Theo Kết luận thanh tra, trong những năm qua, Thành ủy, UBND thành phố Phúc Yên luôn xác định việc thực hiện nhiệm vụ công tác bồi thường GPMB là nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên tập trung thực hiện. UBND thành phố tích cực phối hợp với các Sở, Ban, Ngành trong quá trình triển khai thực hiện bồi thường giải phóng mặt bằng (GPMB) để triển khai thực hiện các dự án trên địa bàn thành phố; đồng thời, đã áp dụng nhiều biện pháp đồng bộ để thực hiện giải phóng mặt bằng, trong đó, xác định tuyên truyền, vận động là giải pháp quan trọng để nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận trong quần chúng nhân dân, nên trong quá trình triển khai thực hiện GPMB không phải thực hiện cưỡng chế thu hồi đất đối với các dự án thuộc diện thanh tra.

Trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ của mình, UBND thành phố Phúc Yên và Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố Phúc Yên đã cơ bản chấp hành các quy định trong việc triển khai thực hiện dự án...

Có dự án chưa đủ hồ sơ pháp lý

Tuy nhiên,bên cạnh những mặt làm được, kết luận thanh tra của Thanh tra tỉnh Vĩnh Phúc cũng ra không ít tồn tại, hạn chế.

Cụ thể, các Thông báo thu hồi đất: Không có thời gian điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm (Dự án: Hạ tầng giao thông kết nối vùng Thủ đô trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc (Tuyến đường Vành đai 5 - Vùng Thủ đô và đoạn tuyến đường ven chân núi Tam Đảo, kết nối giữa đường VĐ 5 với QL2B đến Tây Thiên, đi QL2C và Tuyên Quang) tại xã Ngọc Thanh, thành phố  Phúc Yên); không có giao nhiệm vụ cho cơ quan đăng tải quyết định lên Cổng thông tin điện tử thành phố (Dự án: Đường Nguyễn Văn Linh (Phúc Yên) kéo dài đi khu công nghiệp Bá Thiện (Bình Xuyên) đoạn qua xã Cao Minh, thành phố Phúc Yên) là không đúng mẫu số 07; mẫu số 10 ban hành kèm theo Thông tư số 30/2014/TT-BTNMT ngày 02/6/2014 của Bộ Tài nguyên & Môi trường.

Dự án Đường Vành đai phía Đông huyện Tam Đảo. Ảnh: Phúc Vĩnh

Trong thực hiện bồi thường, GPMB chậm tiến độ tại Dự án Đường Nguyễn Văn Linh (Phúc Yên) kéo dài đi khu công nghiệp Bá Thiện (Bình Xuyên) đoạn qua xã Cao Minh, thành phố Phúc Yên được xác định do người dân chưa đồng thuận về đơn giá bồi thường, hỗ trợ (thửa số 577 diện tích 192m²đất); cấp sai số thửa đất (theo Bản đồ 299) hộ Bùi Thanh Sơn (Mực) (thửa số 471 diện tích 104,2m2); 14 hộ đã nhận tiền bồi thường nhưng chưa tháo dỡ bàn giao mặt bằng (thửa số 686 diện tích khoảng 1.200m²).

Trong giai đoạn đầu tư xây dựng (2021-2025), Dự án Hạ tầng giao thông kết nối vùng Thủ đô trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc (Tuyến đường Vành đai 5 - Vùng thủ đô và đoạn tuyến đường ven chân núi Tam Đảo, kết nối giữa đường VĐ 5 với QL2B đến Tây Thiên, đi QL2C và Tuyên Quang) tại xã Ngọc Thanh, thành phố  Phúc Yên quá trình đo đạc, kiểm đếm phát hiện Bản đồ đo vẽ hiện trạng đo gộp nhiều loại đất, nhầm tên chủ sử dụng đất; cập nhật lại diện tích thu hồi, nên phải đính chính, thay thế Thông báo thu hồi đất. Do vậy, thời gian đo đạc, kiểm đếm kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ BTGPMB của dự án; dự án chưa có đầy đủ hồ sơ pháp lý (Thủ tướng Chính phủ chưa có văn bản chấp thuận chuyển mục đích sử dụng đất lúa sang đất thự hiện dự án; chưa thực hiện xong các thủ tục quy hoạch và đầu tư xây dựng các Khu Tái định cư) dẫn đến dự án có nguy cơ chậm tiến độ.

Chính sách thẩm định giá đất thay đổi ảnh hưởng đến tiến độ dự án

Theo Thanh tra tỉnh Vĩnh Phúc, nguyên nhân của tồn tại có cả khách quan và chủ quan. Về khách quan, cơ chế chính sách liên quan đến công tác thẩm định giá đất thay đổi, Quyết định số 65/2021/QĐ-UBND ngày 21/12/2021 của UBND tỉnh về ủy quyền xác định giá cụ thể cho cấp huyện bị bãi bỏ, theo đó việc xác định giá đất cụ thể bị gián đoạn, đến ngày 28/6/2023 UBND tỉnh có Quyết định phê duyệt giá đất cụ thể của dự án. Căn cứ Quyết định phê duyệt giá đất mới có cơ sở ban hành Quyết định thu hồi đất và phê duyệt phương án bồi thường GPMB ảnh hưởng đến tiến độ dự án.

Trong khi đó, chính sách, pháp luật về đất đai thay đổi nhiều qua các thời kỳ, nguồn gốc đất do lịch sử để lại rất phức tạp, công tác quản lý đất đai tại địa phương còn nhiều bất cập không có đủ hồ sơ, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, không có ranh giới rõ ràng, qua nhiều chủ sử dụng đất...; Việc quản lý và sử dụng đối với quỹ đất công ích còn có địa phương cho thuê, thầu khoán chưa thực hiện đúng pháp luật, tự chuyển mục đích sử dụng dẫn đến khi thu hồi còn nhiều vướng mắc.

Chưa kể, các quy định về bồi thường, hỗ trợ đối với các công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình hạ tầng xã hội đang sử dụng trong phạm vi giải phóng mặt bằng còn bất cập, thiếu hướng dẫn chi tiết giữa các quy định Luật Đầu tư công, Luật Đất đai và các pháp luật chuyên ngành, dẫn đến vướng mắc trong quá trình thực hiện;

Thực tế, Dự án Hạ tầng giao thông kết nối vùng Thủ đô trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc (Tuyến đường Vành đai 5 - Vùng thủ đô và đoạn tuyến đường ven chân núi Tam Đảo, kết nối giữa đường VĐ 5 với QL2B đến Tây Thiên, đi QL2C và Tuyên Quang) tại xã Ngọc Thanh, thành phố Phúc Yên) là dự án đường giao thông trọng điểm của tỉnh đi qua nhiều địa bàn, diện tích thu hồi đất lớn, nên trong quá trình điều tra, xác định giá đất cụ thể mất nhiều thời gian và công sức, công tác điều tra, khảo sát để xác định giá đất gặp nhiều khó khăn phức tạp. Đồng thời, việc thu hồi diện tích đất trồng lúa để thực hiện dự án là một trong những thủ tục phức tạp, cần sự cho phép của Thủ tướng Chính phủ và nhiều cơ quan bộ, ngành Trung ương, vì vậy cần thời gian nhất định mới hoàn thiện được thủ tục.

Thêm nữa, ý thức của một bộ phận người dân có đất bị thu hồi còn cố tình không chấp hành quyết định thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, không phối hợp, đòi hỏi vượt quá các quy định của Nhà nước.

Nhiều khó khăn trong thủ tục quy hoạch và đầu tư xây dựng hạ tầng khu tái định cư

Về nguyên chủ quan, việc đánh giá bố trí tái định cư, phương án bố trí tái định cư đã được Chủ đầu tư quan tâm thực hiện, nhưng tiến độ triển khai chậm, gặp nhiều khó khăn trong thủ tục quy hoạch và đầu tư xây dựng hạ tầng khu tái định cư.

Công tác phối hợp giữa UBND thành phố và các chủ đầu tư; giữa các chủ đầu tư và các sở, ngành, cơ quan liên quan chưa chặt chẽ trong việc giải quyết các vướng mắc về thủ tục pháp lý liên quan đến công tác thu hồi đất, bồi thường GPMB, là nguyên nhân chính dẫn đến chậm tiến độ dự án.

Khi có vướng mắc Chủ đầu tư và đơn vị thực hiện GPMB không phối hợp chặt chẽ để đưa ra phương án xử lý dứt điểm, đẩy nhanh tiến độ thực hiện GPMB; nhiều bước tiến hành thực hiện công tác bồi thường, GPMB cần các thủ tục pháp lý do Chủ đầu tư thực hiện, tuy nhiên chủ đầu tư còn chậm hoàn thiện bàn giao cho đơn vị thực hiện công tác bồi thường GPMB, dẫn đến ách tắc, chậm tiến độ.

Sự vào cuộc của các cấp chính quyền có nơi, có lúc chưa quyết liệt, đồng bộ. UBND xã, phường trách nhiệm chưa cao trong việc điều tra, xác định nguồn gốc sử dụng đất chưa kịp thời, chưa thực hiện tốt công tác quản lý đất đai và xử lý vi phạm về đất đai, dẫn đến công tác bồi thường đất đai rất phức tạp, là nguyên nhân ảnh hưởng đến tiến độ GPMB để triển khai thực hiện các dự án.

Trách nhiệm của Ban quản lý dự án đầu tư và xây dựng thành phố Phúc Yên và tổ chức liên quan

Những tồn tại, hạn chế như đã nêu trên thuộc trách nhiệm của các đơn vị: UBND thành phố Phúc Yên và Ban QLDA đầu tư và xây dựng thành phố Phúc Yên, UBND các xã Ngọc Thanh, Cao Minh theo quy định tại Điều 23; Chủ đầu tư: Ban quản lý dự án ĐTXD các công trình dân dụng và công nghiệp tỉnh; Ban quản lý dự án ĐTXD các công trình giao thông tỉnh Vĩnh Phúc theo quy định tại Điều 25, Quyết định số 61/2021/QĐ-UBND ngày 04/11/2021 của UBND tỉnh Vĩnh Phúc ban hành quy định chi tiết một số điều về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc.