Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn 1 từ năm 2021 đến năm 2025, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 14/10/2021 là một chương trình lớn, có đối tượng phạm vi rộng; gồm 10 Dự án, 14 Tiểu dự án, 36 nội dung thành phần, do 23 bộ, ngành tham gia quản lý và tổ chức triển khai thực hiện.

Trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, Chương trình này được thực hiện tại 110 xã, thị trấn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thuộc 9 huyện, thành phố.

Các địa phương này cùng 15 sở, ngành, đoàn thể được UBND tỉnh Thái Nguyên giao nhiệm vụ tổ chức thực hiện và hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc Chương trình.

Ban Dân tộc là cơ quan thường trực, chủ trì tham mưu quản lý Chương trình; chủ trì, phối hợp với các sở, ngành tổng hợp, đề xuất phương án phân bổ vốn Chương trình giai đoạn 2021 - 2025 và hàng năm gửi Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp, tham mưu UBND tỉnh phân bổ vốn; tổng hợp báo cáo định kỳ và đột xuất Chương trình; chủ trì dự án, tiểu dự án, nội dung thành phần lĩnh vực đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, nước sinh hoạt, đất ở, đất sản xuất, đào tạo cán bộ quản lý chương trình, tiếng dân tộc, hỗ trợ sản xuất theo chuỗi giá trị...và được giao kinh phí thực hiện 4 dự án.

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì tiểu dự án lĩnh vực nông, lâm nghiệp (tiểu dự án 1 - dự án 3); Sở Lao động Thương binh và Xã hội chủ trì tiểu dự án lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp và việc làm (tiểu dự án 3 - dự án 5); Sở Y tế chủ trì dự án dự án lĩnh vực y tế (dự án 7); Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì tiểu dự án lĩnh vực giáo dục, đào tạo (tiểu dự án 1 - dự án 5); Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch chủ trì dự án lĩnh vực văn hóa (dự án 6); Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh chủ trì dự án lĩnh vực phụ nữ, bình đẳng giới (dự án 8).

Trong số 4 dự án Ban Dân tộc được giao kinh phí thực hiện, Dự án 3: Tỷ lệ giải ngân đạt 11,62% so với dự toán, trong đó, huyện Phú Lương, huyện Đồng Hỷ chưa thực hiện tiểu dự án 1 (hỗ trợ khoanh nuôi bảo vệ rừng); huyện Định Hóa, huyện Phú Lương và Ban Dân tộc tỉnh chưa thực hiện tiểu dự án 2 (hỗ trợ phát triển theo chuỗi giá trị). Dự án 5: Tỷ lệ giải ngân đạt 55,64% so với dự toán.

Mới đây, Thanh tra tỉnh Thái Nguyên đã ban hành Kết luận thanh tra. Trong đó, nêu rõ, Ban Dân tộc đã chủ trì, phối hợp với các sở, ngành có liên quan tham mưu UBND tỉnh trình HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết quy định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn thực hiện Chương trình. Đồng thời, phối hợp với các sở, ngành được giao chủ trì dự án, tiểu dự án tham mưu UBND tỉnh phân bổ vốn theo Nghị quyết của HĐND tỉnh; phối hợp với các sở, ngành, địa phương tổ chức thực hiện Chương trình.

Kết quả phân bổ và giải ngân vốn thực hiện Chương trình năm 2022, 2023 như sau:

Một là, tổng dự toán giao hơn 774 tỷ đồng gồm vốn đầu tư gần 377 tỷ đồng, vốn sự nghiệp hơn 397 tỷ đồng. Trong đó, năm 2022 hơn 282 tỷ đồng, năm 2023 hơn 492 tỷ đồng.

Hai là, tổng kinh phí đề nghị quyết toán hơn 484 tỷ đồng, bằng 62,6% so với dự toán. Trong đó, vốn đầu tư hơn 339 tỷ đồng bằng 90% so với dự toán, vốn sự nghiệp hơn 145 tỷ đồng bằng 36,5% so với dự toán.

Ba là, kinh phí nộp trả ngân sách nhà nước hơn 63 tỷ đồng (Năm 2022 hơn 9 tỷ đồng, năm hơn 54 tỷ đồng).

Bốn là, kinh phí chuyển nguồn sang năm 2024 hơn 226 tỷ đồng gồm vốn đầu tư hơn 33 tỷ đồng, vốn sự nghiệp hơn 193 tỷ đồng.

Người dân huyện Định Hóa chăm sóc rừng cây. Ảnh: Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Thái Nguyên

Kết luận thanh tra ghi nhận, việc bố trí kinh phí thực hiện đối ứng năm 2023, ngân sách tỉnh và ngân sách huyện bố trí vốn đối ứng đảm bảo theo quy định (năm 2022, Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành V đã kiểm tra, đánh giá).

Việc phân bổ vốn đã căn cứ vào nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn, tuy nhiên, không có dự toán chi tiết từng nội dung và nhiệm vụ cụ thể để lập nhu cầu vốn.

Đáng chú ý, tính đến 31/12/2023 tỷ lệ giải ngân vốn đạt 62,57% số dự toán được giao, riêng năm 2023 chỉ đạt 54,9%; kinh phí đã giải ngân chủ yếu là chỉ cho công tác đầu tư xây dựng (đạt 90%), nguồn vốn sự nghiệp đạt tỷ lệ giải ngân thấp (đạt 36,5%).

Thanh tra tỉnh Thái Nguyên đánh giá, tỷ lệ giải ngân vốn chưa cao dẫn đến chưa phát huy được hết hiệu quả của Chương trình theo kế hoạch được phê duyệt.

Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng trên; trách nhiệm thuộc về ai là vấn đề cần thẳng thắn nhìn nhận và có giải pháp xử lý để Chương trình thực sự góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, đảm bảo an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, thu hẹp dần khoảng cách về mức sống, thu nhập của vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi so với bình quân chung của cả nước theo đúng các mục tiêu đã đề ra./.