Theo quy định của Luật Thanh tra 2022 và Nghị định số 43/2023/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thanh tra (Nghị định 43), thanh tra viên là người được bổ nhiệm vào ngạch thanh tra viên để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong hoạt động thanh tra theo quy định của pháp luật. Ngạch thanh tra viên bao gồm: Thanh tra viên, thanh tra viên chính, thanh tra viên cao cấp.

Trong quá trình thanh tra, thanh tra viên phải thực hiện nhiệm vụ theo sự phân công của Trưởng đoàn thanh tra, phải tuân thủ các quy định của pháp luật và chịu trách nhiệm trước pháp luật về thực hiện nhiệm vụ được giao; chịu trách nhiệm trước Trưởng đoàn thanh tra, người ra quyết định thanh tra và Thủ trưởng cơ quan quản lý trực tiếp về việc thực hiện nhiệm vụ được giao.

Tiêu chuẩn bổ nhiệm vào ngạch thanh tra viên

Xuất phát từ đặc thù yêu cầu của công tác thanh tra, các tiêu chuẩn bổ nhiệm vào ngạch thanh tra có yêu cầu cao hơn đối với các ngạch công chức thông thường. Điều 39, Luật Thanh tra 2022 quy định, người được bổ nhiệm vào ngạch thanh tra viên phải đáp ứng các tiêu chuẩn sau: (1). Là công chức, sĩ quan Quân đội nhân dân, sĩ quan Công an nhân dân, người làm công tác cơ yếu, trừ trường hợp Chính phủ quy định khác đối với Thanh tra viên của cơ quan thanh tra được thành lập theo quy định của luật hoặc điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. (2). Trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cọng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; có phẩm chất đạo đức tốt; có ý thức trách nhiệm, liêm khiết, trung thực, công minh, khách quan. (3). Có bằng tốt nghiệp đại học trở lên, có kiến thức quản lý nhà nước và am hiểu pháp luật; đối với Thanh tra viên trong lĩnh vực chuyên ngành còn phải có kiến thức chuyên môn về chuyên ngành đó. (4). Có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ thanh tra viên và chứng chỉ khác theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức, viên chức. (5) Có ít nhất 02 năm làm công tác thanh tra không kể thời gian tập sự hoặc có ít nhất 05 năm công tác trở lên đối với cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan Quân đội nhân dân, sĩ quan Công an nhân dân, người làm công tác cơ yếu công tác ở cơ quan, tổ chức, đơn vị khác chuyển sang cơ quan thanh tra.

Ngoài ra, do tính chất đa dạng của các tổ chức thanh tra nên cùng với việc quy định tiêu chuẩn thanh tra viên nói chung, Luật Thanh tra 2022 cũng giao Chính phủ quy định về thanh tra viên là viên chức ở cơ quan thuộc Chính phủ (theo khoản 3, Điều 38).

Đối với tiêu chuẩn bổ nhiệm vào ngạch thanh tra viên chính và thanh tra viên cao cấp bao gồm tiêu chuẩn của thanh tra viên và một số các tiêu chuẩn yêu cầu cao hơn, gồm: Có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ thanh tra viên tương ứng và chứng chỉ khác theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức, viên chức; có thời gian giữ ngạch thanh tra viên hoặc tương đương tối thiểu là 09 năm hoặc 06 năm đối với thanh tra viên cao cấp; trúng tuyển kỳ thi nâng ngạch hoặc được xét nâng ngạch hoặc được xét chuyển ngạch theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức, viên chức.

Về thẩm quyền bổ nhiệm các ngạch thanh tra, theo Nghị định số 43, ngạch thanh tra viên, thanh tra viên chính do Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trun ương bổ nhiệm theo thẩm quyền. Riêng ngạch thanh tra viên cao cấp, việc bổ nhiệm được thực hiện sau khi có ý kiến thống nhất của Bộ Nội vụ.

Thanh tra viên cũng có thể bị miễn nhiệm trong các trường hợp như: Nghỉ hưu, thôi việc, chuyển ngành; vì lý do sức khỏe, hoàn cảnh gia đình hoặc vì lý do khác mà không thể hoàn thành nhiệm vụ được giao; bị tòa án kết án và bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật; thực hiện hành vi bị nghiêm cấm; không hoàn thành nhiệm vụ 01 năm ở ngạch được bổ nhiệm; người được bổ nhiệm vào ngạch có hành vi gian lận trong kỳ thi nâng ngạch hoặc kê khai không trung thực trong hồ sơ bổ nhiệm vào ngạch hoặc các trường hợp khác theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức, viên chức.

Cán bộ thanh tra tỉnh Sơn La. Ảnh: Báo Sơn La

Chế độ, chính sách đối với thanh tra viên

Theo Nghị định số 43, thanh tra viên là công chức được hưởng các quyền lợi như cán bộ, công chức khác theo quy định của Luật Cán bộ, công chức, được hưởng lương, phụ cấp thâm niên nghề và các chế độ, chính sách đặc thù khác theo quy định của pháp luật.

Đối với thanh tra viên là sĩ quan trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, người làm công tác cơ yếu được hưởng chế độ theo quy định đối với lực lượng vũ trang và chế độ phụ cấp trách nhiệm theo nghề thanh tra.

Nghị định số 43 cũng quy định, chế độ phụ cấp trách nhiệm theo nghề đối với thanh tra viên theo các mức: Tổng Thanh tra Chính phủ, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ, Thanh tra viên cao cấp được hưởng phụ cấp trách nhiệm theo nghề thanh tra bằng 15% mức lương cơ bản hiện hưởng cộng với phụ cấp chức vụ lãnh đạo và phụ cấp thâm niên vượt khung (nếu có). Tương tự, Thanh tra viên chính hưởng phụ cấp trách nhiệm theo nghề thanh tra bằng 20% mức lương cơ bản hiện hưởng cộng với phụ cấp chức vụ lãnh đạo và phụ cấp thâm niên vượt khung (nếu có); thanh tra viên hưởng phụ cấp trách nhiệm theo nghề thanh tra bằng 25% mức lương cơ bản hiện hưởng cộng với phụ cấp chức vụ lãnh đạo và phụ cấp thâm niên vượt khung (nếu có).

Bên cạnh đó, thanh tra viên được cấp trang phục thanh tra và thẻ thanh tra để sử dụng khi thực hiện nhiệm vụ thanh tra và được tạo điều kiện tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ thanh tra.

Riêng đối với công tác đào tạo, bồi dưỡng, nhiều năm qua, lãnh đạo Thanh tra Chính phủ luôn quan tâm và có những giải pháp kịp thời để nâng cao chất lượng đào tạo và bồi dưỡng cán bộ của ngành. Không chỉ quan tâm đến việc lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp đối với hoạt động đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, lãnh đạo Thanh tra Chính phủ còn thường xuyên kiện toàn tổ chức, bảo đảm kinh phí hoạt động đào tạo, bồi dưỡng. Các chương trình, tài liệu, giáo trình đào tạo, bồi dưỡng của Trường Cán bộ Thanh tra liên tục được đổi mới để bồi dưỡng kỹ năng làm việc và kinh nghiệm thực tiễn về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. Trường Cán bộ Thanh tra mỗi năm đều tổ chức nhiều lớp đào tạo bồi dưỡng nghề thanh tra và các lớp theo nhu cầu nâng cao kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng cho hàng ngàn học viên là cán bộ trong ngành. Qua đó, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức ngành Thanh tra./.