Theo thông tin đơn thư yêu cầu trả đất của ông Nguyễn Văn Thành (Ấp Gò Cà, xã Phước Thuận, huyện Xuyên Mộc, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu) gửi các cơ quan: UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu; Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu; Chi cục Kiểm lâm tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu: Ngày 01/2/2019, gia đình ông Nguyễn Văn Thành (Sinh năm 1965, CCCD số 077065000658, địa chỉ Ấp Gò Cà, xã Phước Thuận, huyện Xuyên Mộc, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu) được Nhà nước cấp Giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất số CS 01778 (được cấp đổi từ Giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất số E 0573726 ngày 28/7/1997) gồm các thửa đất số: 462, 146, 147, 148 và 334 với tổng diện tích là  2.383m2 (1). Trong phần đất này, có khu nhà của Trạm kiểm lâm huyện Xuyên Mộc.

Công dân nêu nguồn gốc đất Trạm Kiểm lâm số 1 đang ở, đang làm việc là phần diện tích đất của gia đình ông Thành, được mẹ anh Thành đồng ý cho trạm bảo vệ rừng “mượn tạm một thời gian” để làm nhà tạm từ năm 1983. Nội dung này được ông Nguyễn Phương Trình (nguyên là Trưởng Trạm Kiểm lâm Xuyên Mộc) xác nhận: “năm 1983, Trạm Kiểm lâm Gò Cà xây dựng (nhà gỗ lợp ngói) trên phần đất của bà Nguyễn Thị Giác (nhà và sân trạm). Phần đất tiếp giáp đường 328 vẫn của bà Giáp”) (2);

Hiện trạng khu vực Trạm Bảo vệ rừng số 1. Ảnh: Lục Vân Tiên

Theo Biên bản xác minh vụ việc lập lúc 17h ngày 16/6/2023, tại xã Xuyên Mộc, huyện Xuyên Mộc có các thành phần ông Phạm Xuân Ngôn phụ trách trạm số 1, ông Nguyễn Văn Thành chủ sử dụng đất và ông Nguyễn Thanh Hồng (Trưởng ấp cũ năm 1997) có nội dung nêu rõ: “Sáng ngày 27/05/1997, ông Phạm Xuân Ngôn có qua nhà tôi và đưa tôi một tờ giấy trắng kêu tôi ký vào đó, và tôi (tức ông Thành) không biết nội dung là gì”. Biên bản cũng có bút tích và chữ ký của ông Phạm Xuân Ngôn phụ trách trạm số 1: “Xác nhận thời gian đó đúng sự việc như trên còn sau ông Thành có làm với Đoàn không tôi không được biết”. Trong khi đó, ông Nguyễn Thanh Hồng Trưởng ấp năm 1997 cũng xác nhận “năm 1997 đoàn (làm việc) không có mặt ông Thành” (4).

Ông Thành cho rằng, Biên bản giải quyết tranh chấp ranh giới đất giữa hộ bà Nguyễn Thị Rỉ (mẹ ông Thành) và Trạm Bảo vệ rừng số 1 lập ngày 27/5/1997 (5) là nội dung ông không hề hay biết. Trong đó có nội dung “xác nhận” ranh giới giữa phần đất bà Rỉ và Trạm bảo vệ rừng số 1, có đại diện ấp Gò Cà và nêu “Lô đất thuộc Tờ bản đồ số 10 thửa 433 – với tổng diện tích chung: 9.730m2, khi bà Rỉ, ông Thành có giấy chủ quyền đất phải tách diện tích 848 m2 đất cho Trạm Bảo vệ rừng số 1”. Điều đáng nói, tại cuộc họp này không có mặt và chữ ký của ông Phạm Xuân Ngôn – phụ trách Trạm số 1 trong khi Biên bản có danh sách tên ông Ngôn đại diện Khu Bảo tồn thiên nhiên. Đặc biệt là trong cuộc họp này không có mặt Thành thế nhưng vẫn có chữ ký của ông Thành. Ông Thành cho rằng, đây chính là chữ ký trước của ông Thành vào tờ giấy trắng do ông Ngôn đưa và yêu cầu ký theo nội dung xác nhận nêu trên (4). Hồ sơ, tài liệu cho thấy đã có dấu hiệu "gian lận", có là "nguyên nhân" dẫn đến tranh chấp, đơn thư khiếu nại, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của những người có liên quan, cũng như trách nhiệm quản lý đất đai theo quy định của pháp luật hay không?;

Báo cáo số 93/BC-KBT ngày 25/7/2022 của Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu (6), nêu rõ:

a. Hiện trạng đất đang sử dụng là 706,56m2;

b. Trạm quản lý bảo vệ rừng số 1 thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu quản lý, phần diện tích xây dựng trạm quản lý bảo vệ không chồng lấn với đất của các hộ dân, do Chủ tịch UBND xã Phước Thuận xác nhận ngày 09/3/2017 (7);

c. Ngày 25/7/1997, Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu có Biên bản về việc giải quyết tranh chấp ranh giới đất (5) và nêu thống nhất: “Lô đất thuộc tờ bản đồ số 10 thửa 433 với tổng diện tích chung, khi bà Rỉ, ông Thành có Giấy chủ quyền đất phải tách diện tích 848m2 đất cho Trạm Quản lý bảo vệ rừng số 1”;

d. Ngày 06/9/1994, UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ban hành Quyết định số 1475-UBT về việc giao 90m2 đất tại Gò Cà, xã Phước Điền, huyện Xuyên Mộc cho Chủ dự án Lâm nghiệp khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu- Phước Bửu xây dựng Trạm Bảo vệ rừng số 1 (3);

e. Báo cáo 93/BC-KBT (6) cũng nêu: “Từ thời điểm 1983 đến nay, Trạm quản lý bảo vệ rừng số 1 được 02 lần xây dựng sửa chữa bằng nguồn vốn nhà nước, trong đó: Lần 1, xây dựng 59m2 vào năm 1994…; Lần 2: Sửa chữa nâng cấp vào năm 2017, quyết toán ngày 24/01/2018 gồm hạng mục, sân, nền cổng, hàng rào, cột cờ và bể tự hoại”.

Cũng theo nội dung Báo cáo 93/BC-KBT, trong diện tích cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông Thành số Nemro CP 739367 do Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ký ngày 01/02/2019 có diện tích khoảng 706,56m2 là khuôn viên Trạm quản lý bảo vệ rừng số 1 thuộc Ban quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu hiện đang quản lý sử dụng. Ban Quản ký Khu Bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu báo cáo Sở Tài nguyên Môi trường sớm rà soát, giải quyết tránh phát sinh khiếu nại, tố cáo” (6).

 Một số vấn đề cần kiểm tra, xác minh kết luận

Qua hồ sơ, tài liệu ông Thành phản ánh, hồ sơ tài liệu thu thập, thực tế xác minh thực tiễn cho thấy quá trình giải quyết nội dung khiếu nại của ông Thành, cần được cơ quan chức năng có thẩm quyền kiểm tra, xác minh làm rõ và kết luận một số vấn đề như sau:

- Cơ sở cấp lại Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất năm 2019 nêu trên cho gia đình ông Thành, xuất phát từ nguồn gốc Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số C271/QSDĐ 0.00.18 đã cấp cho gia đình ông Thành từ ngày 28/7/1997;

- Dấu hiệu thiếu cơ sở pháp lý giao đất cho Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu- Phước Bửu theo Quyết định số 1475/QDD-UBT ngày 06/9/1994 của UBND tỉnh do sơ đồ vị trí đất nằm trong phần diện tích đất của gia đình bà Nguyễn Thị Giác (Mẹ đẻ bà Rỉ) được phụ trách Trạm Bảo vệ số 1 Phạm Xuân Ngôn khi đó xác nhận; hiện nay, Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu, Trung Tâm quản lý quỹ đất của huyện Xuyên Mộc chưa cung cấp được Biên bản bàn giao mốc giới, sơ đồ địa chính theo quy định của pháp luật;

- Theo các văn bản “tờ khai hiện trạng sử dụng nhà, đất thuộc sở hữu nhà nước và đề xuất phương an xử lý” của Ban Quản lý Bảo tồn thiên nhiên ngày 09/3/2017 thì diện tích đất hiện đang sử dụng của trạm là 590 m2; Biên bản ngày 27/5/2017 là 848 m2; Báo cáo ngày 25/7/2022 nêu là 706,56m2; trong khi năm 1994, UBND tỉnh giao với diện tích chỉ là 90m2 đất. Những số liệu trên cho thấy nhiều dấu hiệu, biểu hiện của việc thiếu cơ sở pháp lý khẳng định diện tích thực tế theo pháp lý được đo vẽ, nhà nước giao mà Trạm Bảo vệ rừng số 1 đang quản lý;

- Làm rõ, dấu hiệu của việc “gian lận”, thiếu trung thực, minh bạch trong Biên bản giải quyết tranh chấp đất ngày 27/5/1997 giữa Ban quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu và chủ hộ sử dụng. Từ đó, dẫn đến việc Trạm quản lý bảo vệ rừng số 1 đã sử dụng phần diện tích đất “của người dân” mà chưa rõ có kê khai báo cáo việc sử dụng đất, nộp thuế, để quyết toán các hồ sơ đầu tư theo Quyết định số 185/QĐ-UBND ngày 24/01/2018 của UBND tỉnh việc nâng cấp cải tạo Trạm số 1 hay không? Làm rõ có dấu hiệu thất thoát các khoản thu thuế, có thể tạo sơ hở cho tiêu cực, tham nhũng hay không?;

- Tờ khai hiện trạng đất được khai theo mẫu quy định của Bộ Tài chính tại Thông tư số 83/2007/TT-BTC ngày 16/7/2007 là yêu cầu kê khai việc nộp các khoản thuế sử dụng đất theo quy định của nhà nước. Việc Chủ tịch UBND xã xác nhận “không chồng lấn với đất của các hộ dân” là có phù hợp, có đủ căn cứ và đúng nội dung yêu cầu của Thông tư và quy định Luật Đất đai hay không? Từ căn cứ này, Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên lấy làm cơ sở báo cáo nguồn gốc đất với các cơ quan quản lý nhà nước, cần làm rõ cơ sở, mục đích và tính minh bạch của các nội dung này?;

Mặt khác cũng qua tờ khai tình trạng sử dụng đất, diện tích đất của Trạm quản lý bảo vệ rừng số 1 được giao theo quyết định của Chủ tịch UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu chỉ là 90 m2, tuy nhiên theo Tờ khai diện tích đất sử dụng làm trụ sở làm việc lên đến 590m2, số chênh lệch 500 m2 có được kê khai nộp thuế từ năm 1994 đến 2017 hay không, ai chịu trách nhiệm nộp?.

Bài học nào trong quản lý đất đai? Làm thế nào để người cho “mượn tạm đất”, không mất đất, tránh khiếu nại, tố cáo kéo dài, vượt cấp?

Theo quy định tại khoản 3, Điều 23 Luật Đất đai 2013 quy định “Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm quản lý nhà nước về đất đai tại địa phương theo thẩm quyền quy định tại Luật này”. Tại Điều 30, Nghị định 46/2014/NĐ-CP có quy định cụ thể về trách nhiệm của UBND cấp tỉnh trong việc quản lý thu tiền thuê đất như sau:

“ 2. Chỉ đạo các cơ quan chức năng khẩn trương hoàn thiện hồ sơ pháp lý về đất đai đối với tổ chức, hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất nhưng chưa có quyết định cho thuê đất, hợp đồng thuê đất”.

3. Chỉ đạo Ủy ban nhân dân các cấp thực hiện các biện pháp kiểm tra, giám sát việc sử dụng đất của đối tượng được Nhà nước cho thuê đất, thuê mặt nước và việc thu nộp tiền thuê đất, thuê mặt nước theo quy định của Nghị định này.

4. Chỉ đạo cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phối hợp với cơ quan thuế tổ chức thực hiện việc quản lý đối tượng thuê và thu tiền thuê đất, thuê mặt nước theo quy định của Nghị định này.

5. Chỉ đạo kiểm tra và xử lý các trường hợp sai phạm về kê khai và thực hiện miễn, giảm không đúng đối tượng, chế độ gây thiệt hại cho Nhà nước cũng như người nộp tiền thuê đất.

6. Giải quyết khiếu nại, tố cáo về việc thu tiền thuê đất, thuê mặt nước theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo.”

Nhằm hạn chế đơn thư khiếu nại, tố cáo kép dài, vượt cấp, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cần phải thực hiện nghiêm túc theo đúng thẩm quyền, trách nhiệm giải quyết khiếu nại, tố cáo lần đầu theo quy định tại Điều 21, Luật Khiếu nại số 02/2011/QH13 ngày 11/11/2011 quy định về thẩm quyền của Chủ tịch UBND tỉnh: “Giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình”; “Giải quyết khiếu nại lần hai đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện, Giám đốc sở và cấp tương đương đã giải quyết lần đầu nhưng còn khiếu nại hoặc khiếu nại lần đầu đã hết thời hạn nhưng chưa được giải quyết”; việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, đặc biệt là khiếu nại, tố cáo kéo dài phải “phát huy trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan Nhà nước” theo đúng tinh thần Chỉ thị 35-CT/TW ngày 26/5/2014 của Bộ Chính trị.

Đối với trường hợp nội dung đơn có phản ánh cụ thể của hộ dân ông Nguyễn Văn Thành, Chủ tịch UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cần sớm chỉ đạo các cơ quan quản lý có thẩm quyền xem xét, làm rõ theo đơn có nội dung khiếu nại của người dân theo quy định của Luật Khiếu nại; UBND huyện Xuyên Mộc cần phối hợp với Ban Quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu sớm xem xét, xử lý đơn thư khiếu nại theo thẩm quyền, làm rõ nguồn gốc đất của Trạm kiểm lâm số 1, xử lý các khoản thuế đất phải nộp theo quy định của nhà nước (nếu có); làm rõ kết quả bồi thường cho cá nhân, đơn vị được hưởng tiền bồi thường theo theo đúng quy định, thể hiện tại Giấy mời số 09/GM-TTPTQĐ ngày 15/1/2021 về việc triển khai thông báo thu hồi đất thuộc Dự án nâng cấp, mở rộng đường 328 đoạn Phước Tân – Phước Bửu – Hồ Tràm, huyện Xuyên Mộc đã gửi cho ông Nguyễn Văn Thành; trách nhiệm cá nhân để xảy ra sai phạm trong quản lý đất đai, thuế có thể dẫn đến tiêu cực, tham nhũng (nếu có).

Kết quả xử lý, Tạp chí Thanh tra đề nghị cơ quan quản lý có thẩm quyền trả lời Tạp chí Thanh tra theo quy định của Luật Báo chí;  Điều 15, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018, nhằm tổng kết bài học thực tiễn trong quản lý, sử dụng đất đai, đồng thời thông tin, trả lời bạn đọc, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người dân và Nhà nước./.