ảnh: ITN

Các dự án đầu tư còn sai sót ngay từ khâu chuẩn bị dự án đầu tư đến quyết toán dự án hoàn thành

Thông qua công tác kiểm toán các dự án, Kiểm toán nhà nước xác định những năm gần đây, các dự án đầu tư còn sai sót thường gặp ngay từ khâu chuẩn bị dự án đầu tư đến quyết toán dự án hoàn thành.

Cụ thể như:

Việc thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư chậm, phê duyệt khi chưa có quy hoạch hoặc không phù hợp quy hoạch; phê duyệt chưa đúng thẩm quyền. Phê duyệt, xác định nguồn vốn, nội dung đầu tư chưa phù hợp, điều chỉnh dự án chưa đảm bảo quy định. Phê duyệt tổng mức đầu tư vượt chủ trương đầu tư; thiết kế cơ sở có hạng mục trùng lấn với dự án khác, thiết kế chưa phù hợp với tiêu chuẩn.

Thiết kế chưa hợp lý, không sát với thực tế dẫn đến phải điều chỉnh bổ sung, hồ sơ thiết kế dự toán còn thiếu sót thông tin, tính sai khối lượng, áp dụng sai định mức, đơn giá xảy ra tại hầu hết các dự án được kiểm toán. Hồ sơ thiết kế chưa tuân thủ đầy đủ tiêu chuẩn kỹ thuật, thiếu cơ sở; phê duyệt thiết kế không đúng thẩm quyền; chưa thực hiện việc lập, thẩm tra, thẩm định và phê duyệt thiết kế, dự toán điều chỉnh.

Về công tác đấu thầu, áp dụng hình thức chỉ định thầu chưa đảm bảo quy định; hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu chưa đầy đủ nội dung, đưa ra tiêu chí làm hạn chế tính cạnh tranh giữa các nhà thầu, phân chia gói thầu chưa phù hợp. Tỷ lệ tổ chức đấu thầu và lựa chọn nhà thầu qua mạng chưa đảm bảo quy định.

Về công tác ký kết hợp đồng xây dựng, nhiều gói thầu còn tình trạng hợp đồng ký kết thiếu chặt chẽ, chưa đầy đủ nội dung. Hợp đồng ký kết không phù hợp quy định của hồ sơ mời thầu, chưa phù hợp về hình thức so với quyết định phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu.

Còn nhiều dự án chậm tiến độ, kéo dài rất năm, giải ngân không đạt kế hoạch phải điều chỉnh nguồn vốn.

Vấn đề tạm ứng chưa đúng quy định; chưa thu hồi tạm ứng quá hạn; nghiệm thu thanh toán các thiết bị khi chưa lắp đặt, chưa đảm bảo điều kiện, chưa đúng theo hợp đồng. Thanh toán khối lượng phát sinh chưa phù hợp; bù giá thiếu cơ sở, chưa đúng quy định. Quyết toán dự án chậm.

Việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước còn hạn chế

Thông qua kiểm toán doanh nghiệp, Kiểm toán nhà nước đã chỉ ra những sai sót trong hạch toán kế toán, kê khai nghĩa vụ với ngân sách nhà nước vẫn diễn ra tại các tập đoàn, tổng công ty nhà nước được kiểm toán. Việc quản lý nợ chưa chặt chẽ, còn để phát sinh nợ phải thu quá hạn, khó đòi lớn. Việc trích lập dự phòng nợ phải thu khó đòi không đúng quy định. Còn tình trạng vật tư tồn kho lâu ngày, kém phẩm chất, chậm luân chuyển; đầu tư, sử dụng tài sản cố định chưa hiệu quả.

Cùng với việc chỉ ra những tồn tại, sai sót của các dự án đầu tư và các doanh nghiệp sử dụng vốn, tài sản nhà nước, Kiểm toán nhà nước đã xác định tính trung thực, hợp lý trong việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công. Qua đó, Kiểm toán nhà nước phát hiện kịp thời những sai sót, gian lận, tham nhũng, lãng phí trong hoạt động quản lý của các đơn vị được kiểm toán, cũng như các tồn tại bất cập về cơ chế chính sách liên quan; góp phần làm lành mạnh và minh bạch hóa nền tài chính công, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và quản trị doanh nghiệp của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, phát huy hiệu quả ngân sách nhà nước đầu tư các dự án, công trình.

Đồng thời, Kiểm toán nhà nước cũng kiến nghị các đơn vị hoàn thiện cơ chế chính sách quản lý của mình, đảm bảo quản lý, sử dụng tiền tài sản nhà nước đúng pháp luật và có hiệu quả; kiến nghị với Quốc hội, Chính phủ sửa đổi, hoàn thiện các cơ chế, chính sách nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

Giải pháp khắc phục

Trước mắt, để khắc phục những tồn tại, hạn chế trên, khắc phục tình trạng các doanh nghiệp, dự án được kiểm toán nhưng vẫn xảy ra sai phạm, trong thời gian tới, Kiểm toán nhà nước tiếp tục làm tốt hơn nữa việc quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm các quan điểm, chủ trương, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực, nhất là phát huy vai trò của Kiểm toán nhà nước thông qua hoạt động kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.

Đồng thời, nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán toàn diện trên cả 3 mặt: năng lực, hiệu lực và hiệu quả. Đặc biệt là nâng cao hiệu quả công tác chỉ đạo, điều hành đẩy mạnh cải cách hành chính, đổi mới phương pháp và cách thức tổ chức thực hiện kiểm toán.

Tiếp tục tăng cường kiểm toán thực hiện các mục tiêu Chiến lược phát triển Kiểm toán nhà nước đến năm 2030 về kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước; kiểm toán chuyên đề, kiểm toán hoạt động. Tập trung kiểm toán những vẫn đề nóng được dư luận xã hội, Quốc hội và cử tri quan tâm, các nhiệm vụ lãnh đạo Đảng, Nhà nước giao.

Đẩy mạnh công tác phối hợp với các cơ quan chức năng có liên quan trong hoạt động kiểm toán và thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán.

Thực hiện công khai kết quả kiểm toán, kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị của Kiểm toán nhà nước; cung cấp kịp thời cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, giám sát, thanh tra, điều tra./.