Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình vừa ký Quyết định số 759/QĐ-TTg ngày 14/4/2025 phê duyệt Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính (ĐVHC) các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (Đề án). Quyết định quan trọng này đánh dấu bước tiến lớn trong việc kiện toàn bộ máy hành chính nhà nước, hướng tới mục tiêu phát triển đất nước và nâng cao hiệu quả quản lý.

Nguyên tắc và mục tiêu cốt lõi của Đề án

Đề án nêu rõ các nguyên tắc cốt lõi trong việc sắp xếp ĐVHC các cấp. Bên cạnh các tiêu chí cơ bản về diện tích tự nhiên và quy mô dân số theo quy định pháp luật, Đề án nhấn mạnh sự cần thiết phải cân nhắc thấu đáo các yếu tố về lịch sử, truyền thống, văn hóa, dân tộc; vị trí, điều kiện địa lý; quy mô, trình độ phát triển kinh tế - xã hội; hạ tầng giao thông, công nghệ thông tin; yêu cầu bảo đảm quốc phòng, an ninh quốc gia và hội nhập quốc tế. Sự toàn diện trong các tiêu chí này cho thấy quyết tâm của Chính phủ trong việc tạo ra các ĐVHC mới không chỉ đáp ứng các yêu cầu về mặt hành chính mà còn phù hợp với đặc thù và tiềm năng phát triển của từng vùng, miền.

Mục tiêu cao nhất mà Đề án hướng đến là phát triển đất nước, mở rộng không gian phát triển cho ĐVHC mới, phát huy vai trò dẫn dắt của các vùng động lực, hành lang kinh tế, cực tăng trưởng. Đặc biệt, Đề án ưu tiên sắp xếp các ĐVHC miền núi, đồng bằng với các ĐVHC có biển, một chủ trương thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc khai thác tối đa tiềm năng kinh tế biển và liên kết phát triển giữa các vùng địa lý khác nhau.

Đề án cũng đặt ra yêu cầu kết hợp hài hòa, hợp lý các ĐVHC có vị trí liền kề gắn với yêu cầu định hướng phát triển để hỗ trợ lẫn nhau, cùng thúc đẩy phát triển kinh tế của ĐVHC sau sắp xếp và yêu cầu, định hướng phát triển nhanh, bền vững của đất nước trong giai đoạn mới. Điều này cho thấy sự chú trọng đến tính liên kết vùng và phát triển đồng bộ.

Một điểm đáng chú ý khác là việc ưu tiên bố trí các khu thương mại tự do, khu, cụm công nghiệp, đô thị, cảng biển, logistics, hồ chứa nước, đập thủy điện,... trong phạm vi 01 ĐVHC cấp xã để thuận lợi trong quản lý nhà nước.

Ảnh minh họa (nguồn: baochinhphu.vn)

Nguyên tắc xác định tên gọi và trung tâm hành chính - chính trị

Vấn đề tên gọi của các ĐVHC sau sắp xếp được Đề án đặc biệt quan tâm, với yêu cầu phải được nghiên cứu kỹ lưỡng, thấu đáo, cân nhắc thận trọng các yếu tố truyền thống, lịch sử, văn hoá. Ưu tiên hàng đầu là sử dụng một trong các tên gọi của các ĐVHC trước khi sáp nhập để đặt tên cho ĐVHC hình thành mới, nhằm hạn chế tối đa tác động ảnh hưởng tới người dân, doanh nghiệp do phải chuyển đổi giấy tờ, chỉ dẫn địa lý liên quan đến ĐVHC cấp tỉnh.

Tên gọi mới cũng cần dễ nhận diện, ngắn gọn, dễ đọc, dễ nhớ, bảo đảm tính hệ thống, khoa học và phát huy được lợi thế so sánh của địa phương, phù hợp với xu thế hội nhập. Đề án còn nghiên cứu việc đặt tên của xã, phường theo số thứ tự hoặc theo tên của ĐVHC cấp huyện (trước sắp xếp) có gắn với số thứ tự để thuận lợi cho việc số hoá, cập nhật dữ liệu thông tin.

Đồng thời, tên của xã, phường mới không được trùng với tên của ĐVHC cùng cấp hiện có trong phạm vi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương hoặc phạm vi tỉnh, thành phố dự kiến thành lập.

Về nguyên tắc xác định trung tâm hành chính - chính trị của ĐVHC mới, Đề án chủ trương lựa chọn trung tâm hành chính - chính trị của 01 trong số các ĐVHC hiện nay là trung tâm hành chính - chính trị của ĐVHC mới để bảo đảm chính quyền địa phương nhanh chóng đi vào hoạt động ổn định. Trung tâm này cần có vị trí địa lý thuận lợi, hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, nhất là hệ thống giao thông phát triển (sân bay, đường bộ, cảng,...), dễ dàng kết nối với các khu vực trong nội tỉnh, thành phố và các đô thị lớn, trung tâm kinh tế của cả nước hoặc với hệ thống không gian biển.

Bên cạnh đó, trung tâm hành chính - chính trị mới cần có không gian phát triển trong tương lai; phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của ĐVHC mới, bảo đảm hài hòa, hợp lý, tránh sự mất cân đối giữa các địa phương khi sáp nhập và giữ vững quốc phòng an ninh. Đề án cũng mở ra khả năng nghiên cứu quy hoạch, xây dựng các trung tâm hành chính - chính trị mới hợp lý, phù hợp với xu thế phát triển chung của địa phương và tạo ra không gian phát triển mới sau khi ĐVHC mới đi vào hoạt động ổn định.

Sáu tiêu chí then chốt cho sắp xếp ĐVHC cấp tỉnh

Đề án đã đề xuất 06 tiêu chí sắp xếp, sáp nhập ĐVHC cấp tỉnh dựa trên nghiên cứu lịch sử, cơ sở khoa học và kinh nghiệm quốc tế. Các tiêu chí này bao gồm: Diện tích tự nhiên; quy mô dân số; tiêu chí về lịch sử, truyền thống, văn hoá, dân tộc; tiêu chí về địa kinh tế; tiêu chí về địa chính trị; tiêu chí về quốc phòng, an ninh. Việc xác định rõ ràng các tiêu chí này là cơ sở quan trọng để đảm bảo quá trình sắp xếp được thực hiện một cách khoa học, khách quan và phù hợp với thực tiễn của từng địa phương.

Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp được kỳ vọng sẽ tạo ra những thay đổi tích cực, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, tối ưu hóa nguồn lực và thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.