Những bước tiến gần đây của Liên hợp quốc trong việc thúc đẩy quyền sở hữu hưởng lợi không chỉ mở ra các cơ hội mới cho việc thu hồi tài sản, mà còn góp phần vào việc tạo ra một nền tảng pháp lý quốc tế bền vững để chống lại các hoạt động tài chính bất hợp pháp.

Quyền sở hữu hưởng lợi và vấn đề minh bạch

Những năm qua, quyền sở hữu hưởng lợi đã trở thành trọng tâm của các chính sách chống tham nhũng và tội phạm tài chính trên thế giới. Hội nghị các quốc gia thành viên Công ước Liên hợp quốc về Chống tham nhũng, trong Nghị quyết 9/7, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của quyền sở hữu hưởng lợi bằng cách thông qua các biện pháp minh bạch hóa để nhận diện và thu hồi tài sản phạm tội.

Quyền sở hữu hưởng lợi không chỉ liên quan đến những người nắm quyền tài sản một cách chính thức mà còn bao gồm những người hưởng lợi đằng sau các pháp nhân như công ty và quỹ tín thác. Điều này có nghĩa là những cá nhân thực sự đứng sau và hưởng lợi từ tài sản sẽ được xác định rõ ràng để tránh các hành vi lạm dụng và che giấu bất hợp pháp.

Theo đó, Hội nghị đã quyết định đưa chủ đề về thực hành tốt và các thách thức trong quyền sở hữu hưởng lợi vào kế hoạch công tác của Nhóm công tác Liên chính phủ mở về thu hồi tài sản trong giai đoạn 2022–2023. Việc này nhằm đẩy mạnh hiệu quả thu hồi và hoàn trả tài sản, đặc biệt là từ các nguồn tài sản phạm pháp. Quyền sở hữu hưởng lợi minh bạch không chỉ tạo cơ hội cho các cơ quan chức năng theo dõi tài sản mà còn nâng cao tính trách nhiệm của các pháp nhân trong việc chống lại các hành vi tham nhũng.

Văn phòng Liên hợp quốc về chống ma túy và tội phạm UNODC (ảnh: UNODC)

Kế hoạch mới từ Hội nghị Liên hợp quốc

Hội nghị ban hành Nghị quyết 10/6 với mục tiêu gia tăng tính minh bạch trong quyền sở hữu hưởng lợi, mở rộng kế hoạch công tác đến giai đoạn 2024–2025 cho cả hai nhóm công tác chuyên trách là Nhóm Thu hồi tài sản và Nhóm Phòng ngừa tham nhũng. Quyết định này đặt mục tiêu không chỉ nhận diện tài sản phạm pháp mà còn tiến tới ngăn ngừa các hành vi tham nhũng ngay từ đầu.

Nghị quyết 10/6 cũng đã xác định rõ rằng các thông tin về quyền sở hữu hưởng lợi đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện, răn đe và ngăn ngừa các hành vi tham nhũng. Đây là công cụ giúp các cơ quan chức năng dễ dàng phát hiện ra những tài sản không rõ nguồn gốc, tài sản ẩn giấu dưới các vỏ bọc doanh nghiệp, từ đó ngăn chặn hiệu quả các hành vi rửa tiền.

Cam kết của các quốc gia về minh bạch thông tin

Đáng chú ý, vào tháng 6 năm 2021, trong phiên họp đặc biệt về chống tham nhũng, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua tuyên bố chính trị với nội dung cam kết cùng nỗ lực trong việc thực hiện các biện pháp chống tham nhũng và tăng cường hợp tác quốc tế. Theo đó, các quốc gia cam kết cải thiện tính minh bạch của quyền sở hữu hưởng lợi bằng cách đảm bảo thông tin về quyền sở hữu hưởng lợi phải đầy đủ, chính xác, đáng tin cậy và sẵn có cho các cơ quan chức năng khi cần.

Các quốc gia cũng nhấn mạnh rằng để chống tham nhũng hiệu quả, cần phải có các biện pháp mạnh mẽ để tăng cường tính minh bạch trong các doanh nghiệp, đặc biệt là việc sử dụng các doanh nghiệp để che giấu và rửa tiền. Thiếu minh bạch trong doanh nghiệp và việc lợi dụng các công ty, quỹ tín thác là nguyên nhân chính dẫn đến việc nhiều tài sản phạm pháp không bị phát hiện. Vì vậy, chế độ công bố quyền sở hữu hưởng lợi hiệu quả không chỉ là giải pháp phòng chống tham nhũng mà còn góp phần phòng chống tài trợ khủng bố và các dòng chảy tài chính bất hợp pháp khác.

Công ước Liên hợp quốc và các điều khoản quan trọng

Một số điều khoản của Công ước Liên hợp quốc về Chống tham nhũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của quyền sở hữu hưởng lợi. Điều 12, các đoạn 1 và 2, kêu gọi các quốc gia thành viên thúc đẩy tính minh bạch trong quyền sở hữu hưởng lợi nhằm ngăn chặn các hành vi tham nhũng trong khu vực tư nhân. Công ước yêu cầu các quốc gia thành viên phải thực hiện các biện pháp phù hợp để đảm bảo rằng các cá nhân đứng sau các tổ chức doanh nghiệp được xác định rõ ràng.

Bên cạnh đó, Điều 14 của Công ước yêu cầu các quốc gia thành viên thiết lập các chế độ giám sát trong nước cho các tổ chức tài chính ngân hàng và phi ngân hàng, đặc biệt nhấn mạnh vào việc xác định quyền sở hữu hưởng lợi. Điều 52 yêu cầu các quốc gia áp dụng các biện pháp cần thiết để yêu cầu các tổ chức tài chính xác định danh tính của các chủ sở hữu hưởng lợi đối với các khoản tiền gửi vào các tài khoản có giá trị cao. Đây là những quy định cụ thể, tạo cơ sở pháp lý mạnh mẽ cho việc thu hồi tài sản phạm pháp cũng như phòng chống các hành vi rửa tiền.

Những thách thức trong thực hiện và bài học kinh nghiệm

Dù đã có những quy định rõ ràng về quyền sở hữu hưởng lợi, quá trình thực hiện vẫn gặp nhiều thách thức, đặc biệt là trong bối cảnh các doanh nghiệp và quỹ tín thác có thể được sử dụng để che giấu tài sản phạm pháp.

Một số quốc gia đã gặp khó khăn trong việc đảm bảo thông tin về quyền sở hữu hưởng lợi có độ chính xác cao và luôn sẵn có cho các cơ quan chức năng khi cần. Tuy nhiên, các quốc gia thành viên của Liên hợp quốc vẫn đang nỗ lực không ngừng để tìm ra các giải pháp phù hợp, đồng thời học hỏi từ các bài học kinh nghiệm nhằm tối ưu hóa hiệu quả của hệ thống minh bạch quyền sở hữu hưởng lợi.

Tính minh bạch trong quyền sở hữu hưởng lợi là yếu tố cốt lõi trong cuộc chiến chống tham nhũng toàn cầu và bảo vệ tính liêm chính của hệ thống tài chính quốc tế. Việc thực thi các quy định của Công ước Liên hợp quốc về Chống tham nhũng cùng với sự cam kết của các quốc gia thành viên đang dần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một hệ thống tài chính minh bạch, trong sạch.