Thực trạng giám sát đầu tư cộng đồng đối với dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng

Nghị quyết số 11-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Phương hướng phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Trung du và miền núi Bắc bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” xác định 02 khâu đột phá trong phát triển vùng là (i) phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, nhất là hạ tầng giao thông gắn với các hành lang kinh tế và (ii) phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao. 

Triển khai thực hiện Nghị quyết số 11-NQ/TW, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 96/NQ-CP ngày 01/8/2022 của Chính phủ về chương trình hành động của Chính phủ. Theo đó, đối với đầu tư cơ sở hạ tầng, Nghị quyết của Chính phủ đưa ra mục tiêu: Đến năm 2030, vùng trung du và miền núi phía Bắc là vùng phát triển xanh, bền vững và toàn diện, trên cơ sở tăng cường đầu tư kết cấu hạ tầng liên kết nội vùng và với vùng đồng bằng sông Hồng, Thủ đô Hà Nội; hình thành một số cực tăng trưởng, trung tâm kinh tế của vùng như: Thái Nguyên, Bắc Giang, Lào Cai, Sơn La, Lạng Sơn; hình thành các chuỗi giá trị ngành, sản phẩm của vùng như trung tâm chế biến sản phẩm nông nghiệp tại Sơn La…

Đối với tỉnh Sơn La, đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội có vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, lĩnh vực này đã được Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XV, nhiệm kỳ 2020-2025 xác định là một trong ba khâu đột phá: “Đầu tư phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội theo hướng đồng bộ, từng bước hiện đại, tạo động lực thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế nhanh và bền vững”. Để thực hiện nhiệm vụ này, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 05-NQ/TU ngày 21/01/2021 về phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội theo hướng đồng bộ giai đoạn 2021-2025.

Ngày 07/9/2022, Uỷ ban nhân dân (UBND) tỉnh Sơn La ban hành Chương trình hành động số 1857/CTr-UBND về thực hiện Nghị quyết số 11-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 96/NQ-CP của Chính phủ và Chương trình hành động số 12-CTr/TU ngày 16/8/2022 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy thực hiện Nghị quyết số 11-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng trung du và miền núi Bắc Bộ đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó, đưa ra mục tiêu trong giai đoạn 2021-2030: Tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP - Gross Regional Domestic Product) bình quân giai đoạn 2021 - 2025 phấn đấu đạt trên 7,5%/năm; giai đoạn 2026 - 2030 đạt trên 8,5%/năm. Tổng vốn đầu tư xã hội giai đoạn 2021 - 2025 đạt trên 120.000 tỷ và giai đoạn 2026 - 2030 đạt trên 150.000 tỷ đồng, tỷ lệ vốn so với GRDP lần lượt là 32,10% và 29,97%.

Các chủ trương, chính sách của Trung ương Đảng, Chính phủ, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Sơn La cho thấy mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh được Đảng, Nhà nước và Tỉnh uỷ, UBND hết sức quan tâm và đề ra những mục tiêu, định hướng và giải pháp thực hiện, trong đó tập trung vào việc triển khai các dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng nhằm mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh. Điều này đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ đối với các thiết chế thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, giám sát của Nhà nước trong việc kiểm soát quyền lực đối với các chủ thể có thẩm quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ trong quyết định, phê duyệt, tổ chức thực hiện dự án, đồng thời cũng đặt ra yêu cầu tăng cường và phát huy vai trò giám sát của Mặt trận tổ quốc (MTTQ) Việt Nam và các tổ chức thành viên, Ban thanh tra nhân dân, Ban giám sát Đầu tư cộng đồng, người dân trong giám sát việc thực hiện các dự án đầu tư công trên địa bàn tỉnh nhằm phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Các dự án đầu tư nói chung và dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng sử dụng ngân sách nhà nước nói riêng trong quá trình thực hiện thường tiềm ẩn nhiều nguy cơ sai phạm, tham nhũng, tiêu cực. Trước nguy cơ và biểu hiện vi phạm pháp luật, tham nhũng, tiêu cực liên quan đến các dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng sử dụng ngân sách nhà nước, việc tăng cường giám sát - kiểm soát việc thực hiện các dự án này từ 02 phía nhà nước và xã hội là đòi hỏi khách quan, tất yếu; đồng thời, cũng là điều kiện quan trọng bảo đảm cho các dự án được triển khai có hiệu quả, đúng mục đích, phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống của người dân trên địa bàn.

Hội thảo khoa học “Thực trạng giám sát của cộng đồng đối với dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng sử dụng ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Sơn La”.

Hoạt động giám sát của cộng đồng trên địa bàn tỉnh thời gian qua đã có những kết quả đáng ghi nhận. Cụ thể, từ năm 2018 đến năm 2022, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp trong tỉnh đã chủ trì giám sát 4.131 cuộc giám sát; tham gia 2.475 Đoàn giám sát của cấp uỷ, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND các cấp, trong đó:

Để thực hiện tốt yêu cầu nâng cao hiệu quả, hiệu lực GSĐTCCĐ đối với dự án đầu tư cơ sở hạ tầng sử dụng ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới; đề xuất một số quan điểm chỉ đạo sau:

Thứ nhất: Tiếp tục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp uỷ, chính quyền, các cơ quan, tổ chức và Nhân dân về vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của GSĐTCCĐ trong thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở thông qua hoạt động của Ban GSĐTCCĐ đối với dự án đầu tư cơ sở hạ tầng ở cơ sở; chú trọng việc nghiên cứu, hoàn thiện nội dung, quy trình, cơ chế, chính sách hoạt động GSĐTCCĐ đảm bảo hiệu lực, hiệu quả.

Thứ hai: Nâng cao trách nhiệm của chính quyền trong chỉ đạo và quy định rõ trách nhiệm của cơ quan có thẩm quyền duyệt quy hoạch, dự án; các chủ đầu tư; các đơn vị thi công và cơ quan quản lý nhà nước trong việc thực hiện chế cung cấp thông tin và công khai dự án, thông tin, tài liệu liên quan đến dự án; tạo điều kiện để Ban GSĐTCCĐ hoạt động theo đúng thẩm quyền quy định.

Thứ ba: Uỷ ban MTTQ Việt Nam các cấp chủ động tham mưu với cấp uỷ, phối hợp với chính quyền lãnh đạo, chỉ đạo và tạo điều kiện để Ban GSĐTCCĐ hoạt động theo đúng quy định. Tăng cường tập huấn, bồi dưỡng cho thành viên của các Ban GSĐTCCĐ nâng cao bản lĩnh chính trị, trách nhiệm và năng lực chuyên môn trong hoạt động giám sát các chương trình, dự án để phân tích, đánh giá, kiến nghị vấn đề trong quá trình giám sát dự án, góp phần bảo đảm hoạt động đầu tư đúng quy hoạch, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Định kỳ tiến hành tổng kết, biểu dương, khen thưởng những tập thể, cá nhân có thành tích.

Thứ tư: Hoạt động GSĐTCCĐ, góp phần đảm bảo hoạt động đầu tư phù hợp với các quy hoạch được duyệt, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và có hiệu quả kinh tế - xã hội cao; phát hiện, ngăn chặn để xử lý kịp thời các hoạt động đầu tư không đúng quy hoạch, sai quy định; các việc làm, gây lãng phí, thất thoát vốn và tài sản nhà nước, ảnh hưởng xấu đến chất lượng công trình, xâm hại lợi ích của cộng đồng. GSĐTCCĐ có trọng tâm, trọng điểm, đúng đối tượng, phạm vi, nội dung giám sát, đảm bảo kịp thời, trung thực, khách quan; không gây cản trở công việc của các đối tượng chịu sự giám sát và chịu trách nhiệm về những thông tin, những ý kiến, kiến nghị của mình trước pháp luật và các quy định của nhà nước.