Không được định hướng hoặc “ép” khách hàng mua trái phiếu doanh nghiệp

Để đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng và nâng cao hiệu lực công tác quản lý nhà nước về hoạt động tư vấn, giới thiệu, cung cấp thông tin TPDN, chứng chỉ quỹ của các TCTD đối với khách hàng/nhà đầu tư, NHNN yêu cầu TCTD tiếp tục thực hiện nghiêm chỉ đạo của Thống đốc NHNN tại công văn số 7952/TTGSNH ngày 05/12/2019, công văn số 4148/NHNN-TTGSNH ngày 22/6/2022, công văn số 8302/NHNN-TTGSNH ngày 24/11/2022 và các văn bản chỉ đạo có liên quan khác của NHNN về chấn chỉnh việc cung cấp các dịch vụ về TPDN.

Theo văn bản số 2845/NHNN-TTGSNH, NHNN yêu cầu ngân hàng thương mại không được gây áp lực cho nhân viên trong chào bán TPDN cho khách hàng/nhà đầu tư. Đồng thời, khi giới thiệu TPDN cho khách hàng/nhà đầu tư phải đảm bảo cho khách hàng nhận biết rõ rủi ro của TPDN và phân biệt rõ ràng sự khác biệt giữa đầu tư TPDN với tiền gửi tiết kiệm.

NHNN yêu cầu các TCTD chỉ được cung cấp các dịch vụ liên quan đến TPDN, chứng chỉ quỹ theo đúng nội dung quy định tại Giấy phép hoạt động do NHNN cấp và quy định có liên quan khác; chủ động rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các quy định nội bộ, quy trình nghiệp vụ, mẫu hợp đồng… đối với các hoạt động tư vấn, giới thiệu, cung cấp thông tin TPDN, chứng chỉ quỹ.

Trụ sở Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Ảnh minh hoạ

Khi cung cấp dịch vụ, TCTD phải đảm bảo khách hàng/nhà đầu tư hiểu rõ sự khác biệt giữa đầu tư TPDN, chứng chỉ quỹ với việc gửi tiết kiệm tại ngân hàng; các rủi ro phát sinh, vấn đề cần lưu ý khi đầu tư (đặc biệt là rủi ro không trả được nợ lãi, gốc trái phiếu của doanh nghiệp phát hành…); quyền lợi, trách nhiệm của khách hàng/nhà đầu tư (bao gồm việc tự đánh giá, tự chịu trách nhiệm về quyết định đầu tư của mình và chịu các rủi ro phát sinh trong việc đầu tư và giao dịch trái phiếu…); trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có liên quan,…

Các TCTD không được gây áp lực đối với nhân viên/đơn vị kinh doanh trong việc giới thiệu, cung cấp thông tin cho khách hàng/nhà đầu tư mua trái phiếu, chứng chỉ quỹ để đạt chỉ tiêu đánh giá hiệu quả công việc (KPI). TCTD có trách nhiệm bảo mật thông tin, bảo vệ quyền lợi của khách hàng/nhà đầu tư theo quy định.

NHNN yêu cầu các TCTD tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ đối với các hoạt động cung cấp dịch TPDN, chứng chỉ quỹ để kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý nghiêm các trường hợp: Cung cấp thông tin không đầy đủ, không rõ ràng, thiếu chính xác dẫn đến việc khách hàng hiểu lầm về TPDN và giữa việc mua TPDN, chứng chỉ quỹ với gửi tiền tại TCTD; không thực hiện đúng quy định nội bộ, quy trình nghiệp vụ, chỉ đạo của NHNN và của pháp luật có liên quan; định hướng hoặc “ép” khách hàng mua TPDN, chứng chỉ quỹ.

Bên cạnh đó, các TCTD chỉ đạo các đơn vị trong hệ thống rà soát, kịp thời có biện pháp giải quyết các khiếu nại, tố cáo, tranh chấp liên quan đến hoạt động tư vấn giới thiệu, cung cấp thông tin TPDN, chứng chỉ quỹ của TCTD cũng như trách nhiệm của TCTD đối với khách hàng, nhà đầu tư theo hợp đồng (nếu có).

Các TCTD đẩy mạnh công tác phổ biến, truyền thông nội bộ để nhân viên, cán bộ hiểu rõ các quy định nội bộ, quy trình nghiệp vụ, chỉ đạo của NHNN và quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động tư vấn, giới thiệu, cung cấp thông tin TPDN, chứng chỉ quỹ nhằm tăng cường ý thức tuân thủ, giảm thiểu rủi ro đạo đức trong quá trình thực hiện.

Giữa bối cảnh của hệ lụy TPDN phát triển quá nóng như hiện nay, rủi ro đối với việc xác định hàng hóa an toàn và tuân thủ quy định có điều kiện về nhà đầu tư chuyên nghiệp (dù Nghị định 08 lùi thời hạn áp dụng) cũng chưa thật sự được tất cả nhà đầu tư nắm bắt rõ, việc  NHNN yêu cầu TCTD không được gây áp lực đối với nhân viên/đơn vị kinh doanh trong việc giới thiệu, cung cấp thông tin cho khách hàng/nhà đầu tư mua trái phiếu, chứng chỉ quỹ để đạt KPI được coi là đi thẳng vào trọng tâm của vấn đề. 

Nỗ lực tháo gỡ khó khăn cho thị trường TPDN

Trước đó, NHNN đã  ban hành Thông tư số 03/2023/TT-NHNN quy định ngưng hiệu lực thi hành khoản 11, Điều 4, Thông tư số 16/2021/TT-NHNN ngày 10/11/2021 quy định việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua, bán TPDN. Thời gian tạm ngưng là từ nay đến 31/12/2023. Việc Ngân hàng Nhà nước cho phép các ngân hàng thương mại được quyền mua lại ngay TPDN chưa niêm yết thay vì phải đợi sau 12 tháng như quy định hiện hành, qua đó tăng tính thanh khoản cho thị trường, giảm áp lực đáo hạn trái phiếu, cũng là cách để tăng vai trò tạo lập thị trường của ngân hàng.

Thực tế, quý I/2023, sức cầu của thị trường TPDN vẫn phụ thuộc vào ngân hàng, trong bối cảnh nhà đầu tư cá nhân tháo chạy. Báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, trong quý I/2023, nhà đầu tư tổ chức chiếm 99,99% bên mua, trong đó ngân hàng là 77%. Tuy vậy, nhìn chung sức mua thị trường "khiêm tốn", thị trường đang bị "tắc" ở khâu mua lại do ngân hàng không được mua TPDN chưa niêm yết sau khi bán. Quy định trên có ý nghĩa rất lớn với các TCTD trong bối cảnh áp lực mua lại trái phiếu thời gian vừa qua khi nhà đầu tư yêu cầu tất toán trước hạn. Điều này sẽ tháo gỡ áp lực mà một số TCTD đang gặp phải do trước đó đã phân phối cho nhà đầu tư trong khi Tổ chức phát hành gặp khó khăn về dòng tiền và không thể mua lại. Quy định này cũng rất hợp lý trong bối cảnh thị trường thứ cấp tập trung trên HNX chưa đi vào hoạt động. 

Thông tư 03 sẽ làm tăng thêm tính linh hoạt, chủ động cho các TCTD cho vay, đầu tư, xem xét mua lại TPDN, tất nhiên bảo đảm an toàn kiểm soát rủi ro cho cả DN và các TCTD; góp phần tháo gỡ khó khăn với thị trường TPDN, nhất là trong bối cảnh các khoản nợ TPDN đáo hạn rơi vào quý II, IV tương đối nhiều.

Bên cạnh đó, NHNN cũng đã ban hành Thông tư 02/2023/TT-NHNN quy định về việc TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn có hiệu lực đến hết ngày 30/6/2024. Các khoản nợ được cơ cấu thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ là các khoản cho vay và cho thuê tài chính. NHNN trao quyền chủ động cho các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài trong việc xem xét, đánh giá khó khăn của khách hàng để quyết định việc cơ cấu lại khoản nợ vay của khách hàng. Thời gian cơ cấu lại thời hạn trả nợ do TCTD quyết định nhưng không vượt quá 12 tháng kể từ ngày đến hạn của số dư nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ.

Trong bối cảnh kinh tế thế giới và Việt Nam sau quý I/2023 vừa qua còn nhiều khó khăn, thách thức, Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt và việc NHNN khẩn trương ban hành liên tiếp 2 Thông tư nhằm kịp thời tháo gỡ những khó khăn vướng mắc cho người dân và DN là động thái chính sách cần thiết và kịp thời. Mục tiêu là nhằm giảm bớt khó khăn về nghĩa vụ tài chính, đặc biệt là các khoản nợ đến hạn của DN, giúp người dân và DN dùng tiền đó vào sản xuất kinh doanh, tiêu dùng. Đồng thời, việc giãn nợ sẽ giúp bảo đảm khả năng tiếp cận vốn của người dân và DN, cho phép họ không phải chuyển nhóm nợ. Từ đó, thúc đẩy sản xuất đầu tư, kinh doanh và tiêu dùng. Khi DN, hộ kinh doanh được tháo gỡ khó khăn sẽ góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong năm 2023, hướng tới việc đạt các mục tiêu quan trọng đặt ra từ đầu năm.

Các động thái gần đây của Chính phủ và NHNN như: Giảm lãi suất điều hành, ban hành Nghị định 08/2023/NĐ-CP về TPDN, ban hành Nghị quyết số 33/NQ-CP về tháo gỡ và thúc đẩy thị trường bất động sản, ban hành Thông tư 02/2023/TT-NHNN về cơ cấu nợ, lập tổ công tác gỡ vướng cho các dự án của Novaland và DIC Corp… đang dần gỡ nghẽn dòng tiền. Đây cũng là tiền đề để thị trường TPDN dần khôi phục trở lại.