Ngày 5/3/2025, Thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành kết luận thanh tra số 12/KL-TTr về việc chấp hành quy định pháp luật trong công tác quản lý, thực hiện Dự án đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp Thư viện Quốc gia Việt Nam giai đoạn I do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng làm chủ đầu tư. Kết quả thanh tra đã chỉ ra hàng loạt tồn tại, thiếu sót trong quá trình triển khai dự án.

 Chậm tiến độ nghiêm trọng

Theo kết luận thanh tra, dự án được phê duyệt thực hiện trong giai đoạn 2018-2022, tổng mức đầu tư hơn 97,9 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, đến thời điểm thanh tra (tháng 12/2024), dự án vẫn chưa được bàn giao đưa vào sử dụng - chậm hơn 2 năm so với kế hoạch ban đầu.

Đoàn thanh tra xác định nguyên nhân chính dẫn đến chậm tiến độ là do công tác phối hợp giữa chủ đầu tư và các bên (đặc biệt là với Thư viện Quốc gia Việt Nam) "chưa chặt chẽ". Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng (Ban QLDA) cũng bị chỉ ra là "còn chậm trễ trong quá trình lập, trình phê duyệt Kế hoạch lựa chọn nhà thầu lần 1, đồng thời chưa chủ động trong công tác quản lý tiến độ thực hiện dự án".

Mãi đến tháng 4/2018, Ban QLDA mới trình phê duyệt Kế hoạch lựa chọn nhà thầu (lần 1) để thực hiện lựa chọn 3 nhà thầu tư vấn - chậm hơn 5 tháng sau khi được phê duyệt dự án. Thời gian thực hiện dự án phải kết thúc trong năm 2022, nhưng đến ngày 19/12/2022 mới trình gia hạn thời gian thực hiện, kết quả đến tháng 6/2023 dự án mới được cấp có thẩm quyền chấp thuận gia hạn.

Dự án nâng cấp Thư viện Quốc gia chậm tiến độ 2 năm. Ảnh: ITN

Bên cạnh đó, Kết luận thanh tra đã chỉ ra hàng loạt vi phạm trong công tác đấu thầu. Ban QLDA đã thực hiện quy trình chỉ định thầu với một số gói thầu tư vấn không đúng với phương thức lựa chọn nhà thầu trong Kế hoạch đấu thầu được phê duyệt.

Cụ thể, Ban QLDA chỉ định thầu rút gọn đối với gói thầu tư vấn lập báo cáo nghiên cứu khả thi có giá trị gói thầu lớn hơn hạn mức được chỉ định thầu rút gọn. Điều này vi phạm quy định tại Luật Đấu thầu năm 2013 và Thông tư 11/2015/TT-BKHĐT ngày 27/10/2015.

Đối với gói thầu tư vấn thiết kế bản vẽ thi công và dự toán công trình, dù không có kiến nghị, Ban QLDA vẫn không đảm bảo được khoảng thời gian để giải quyết kiến nghị theo quy định tại Điều 92 Luật Đấu thầu năm 2013. Ban QLDA đã phê duyết kết quả lựa chọn nhà thầu ngày 18/6/2018, ký hợp đồng với nhà thầu ngày 19/6/2018, chỉ sau một ngày công bố kết quả lựa chọn nhà thầu.

Một tồn tại khác là Thư viện Quốc gia Việt Nam đã nghiệm thu, thanh lý hợp đồng và thanh toán cho nhà thầu tư vấn lập quy hoạch tổng mặt bằng trước khi nhà thầu hoàn thành công việc, vi phạm quy định.

Công tác thi công, lắp đặt thiết bị còn nhiều bất cập

Thanh tra cũng chỉ ra nhiều tồn tại trong quá trình thực hiện các hợp đồng tư vấn. Gói thầu tư vấn do vẽ hiện trạng nhà 31B Tràng Thi bị chậm thời gian hoàn thành nhưng không thực hiện gia hạn hợp đồng. Nhiều nhà thầu xuất hóa đơn tài chính chậm so với thời điểm xuất hóa đơn được quy định tại khoản 2 Điều 14 Thông tư 153/2010/TT-BTC và khoản 2 Điều 16 Thông tư số 39/2014/TT-BTC của Bộ Tài chính.

Ban QLDA đã ký phụ lục hợp đồng với nhà thầu tư vấn để giảm nội dung công việc sau khi đã tổ chức thực hiện lựa chọn nhà thầu tư vấn kiểm toán xong, vi phạm quy định. Tương tự, Ban QLDA đã nghiệm thu gói thầu tư vấn thẩm định giá trước khi chỉ định thầu và ký hợp đồng kinh tế, cũng như chưa cung cấp bằng chứng nhà thầu nộp bảo lãnh thực hiện hợp đồng kéo dài.

Về công tác thi công, kết luận thanh tra nêu rõ dự án đã cơ bản hoàn thành, tuy nhiên vẫn còn một số tồn tại. Tại thời điểm kiểm tra thực tế, tầng 2 nhà K2 có người của Thư viện QGVN làm việc, đồng thời sách đã được chuyển lên các tầng để lưu trữ, nhưng công trình chưa được cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra kết quả nghiệm thu về phòng cháy và chữa cháy.

"Công trình chưa cấp chứng nhận công trình đảm bảo an toàn về phòng cháy chữa cháy. Chủ đầu tư cần khẩn trương tổ chức nghiệm thu công tác này," kết luận thanh tra nêu rõ.

Đối với các gói thầu lắp đặt thiết bị như hệ thống điều hòa không khí, thông gió, hệ thống phòng cháy chữa cháy (PCCC), kết luận thanh tra ghi nhận tiến độ thực hiện hợp đồng không liên tục. Các bên đã ký nhiều phụ lục hợp đồng để gia hạn thời gian, nhưng đều bị quá hạn nhiều ngày trước khi ký các phụ lục này.

Riêng với gói thầu cung cấp, lắp đặt thiết bị nội thất, tại thời điểm kiểm tra, nhiều thiết bị nội thất chưa được lắp đặt đúng theo vị trí thiết kế. Nhà thầu lắp đặt giá sách không theo thiết kế: chỉ lắp 17 trong tổng số 30 bộ giá sách nêu trong hợp đồng vào công trình.

Công tác lưu trữ hồ sơ cũng bị chỉ ra nhiều thiếu sót. Ban QLDA lưu trữ hồ sơ đối với các gói thầu tư vấn do Thư viện QGVN tổ chức thực hiện trước đó chưa đầy đủ (thiếu hồ sơ thực hiện, chứng chỉ năng lực của cá nhân thực hiện).

Ngoài ra, Ban QLDA chưa cung cấp cho Đoàn Thanh tra hồ sơ liên quan đến việc thực hiện bàn giao, thanh lý vật liệu thu hồi đủ điều kiện thanh lý trong quá trình sửa chữa tài sản công theo quy định tại Điều 45 Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017.

Kiến nghị biện pháp xử lý

Từ những tồn tại, thiếu sót nêu trên, Thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã kiến nghị Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chỉ đạo các bên liên quan khắc phục ngay trong năm 2025.

Đối với Ban QLDA, Thanh tra yêu cầu tổ chức khắc phục các tồn tại trong công tác thi công; lắp đặt hoàn thiện toàn bộ thiết bị theo thiết kế trước ngày 31/3/2025; rà soát danh mục hồ sơ từ Thư viện QGVN để lưu trữ; tổ chức nghiệm thu đứt điểm các gói thầu và bàn giao công trình vào sử dụng trước ngày 30/6/2025.

Đối với Thư viện Quốc gia, Thanh tra yêu cầu bàn giao đầy đủ tài liệu liên quan đến giai đoạn thực hiện dự án do Thư viện làm chủ đầu tư và có trách nhiệm phối hợp với Ban QLDA trong công tác bảo quản tài liệu.

Thanh tra cũng đề nghị Vụ Kế hoạch Tài chính tăng cường công tác rà soát, thẩm định hồ sơ trình của Ban QLDA, hạn chế phải tổ chức điều chỉnh thiết kế và tăng cường kiểm tra tiến độ thực hiện dự án để đảm bảo thời gian kết thúc theo quy định.

Trong kết luận thanh tra, Thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị Ban QLDA và Thư viện Quốc gia Việt Nam tổ chức rút kinh nghiệm đối với tập thể, cá nhân liên quan trong công tác quản lý, thực hiện dự án đã để xảy ra các tồn tại được nêu trong kết luận thanh tra.

Dự án cải tạo, nâng cấp Thư viện Quốc gia Việt Nam là dự án quan trọng nhằm nâng cấp và hiện đại hóa cơ sở vật chất, kỹ thuật để đáp ứng phục vụ nhu cầu bạn đọc trong nước, ngoài nước và các đối tượng nghiên cứu. Việc dự án bị chậm tiến độ đã ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của Thư viện Quốc gia và quyền lợi của người dùng.