Là một chương trình đánh giá đồng cấp thuộc Mạng lưới Chống tham nhũng của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế OECD tại khu vực Đông Âu và Trung Á (ACN), Báo cáo đánh giá về cải cách chống tham nhũng của Uzbekistan trong khuôn khổ Vòng giám sát thứ năm của Kế hoạch Hành động Chống tham nhũng Istanbul (IAP) cho thấy những tiến bộ đáng kể, nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm, đặc biệt trong việc giải quyết vấn đề tham nhũng cấp cao.

Nền tảng vững chắc cho cuộc chiến chống tham nhũng

Uzbekistan gia nhập IAP vào năm 2010 và đã trải qua nhiều vòng đánh giá. Điểm nổi bật của báo cáo là sự ghi nhận những nỗ lực của Uzbekistan trong việc xây dựng khung pháp lý và thể chế chống tham nhũng. Quốc gia này đã ban hành Chương trình quốc gia về chống tham nhũng giai đoạn 2023-2024, đặt ra các mục tiêu, biện pháp và cơ chế rõ ràng cho cuộc chiến chống tham nhũng.

Báo cáo cũng đánh giá cao việc Uzbekistan thành lập Cơ quan Chống tham nhũng (ACA), đóng vai trò là cơ quan điều phối và giám sát việc thực hiện các chính sách chống tham nhũng. ACA có quyền hạn yêu cầu, tiếp nhận và kiểm tra tài liệu liên quan đến chi tiêu ngân sách, quản lý tài sản nhà nước, đấu thầu công và thực hiện các chương trình nhà nước.

Uzbekistan đã đạt được những bước tiến đáng kể trong công cuộc chống tham nhũng. (Ảnh: pixabay.com)

Tiến bộ đáng kể trong nhiều lĩnh vực

Báo cáo ghi nhận những tiến bộ đáng kể của Uzbekistan trong nhiều lĩnh vực, bao gồm:

Chính sách chống tham nhũng: Uzbekistan đạt điểm số cao (83.6) trong lĩnh vực này, cho thấy sự cam kết mạnh mẽ của chính phủ trong việc xây dựng và thực hiện các chính sách chống tham nhũng. Các biện pháp được lên kế hoạch cho năm 2023 đã được thực hiện đầy đủ, bao gồm cả các biện pháp trong Chương trình quốc gia giai đoạn 2023-2024.

Minh bạch trong đấu thầu công: Uzbekistan cũng đạt điểm số cao (53.2) trong lĩnh vực này. Luật Đấu thầu Công năm 2021 đã được ban hành, quy định rõ ràng các quy trình đấu thầu, đồng thời yêu cầu công khai thông tin về các hợp đồng đấu thầu.

Cải thiện môi trường kinh doanh: Uzbekistan đã thực hiện nhiều nỗ lực để cải thiện môi trường kinh doanh và thu hút đầu tư nước ngoài. Việc thành lập Cơ quan Thanh tra doanh nghiệp (BO) với quyền hạn và nguồn lực cần thiết đã góp phần tăng cường sự minh bạch và trách nhiệm giải trách của các cơ quan nhà nước trong việc giải quyết các khiếu nại của doanh nghiệp.

Hệ thống kê khai tài sản còn nhiều hạn chế

Bên cạnh những tiến bộ đạt được, báo cáo cũng chỉ ra một số thách thức còn tồn tại. Thứ nhất, về xung đột lợi ích và kê khai tài sản, lĩnh vực này vẫn là điểm yếu của Uzbekistan. Quốc gia này chưa có luật chuyên biệt về quản lý xung đột lợi ích, và hệ thống kê khai tài sản còn nhiều hạn chế. ACN khuyến nghị Uzbekistan sớm ban hành luật về xung đột lợi ích, đồng thời tăng cường tính minh bạch và hiệu quả của hệ thống kê khai tài sản.

Bảo vệ người tố cáo cũng là điểm yếu của Uzbekistan. Luật pháp Uzbekistan chỉ bảo vệ người tố cáo tham nhũng và người thân của họ, chưa bao gồm các hành vi vi phạm quy định về xung đột lợi ích, kê khai tài sản và các hạn chế chống tham nhũng khác. Báo cáo của ACN khuyến nghị Uzbekistan ban hành luật chuyên biệt về bảo vệ người tố cáo, mở rộng phạm vi áp dụng cho tất cả các hành vi vi phạm liên quan đến liêm chính.

Mặc dù Uzbekistan đã có những nỗ lực trong việc truy tố các tội phạm tham nhũng, nhưng hiệu quả thực thi pháp luật vẫn còn hạn chế, đặc biệt là trong việc xử lý các vụ án tham nhũng cấp cao. Báo cáo khuyến nghị Uzbekistan tăng cường năng lực cho các cơ quan điều tra và truy tố, đồng thời nâng cao tính răn đe của các hình phạt đối với tội phạm tham nhũng.

Khuyến nghị quốc tế - chìa khóa cho thành tựu bền vững chống tham nhũng

Bên cạnh đó, ACN cũng đưa ra khuyến nghị đối với Uzbekistan về việc thực hiện một số biện pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả của các cải cách chống tham nhũng, bao gồm:

Công khai thông tin về các vụ án tham nhũng: Uzbekistan nên công khai thông tin về các vụ án tham nhũng, bao gồm số lượng vụ án, loại tội phạm, hình phạt được áp dụng và kết quả thi hành án. Việc minh bạch thông tin sẽ giúp tăng cường sự giám sát của công chúng và nâng cao hiệu quả răn đe.

Tăng cường vai trò của xã hội dân sự: Uzbekistan nên tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức xã hội dân sự tham gia vào hoạt động giám sát và phòng chống tham nhũng. Các tổ chức xã hội dân sự có thể đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về tham nhũng, đồng thời hỗ trợ người tố cáo và nạn nhân của tham nhũng.

Hợp tác quốc tế: Uzbekistan nên tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực chống tham nhũng, bao gồm việc trao đổi thông tin, hỗ trợ kỹ thuật và chia sẻ kinh nghiệm. Hợp tác quốc tế sẽ giúp Uzbekistan tiếp cận những thông lệ quốc tế tốt nhất và nâng cao hiệu quả của các nỗ lực chống tham nhũng.

Nhìn chung, Uzbekistan đã đạt được những bước tiến đáng kể trong công cuộc chống tham nhũng, thể hiện qua việc thiết lập khung pháp lý vững chắc và triển khai nhiều cải cách quan trọng. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một xã hội minh bạch và liêm chính, quốc gia này cần tập trung khắc phục các thách thức còn tồn tại, đặc biệt là trong xử lý tham nhũng cấp cao, bảo vệ người tố cáo và quản lý xung đột lợi ích. Tiếp tục duy trì quyết tâm cải cách và thực hiện các khuyến nghị quốc tế sẽ là chìa khóa để Uzbekistan đạt được những thành tựu bền vững trong cuộc chiến chống tham nhũng.