Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Bà Trần Việt Nga, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế).

Ngày 7/5/2025, bà Trần Việt Nga, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), đã chia sẻ về những nỗ lực không ngừng của Bộ Y tế trong việc tăng cường quản lý, đồng thời kêu gọi người tiêu dùng nâng cao nhận thức và cảnh giác trước những rủi ro từ thị trường. Bài viết này sẽ phân tích sâu sắc các nguyên nhân, thách thức và giải pháp trong công tác quản lý thực phẩm chức năng, đồng thời đề xuất những hướng đi bền vững để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Thách thức toàn cầu và thực trạng tại Việt Nam

Thực phẩm chức năng giả không chỉ là vấn đề riêng của Việt Nam mà còn là một thách thức mang tính toàn cầu. Theo các nghiên cứu quốc tế, ngành công nghiệp thực phẩm toàn cầu chịu thiệt hại ước tính lên đến 40 tỷ USD mỗi năm do hàng giả.

Tại khu vực châu Âu, con số này cũng lên tới hàng chục tỷ Euro, gây tổn hại nghiêm trọng đến nền kinh tế và sức khỏe cộng đồng. Ở Việt Nam, vấn nạn này càng trở nên phức tạp khi các sản phẩm giả mạo, từ thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ dưỡng đến các sản phẩm dinh dưỡng y học, xuất hiện tràn lan trên thị trường.

Bà Trần Việt Nga nhấn mạnh rằng, trong thời gian qua, cơ quan Cảnh sát điều tra của Bộ Công an đã phối hợp với các đơn vị liên quan để triệt phá nhiều đường dây sản xuất và kinh doanh thực phẩm giả, bao gồm cả sữa giả và các sản phẩm bảo vệ sức khỏe giả mạo. Những vụ việc này không chỉ phơi bày sự thiếu đạo đức kinh doanh của một số tổ chức, cá nhân mà còn là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ đối với những ai đang hoặc có ý định tham gia vào các hoạt động phi pháp. Với vai trò là cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương về an toàn thực phẩm, Cục An toàn thực phẩm đã và đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an để đưa ra các đánh giá và kết luận cuối cùng, đồng thời xây dựng các biện pháp ngăn chặn hiệu quả hơn.

Nguyên nhân và khó khăn trong quản lý thực phẩm chức năng

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng thực phẩm chức năng giả tại Việt Nam bắt nguồn từ nhiều yếu tố, trong đó có những lỗ hổng trong cơ chế quản lý. Nghị định số 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ, với cơ chế tự công bố sản phẩm, đã tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm về chất lượng và an toàn sản phẩm. Tuy nhiên, sự thông thoáng này lại bị một số doanh nghiệp lợi dụng để sản xuất và kinh doanh các sản phẩm không đạt tiêu chuẩn, thậm chí giả mạo.

Cơ chế tự công bố cho phép doanh nghiệp tự tuyên bố về sản phẩm và đưa ra thị trường mà không cần qua bước thẩm định hồ sơ từ cơ quan quản lý nhà nước. Điều này đã dẫn đến việc một số doanh nghiệp lách luật, tự công bố các sản phẩm dinh dưỡng y học hoặc sản phẩm dành cho chế độ ăn đặc biệt dưới danh nghĩa thực phẩm bổ sung – một hành vi vi phạm nghiêm trọng. Hơn nữa, thủ tục tự công bố được thiết kế đơn giản, không phức tạp và không yêu cầu chi phí, dẫn đến tình trạng các doanh nghiệp ồ ạt công bố sản phẩm, nhưng số lượng thực tế sản xuất và kinh doanh lại không tương ứng với hồ sơ công bố. Điều này gây ra nhiều khó khăn cho cơ quan quản lý trong việc thực hiện thanh tra và hậu kiểm.

Bên cạnh đó, trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc tuân thủ các quy định pháp luật là yếu tố cốt lõi. Việt Nam đã xây dựng một hệ thống văn bản quy phạm pháp luật tương đối đầy đủ, bao gồm Luật An toàn thực phẩm, Nghị định số 15/2018/NĐ-CP, các quy chuẩn kỹ thuật của các bộ ngành, và đặc biệt là Nghị định số 98/2020/NĐ-CP về xử phạt hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả. Bộ luật Hình sự cũng quy định rõ các chế tài xử lý hình sự đối với các hành vi liên quan đến thực phẩm giả. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn cố tình vi phạm, đặt lợi nhuận lên trên đạo đức kinh doanh, bất chấp những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe người tiêu dùng.

Về phía cơ quan quản lý, một trong những thách thức lớn nhất là khối lượng sản phẩm được công bố quá lớn, trong khi nguồn lực dành cho công tác hậu kiểm còn hạn chế. Bất kỳ doanh nghiệp nào có đăng ký kinh doanh đều có thể tự công bố sản phẩm, dẫn đến số lượng hồ sơ khổng lồ cần được kiểm tra. Trong khi đó, công tác hậu kiểm đòi hỏi nhiều nguồn lực, từ nhân sự, thiết bị kiểm nghiệm đến kinh phí. Việc lấy mẫu sản phẩm trên thị trường hoặc tại cơ sở sản xuất để kiểm nghiệm thường tốn kém, gây áp lực lớn cho các địa phương. Những hạn chế này khiến việc phát hiện và xử lý các vi phạm trở nên khó khăn hơn.

Việc lấy mẫu sản phẩm trên thị trường hoặc tại cơ sở sản xuất để kiểm nghiệm thường tốn kém, gây áp lực lớn cho các địa phương. Ảnh minh họa: ITN

Hành trình xây dựng thị trường thực phẩm chức năng minh bạch

Để giải quyết vấn nạn thực phẩm chức năng giả, Chính phủ và Bộ Y tế đang nỗ lực sửa đổi các quy định pháp luật nhằm thắt chặt quản lý. Theo bà Trần Việt Nga, Bộ Y tế đã tham mưu cho Chính phủ sửa đổi Nghị định số 15/2018/NĐ-CP và các văn bản liên quan, hướng tới việc khắc phục những lỗ hổng hiện tại. Đồng thời, Bộ Y tế cũng đề xuất tăng cường đầu tư vào nhân lực và kinh phí cho công tác hậu kiểm tại các địa phương, nhằm nâng cao hiệu quả giám sát và xử lý vi phạm.

Bên cạnh đó, vấn đề quảng cáo sai sự thật, đặc biệt trên các nền tảng mạng xã hội, cũng là một trong những nguyên nhân khiến người tiêu dùng dễ bị lừa dối. Nhiều quảng cáo sử dụng hình ảnh của người nổi tiếng, thậm chí giả danh bác sĩ hoặc các chuyên gia y tế, để đánh lừa lòng tin của người tiêu dùng. Để giải quyết vấn đề này, bà Nga nhấn mạnh cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan:

Doanh nghiệp: Các cơ sở sản xuất và kinh doanh cần đặt đạo đức lên hàng đầu, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật và chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm. Sự trung thực trong kinh doanh không chỉ bảo vệ người tiêu dùng mà còn giúp xây dựng uy tín lâu dài cho doanh nghiệp.

Cơ quan quản lý: Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm minh các vi phạm là yếu tố then chốt. Các công cụ kiểm soát hiện đại, như hệ thống giám sát điện tử hoặc cơ sở dữ liệu sản phẩm, cũng cần được triển khai để nâng cao hiệu quả quản lý.

Người tiêu dùng: Người dân cần được trang bị kiến thức để trở thành những "người tiêu dùng thông thái". Việc kiểm tra kỹ lưỡng thông tin sản phẩm, bao gồm nguồn gốc, thành phần, nhãn mác và các chứng nhận liên quan, sẽ giúp người tiêu dùng tránh được những sản phẩm kém chất lượng. Đồng thời, việc cập nhật các cảnh báo từ cơ quan chức năng cũng là một cách để tự bảo vệ bản thân và gia đình.

Vấn nạn thực phẩm chức năng giả là thách thức đối với cơ quan quản lý và là mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và niềm tin của người tiêu dùng. Để xây dựng một thị trường thực phẩm chức năng minh bạch và an toàn, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, cơ quan quản lý và người tiêu dùng. Với những nỗ lực không ngừng của Bộ Y tế, cùng với sự đồng hành của các bên liên quan, hy vọng rằng thị trường thực phẩm chức năng tại Việt Nam sẽ ngày càng được kiểm soát chặt chẽ, mang lại sự an tâm và lợi ích thiết thực cho người tiêu dùng. Hành trình này không chỉ đòi hỏi sự quyết tâm mà còn cần một tầm nhìn dài hạn, trong đó đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội được đặt lên hàng đầu./.