Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Ngày 13/6/2006, Bộ Tư pháp, Bộ Tài nguyên Môi trường ban hành Thông tư liên tịch số 04/2006/TTLT-BTP-BTNMT (sau đây gọi tắt là Thông tư 04) hướng dẫn việc công chứng, chứng thực hợp đồng, văn bản thực hiện quyền của người sử dụng đất. Điều này đã tạo điều kiện thuận lợi cho người dân thực hiện quyền sử dụng đất của mình trong việc nhận chuyển nhượng, tặng cho, thế chấp, thừa kế quyền sử dụng đất... khi thực hiện chứng thực hợp đồng giao dịch tại UBND cấp xã.Sau 06 năm triển khai thực hiện chứng thực quyền sử dụng đất tại địa phương đã tạo nhiều thuận lợi cho người dân thực hiện quyền của mình, khi mà các tổ chức hành nghề công chứng còn quá ít chưa đáp ứng được nhu cầu của xã hội. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện công việc này còn gặp rất nhiều sai sót, khó khăn do nhiều nguyên nhân khác nhau làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân và tiềm ẩn nhiều rủi ro gây tranh chấp khó giải quyết.Theo thống kê từ năm 2007 đến nay Thanh tra Sở Tư pháp Quảng Ngãi đã tiến hành 40 cuộc thanh tra chuyên ngành về công tác chứng thực các hợp đồng giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất tại 40 xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh. Qua thanh tra công tác này tại địa phương cho thấy hầu hết các địa phương được thanh tra đều có những sai phạm trong công tác chứng thực các hợp đồng giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất của người dân. Cụ thể như trong hồ sơ hợp đồng giao dịch thiếu nhiều loại giấy tờ theo quy định tại Thông tư 04 như không có Phiếu yêu cầu chứng thực hợp đồng, văn bản, Bản sao Giấy chứng minh nhân dân; bản sao giấy tờ chứng minh thẩm quyền của người đại diện (nếu là người đại diện); Bản sao các loại giấy để chứng minh về tài sản như Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; trong hợp đồng không có ký tắt từng trang hợp đồng, còn viết xen dòng, đề dòng, gạch xóa, viết thêm không đúng quy định. Đặc biệt có nhiều trường hợp chứng thực hợp đồng vi phạm nghiêm trọng thủ tục chứng thực, ví dụ như trong hợp đồng thế chấp, chuyển nhượng quyền sử dụng đất, mà tài sản thuộc sở hữu chung của hộ gia đình nhưng chỉ có một thành viên trong gia đình ký vào hợp đồng, thường là người chồng, nhưng cũng được cấp chính quyền địa phương ký chứng thực, hoặc chứng thực hợp đồng giao dịch liên quan đến tài sản thuộc sở hữu chung mà trong đó có chủ sở hữu chung bị chết nhưng không làm các thủ tục về khai nhận di sản thừa kế mà vẫn chứng thực là chưa đúng với quy định pháp luật về công chứng chứng thực. Điều này sẽ ảnh hưởng đến nguyên tắc giao dịch đảm bảo an toàn cho người dân…Chính vì chứng thực những hợp đồng giao dịch trái pháp luật như vậy cho nên trong thực tế đã xảy ra nhiều trường hợp tranh chấp, khiếu kiện rất khó giải quyết hậu quả. Cụ thể đã có nhiều trường hợp UBND cấp xã chứng thực hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất của hộ gia đình nhưng trong hợp đồng chỉ có chữ ký của người chồng, không có chữ ký của người vợ và các thành viên đồng sở hữu khác. Khi phát sinh tranh chấp mới biết rằng người chồng đã tự ý chuyển nhượng quyền sử dụng đất là tài sản chung của hộ gia đình mà không có sự thống nhất của các đồng sở hữu. Vẫn còn nhiều hợp đồng đã được chính quyền địa phương cấp xã chứng thực chuyển nhượng, thế chấp quyền sử dụng đất như trên tiềm ẩn nhiều nguy cơ phát sinh tranh chấp.Qua công tác thanh tra trong thời gian qua cho thấy những sai phạm này xuất phát từ những nguyên nhân chủ yếu sau:Thứ nhất, Công tác tham mưu chứng thực các hợp đồng giao dịch này là của cán bộ tư pháp, hộ tịch cấp xã,  trong khi biên chế về công chức hộ tịch cấp xã hiện nay chỉ có từ 01 đến 02 công chức lại phải đảm nhiệm rất nhiều công việc nên thời gian nghiên cứu pháp luật về chứng thực còn hạn chế. Hơn nữa, trình độ của cán bộ tư pháp, hộ tịch cấp xã chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ được giao, chế độ đãi ngộ thấp cũng không kích thích được lòng hăng say nghiên cứu, cống hiến của họ.Thứ hai, Do nhận thức của một bộ phận người dân chưa hiểu hết những trình tự quy định của pháp luật nên có sự tác động không nhỏ đến cán bộ tư pháp và người có thẩm quyền chứng thực. Nếu làm đúng trình tự quy định thì người dân cho rằng cán bộ gây khó khăn, nhũng nhiễu. Đặc biệt là ở địa phương cấp xã, cán bộ tư pháp thường phải đối mặt với những việc khó xử giữa tình và lý. Có nhiều mối quan hệ như làng xóm, anh em, bạn bè... nhiều khi biết giải quyết như vậy là sai nhưng do là chỗ thân tình quen biết nên đã bỏ qua những thủ tục quy định của pháp luật dẫn đến việc làm sai.Bên cạnh đó còn có những trường hợp công chức tư pháp hộ tịch không biết việc làm đó là sai do trình độ, năng lực chuyên môn kém vì chưa được đào tạo bài bản dẫn đến công tác tham mưu có nhiều sai sót. Chúng ta thử làm một phép so sánh. Cũng là công việc công chứng, chứng thực một hợp đồng giao dịch giữa một Công chứng viên với công chức tư pháp cấp xã và người có thẩm quyền chứng thực cấp xã sẽ thấy sự chênh lệch về yêu cầu trình độ. Để trở thành Công chứng viên có thẩm quyền công chứng một hợp đồng, họ phải qua đào tạo bài bản về pháp luật như phải có bằng cử nhân luật, có thời gian công tác pháp luật từ năm năm trở lên tại các cơ quan, tổ chức; phải học qua lớp nghiệp vụ đào tạo nghề công chứng và phải trải qua thời gian tập sự hành nghề công chứng. Trong khi đó trình độ của công chức tư pháp cấp xã và người có thẩm quyền chứng thực thì không có một quy định nào cả, thậm chí có công chức tư pháp mới học hết bậc phổ thông trung học, cho nên việc tham mưu trong công tác chứng thực gặp nhiều sai sót là điều khó tránh khỏi. Đây có thể được coi là nguyên nhân chính dẫn đến việc chứng thực hợp đồng, văn bản thực hiện quyền của người sử dụng đất gặp nhiều sai sót ở địa phương trong thời gian qua.Từ thực tiễn trên, xin đưa ra một vài kiến nghị sau để nâng cao chất lượng chứng thực hợp đồng giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất của địa phương trong thời gian tới:Thứ nhất: Cần tăng cường năng lực cho công chức Tư pháp địa phương bằng cách chính quyền địa phương và các ngành có liên quan cần bố trí, tạo điều kiện cho công chức Tư pháp hộ tịch được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ để đáp ứng được yêu cầu công tác hiện nay.Thứ hai: Cần quan tâm tăng thêm biên chế cho Tư pháp cấp xã vì hiện nay còn nhiều địa phương chỉ có 1 công chức tư pháp, hộ tịch thì không thể giải quyết hết các công việc được giao, bên cạnh đó cần có sự đãi ngộ thoả đáng, giúp họ yên tâm công tác và phục vụ được tốt hơn.Thứ ba: Đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyền truyền và phổ biến các quy định của pháp luật cho nhân dân ở địa phương, niêm yết công khai các thủ tục từ trình tự, cách thức thực hiện, các giấy tờ cần phải có.... cho công dân được biết để tiện theo dõi giám sát và thực hiện.Thứ tư: Cần có những cuộc tập huấn chuyên môn về công tác chứng thực cho địa phương, đồng thời tăng cường hơn nữa công tác thanh tra, kiểm tra để phát huy những mặt tích cực, những việc làm hay để làm mô hình nhân rộng, đồng thời kịp uốn nắn, khắc phục những sai phạm.Thứ năm: Đẩy mạnh việc thực hiện đề án phát triển nghề công chứng về địa bàn các huyện để dần chuyển giao các việc chứng thực các hợp đồng giao dịch sang các tổ chức hành nghề công chứng./.