Sự chênh lệch trong nhận thức và trải nghiệm về tham nhũng

Khảo sát Eurobarometer đặc biệt số 523 mang đến một ví dụ đáng chú ý: 89% người Tây Ban Nha tin rằng tham nhũng "khá phổ biến" hoặc "rất phổ biến" tại nước họ. Tuy nhiên, chỉ 1% báo cáo từng trực tiếp trải nghiệm tham nhũng. Làm thế nào để lý giải sự chênh lệch rõ rệt này?

Các nghiên cứu gần đây cho thấy cả hai số liệu trên đều có thể không chính xác, phản ánh một vấn đề sâu sắc hơn trong cách đo lường tham nhũng qua khảo sát.

Phương pháp đo lường tham nhũng qua khảo sát

Đo lường tham nhũng là một thách thức lớn, vì hành vi tham nhũng thường bị che giấu do tính bất hợp pháp của nó. Thay vì dựa vào bằng chứng trực tiếp, các nhà nghiên cứu thường sử dụng khảo sát để thu thập ý kiến công dân về nhận thức tham nhũng.

Chẳng hạn, các câu hỏi như: “Theo bạn, mức độ tham nhũng ở quốc gia này trong năm qua tăng, giảm hay giữ nguyên?”; “Bạn nghĩ có bao nhiêu chính trị gia tham gia vào tham nhũng?”

Phương pháp này giúp khai thác góc nhìn của người dân – đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ tham nhũng. Tuy nhiên, nó cũng mang đến những hạn chế lớn.

Ảnh minh họa. (Ảnh: Pxhere)

Những hạn chế khi sử dụng khảo sát đo lường tham nhũng

Phản hồi cảm tính và thiếu căn cứ cụ thể

Người trả lời thường dựa vào ký ức gần đây hoặc những thông tin phổ biến trên truyền thông để phản hồi, thay vì đánh giá thực tế. Ví dụ, khi được hỏi về tham nhũng trong ngành công tố, phản hồi có thể bị ảnh hưởng bởi các vụ án đình đám hoặc bài viết tiêu cực mà họ từng đọc.

Mơ hồ trong câu hỏi và định nghĩa

Thuật ngữ “tham nhũng” mang tính cảm xúc mạnh mẽ và dễ bị diễn giải khác nhau. Người trả lời có thể hiểu nó theo cách riêng, bị chi phối bởi quan điểm cá nhân hoặc trải nghiệm gần đây với chính quyền địa phương, dẫn đến phản hồi không phù hợp với mục tiêu khảo sát.

Thiên kiến chính trị

Thiên kiến chính trị là yếu tố đáng kể tác động đến kết quả khảo sát. Những người ủng hộ chính phủ có xu hướng đưa ra phản hồi tích cực hơn, trong khi nhóm đối lập thường nhấn mạnh vào các vấn đề tiêu cực. Thứ tự câu hỏi trong khảo sát cũng có thể làm thay đổi cách người trả lời diễn giải và phản hồi.

Thách thức khi đo lường trải nghiệm tham nhũng trực tiếp

Dữ liệu từ các câu hỏi về trải nghiệm trực tiếp như “Bạn có từng bị yêu cầu hối lộ trong 12 tháng qua?” cũng không tránh khỏi vấn đề. Dù loại câu hỏi này mang tính cụ thể hơn, nhưng tính bất hợp pháp của hành vi hối lộ khiến người trả lời ngần ngại thừa nhận, dẫn đến phản hồi không trung thực hoặc thiếu sót.

Cải thiện phương pháp khảo sát tham nhũng

Để nâng cao chất lượng dữ liệu, các nhà nghiên cứu cần áp dụng một số điều chỉnh quan trọng:

Cung cấp định nghĩa rõ ràng và bối cảnh cụ thể
Khảo sát nên đi kèm định nghĩa các thuật ngữ như “tham nhũng” và minh bạch về mục đích câu hỏi để giảm thiểu sự hiểu lầm.

Thiết kế đảm bảo tính ẩn danh cao
Khi đảm bảo người trả lời không bị nhận dạng, số lượng phản hồi trung thực thường tăng đáng kể.

Sử dụng phương pháp thí nghiệm danh sách
Phương pháp này tạo điều kiện để người trả lời chia sẻ thông tin nhạy cảm mà không lo ngại bị đánh giá, mặc dù đòi hỏi mẫu khảo sát lớn để đảm bảo chất lượng.

Sẵn sàng đánh đổi giữa số lượng và chất lượng
Thay vì cố gắng đặt quá nhiều câu hỏi, việc đầu tư vào chất lượng từng câu hỏi sẽ giúp thu thập dữ liệu đáng tin cậy hơn.

Khảo sát công dân là một công cụ hữu ích nhưng không hoàn hảo trong việc đo lường tham nhũng. Để khai thác hết tiềm năng, các nhà nghiên cứu cần hiểu rõ những yếu tố tác động đến phản hồi và áp dụng các phương pháp cải tiến để giảm thiểu sai lệch. Dù còn nhiều thách thức, những điều chỉnh hợp lý có thể mang lại kết quả chính xác hơn, góp phần hỗ trợ các nỗ lực chống tham nhũng hiệu quả.