Công ước Chống hối lộ của OECD: Bước ngoặt lịch sử

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, hối lộ nước ngoài đã trở thành một vấn nạn nhức nhối, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sự phát triển kinh tế. Hành vi hối lộ không chỉ bóp méo thị trường, làm gia tăng chi phí kinh doanh mà còn gây lãng phí nguồn lực công, khiến các dịch vụ công thiết yếu không được cung cấp đầy đủ và hiệu quả. Hậu quả là người tiêu dùng phải gánh chịu những sản phẩm và dịch vụ kém chất lượng, niềm tin vào khu vực công và tư bị suy giảm. Nhận thức được những tác động tiêu cực này, cộng đồng quốc tế đã và đang nỗ lực hợp tác chặt chẽ, xây dựng một mặt trận thống nhất để ngăn chặn hối lộ nước ngoài, góp phần vào sự phát triển kinh tế bền vững trên toàn cầu.

Để hiện thực hóa mục tiêu cao cả, Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) đã thiết lập một khuôn khổ pháp lý vững chắc, làm nền tảng cho cuộc chiến chống hối lộ xuyên quốc gia. Công ước Chống hối lộ quan chức nước ngoài trong giao dịch kinh doanh quốc tế (Công ước Chống hối lộ) ra đời năm 1999 là minh chứng rõ nét nhất cho cam kết của cộng đồng quốc tế trong cuộc chiến này. Là một thỏa thuận quốc tế ràng buộc về mặt pháp lý, Công ước Chống hối lộ yêu cầu các quốc gia tham gia hình sự hóa tội hối lộ quan chức nước ngoài theo luật pháp của họ và thực hiện các biện pháp để phát hiện, điều tra, truy tố và xử phạt hành vi phạm tội này. Điểm đặc biệt của Công ước này là tập trung vào "phía cung" của hối lộ, nghĩa là các cá nhân và công ty đưa ra, hứa hẹn hoặc đưa hối lộ, thay vì tập trung vào "phía nhận". Cách tiếp cận này nhằm ngăn chặn hành vi hối lộ ngay từ gốc, góp phần làm trong sạch môi trường kinh doanh quốc tế.

Công ước Chống hối lộ đã được 38 quốc gia OECD và 8 quốc gia ngoài OECD, bao gồm Argentina, Brazil, Bulgaria, Croatia, Peru, Romania, Nga và Nam Phi, thông qua. Các quốc gia này chiếm hơn hai phần ba lượng xuất khẩu của thế giới và gần 90% tổng dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Ảnh minh họa (nguồn: OECD)

Giám sát chặt chẽ: “Tiêu chuẩn vàng” bảo đảm thực thi hiệu quả

Để đảm bảo việc thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ quốc tế mà các quốc gia đã cam kết theo Công ước Chống hối lộ, OECD đã thiết lập một cơ chế giám sát đánh giá ngang hàng nghiêm ngặt. Cơ chế giám sát bắt buộc này được thực hiện bởi Nhóm Công tác về Chống hối lộ của OECD với các chuyên gia từ mỗi quốc gia tham gia đóng vai trò là “giám khảo” trong quá trình đánh giá việc thực thi Công ước của từng quốc gia. Quá trình đánh giá được thực hiện nghiêm ngặt, bao gồm các chuyến thăm thực tế đến quốc gia đang được đánh giá và thu thập ý kiến từ các bên liên quan như xã hội dân sự, khu vực tư nhân và giới học thuật.

Kết quả của quá trình đánh giá được thể hiện trong các báo cáo giám sát quốc gia. Các báo cáo này không chỉ nêu bật những thành công, mà còn chỉ ra những hạn chế, bất cập trong việc thực thi Công ước của từng quốc gia, đồng thời đưa ra các khuyến nghị cụ thể để khắc phục. Tổ chức Minh bạch Quốc tế đã đánh giá cao cơ chế giám sát này của OECD, coi đó là “tiêu chuẩn vàng” trong lĩnh vực giám sát. Nhờ cơ chế giám sát chặt chẽ này, việc thực thi Công ước Chống hối lộ đã đạt được những kết quả tích cực, góp phần làm trong sạch môi trường kinh doanh quốc tế.

Khuyến nghị bổ sung: Hoàn thiện khung pháp lý chống hối lộ

Ngoài Công ước Chống hối lộ, OECD còn ban hành các khuyến nghị bổ sung nhằm hoàn thiện khung pháp lý chống hối lộ và giải quyết các vấn đề mới phát sinh trong lĩnh vực này như: Khuyến nghị về việc Tăng cường Chống hối lộ quan chức nước ngoài trong giao dịch kinh doanh quốc tế, bổ sung cho Công ước Chống hối lộ nhằm tăng cường và hỗ trợ việc thực hiện công ước. Khuyến nghị này bao gồm các phần về các chủ đề quan trọng đã xuất hiện hoặc phát triển đáng kể trong lĩnh vực chống tham nhũng, chẳng hạn như: Việc sử dụng các giải pháp không xét xử trong các vụ án hối lộ nước ngoài; Khuyến khích tuân thủ luật chống tham nhũng của các công ty; Cung cấp biện pháp bảo vệ toàn diện và hiệu quả cho người báo cáo.

Ngoài ra, OECD cũng đã ban hành ba khuyến nghị khác liên quan đến chống hối lộ như: Khuyến nghị về các Biện pháp thuế để tăng cường chống hối lộ; Khuyến nghị OECD về Hối lộ và Tín dụng xuất khẩu được hỗ trợ chính thức; Khuyến nghị OECD dành cho các chủ thể hợp tác phát triển về quản lý rủi ro tham nhũng.

Mở rộng mặt trận chống hối lộ: Hơn 500 tổ chức bị xử phạt

Nhận thức được hối lộ là một vấn nạn mang tính xuyên quốc gia, OECD đã và đang tăng cường hợp tác toàn cầu để mở rộng mặt trận chống hối lộ. OECD hợp tác với các quốc gia không phải là thành viên, các cơ quan thực thi pháp luật và các bên liên quan khác để thúc đẩy việc thực thi luật chống hối lộ.

Kể từ khi Công ước Chống hối lộ có hiệu lực vào năm 1999, đã có hơn 500 tổ chức bị xử phạt trong các vụ án hối lộ nghiêm trọng. Con số này cho thấy nỗ lực không ngừng của cộng đồng quốc tế trong việc đẩy lùi tệ nạn hối lộ xuyên quốc gia.

Việc xử phạt nghiêm minh các hành vi vi phạm đã tạo ra những thay đổi tích cực trong cách thức hoạt động của các doanh nghiệp ở nước ngoài. Các doanh nghiệp ngày càng nhận thức rõ hơn về hậu quả pháp lý nghiêm trọng của hành vi hối lộ, từ đó chủ động xây dựng và củng cố các biện pháp phòng ngừa, tuân thủ pháp luật.

Mạng lưới toàn cầu: Kết nối các nỗ lực chống hối lộ

OECD đã thiết lập và tham gia vào các mạng lưới toàn cầu để tăng cường năng lực thực thi pháp luật và hợp tác trong và ngoài biên giới, đồng thời thúc đẩy thực hành liêm chính doanh nghiệp trên thị trường toàn cầu.

Mạng lưới Thực thi pháp luật toàn cầu chống hối lộ xuyên quốc gia (GLEN), hoạt động từ năm 2015, là một nền tảng thực tiễn, dành cho các quan chức thực thi pháp luật từ Nhóm Công tác về Chống hối lộ và các khu vực pháp lý khác đi đầu trong cuộc chiến chống hối lộ xuyên quốc gia. GLEN thúc đẩy hợp tác quốc tế trong điều tra và truy tố các tội phạm tham nhũng xuyên biên giới phức tạp, thiết lập các liên hệ chuyên môn và thúc đẩy các cuộc thảo luận bí mật về các vụ án trong đời thực giữa các học viên, đồng thời phát triển năng lực kỹ thuật thông qua học hỏi lẫn nhau và trao đổi thực tiễn tốt.

Bên cạnh đó, OECD còn thúc đẩy Hội nghị Bàn tròn về liêm chính doanh nghiệp và các cuộc đối thoại công tư khác để cải thiện các biện pháp liêm chính doanh nghiệp trên thị trường quốc tế và thúc đẩy tuân thủ luật chống tham nhũng. Các sự kiện này tập hợp đại diện của khu vực tư nhân, Chính phủ, cơ quan thực thi pháp luật và xã hội dân sự từ các quốc gia thành viên và không phải thành viên của OECD để thảo luận về các xu hướng và thách thức, cũng như xác định các thực tiễn tốt để thúc đẩy liêm chính doanh nghiệp. Các Hội nghị Bàn tròn về liêm chính doanh nghiệp, tập trung vào các biện pháp liêm chính doanh nghiệp được đề cập trong Khuyến nghị về chống hối lộ, góp phần phát triển và phổ biến các sản phẩm tri thức.

Một số sáng kiến khu vực: Thúc đẩy cải cách chống tham nhũng

OECD cũng triển khai các sáng kiến khu vực nhằm hỗ trợ các quốc gia củng cố khuôn khổ chống tham nhũng, trao đổi thực tiễn tốt và chia sẻ kinh nghiệm trong cuộc chiến chống hối lộ như:

Mạng lưới Chống tham nhũng cho Đông Âu và Trung Á, được thành lập vào năm 1998, bao gồm 24 quốc gia bao gồm 5 thành viên của Nhóm Công tác về Hối lộ (Bulgaria, Estonia, Latvia, Lithuania và Slovenia) và 2 quốc gia ứng cử gia nhập OECD (Croatia và Romania).

Sáng kiến Chống tham nhũng cho châu Á và Thái Bình Dương, tập hợp 34 nền kinh tế trong khu vực.

Sáng kiến Chung OECD - Ngân hàng Phát triển châu Phi hỗ trợ các Chính phủ châu Phi.

Sáng kiến Chống tham nhũng OECD - Mỹ Latinh và Caribe.

Sáng kiến MENA-OECD về quản trị và năng lực cạnh tranh cho phát triển là một chương trình ngang của OECD, hỗ trợ các Chính phủ củng cố khuôn khổ chống tham nhũng trong khu vực Trung Đông và Bắc Phi...

Hỗ trợ cải cách theo tiêu chuẩn OECD

OECD cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cụ thể cho từng quốc gia theo yêu cầu để giúp các quốc gia tiến gần hơn đến các tiêu chuẩn chống hối lộ của OECD. Các chương trình hỗ trợ kỹ thuật này cho phép các quốc gia neo giữ các cải cách liêm chính chống tham nhũng và khu vực tư nhân của họ theo các tiêu chuẩn và thực tiễn tốt nhất của OECD. Ví dụ, OECD đang hỗ trợ Ai Cập, Morocco, Ả Rập Xê Út, Thái Lan và Ukraine trong việc cải cách luật pháp và chính sách chống tham nhũng của họ để phù hợp với các tiêu chuẩn của Công ước Chống hối lộ.

Nhóm Công tác về Chống hối lộ trong giao dịch kinh doanh quốc tế của OECD, được thành lập vào năm 1994, đóng vai trò nòng cốt trong việc giám sát, thúc đẩy và hỗ trợ việc thực hiện Công ước Chống hối lộ và các văn bản pháp lý liên quan. Nhóm Công tác về Chống hối lộ thực hiện nhiều hoạt động quan trọng, bao gồm: Xuất bản các báo cáo giám sát về tiến trình của mỗi quốc gia trong việc thực hiện và thi hành Công ước Chống hối lộ; Thu thập thông tin về các vụ án và xu hướng thực thi để hỗ trợ các chương trình chuyên đề; Sản xuất các nghiên cứu về các vấn đề và thực tiễn tốt liên quan đến cuộc chiến chống hối lộ nước ngoài; Hỗ trợ các nỗ lực toàn cầu về chống hối lộ, bao gồm việc xác định các quốc gia tiềm năng gia nhập Công ước và thiết lập mối quan hệ hợp tác cùng có lợi với các quốc gia không phải là thành viên.

Cuộc chiến chống hối lộ nước ngoài là một nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế. OECD, với vai trò tiên phong, đã và đang đóng góp tích cực vào nỗ lực này thông qua việc thiết lập các tiêu chuẩn quốc tế, thúc đẩy hợp tác toàn cầu, hỗ trợ cải cách và chia sẻ kinh nghiệm. Bằng việc chung tay chống lại hối lộ nước ngoài, các quốc gia có thể kiến tạo một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững./.