Thực tiễn đã khẳng định, bất kỳ tổ chức nào, muốn tồn tại và phát triển đều phải thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm tra, giám sát thuộc phạm vi lãnh đạo, quản lý của mình. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “...Khi đã có chính sách đúng, thì sự thành công hoặc thất bại của chính sách đó là do nơi cách tổ chức công việc, nơi lựa chọn cán bộ và do nơi kiểm tra. Nếu ba điều ấy sơ sài, thì chính sách đúng mấy cũng vô ích”.

Đảng ta xác định kiểm tra, giám sát là một trong những chức năng lãnh đạo của Đảng: Trong suốt quá trình hoạt động, Đảng không những luôn coi trọng mà còn xác định kiểm tra, giám sát là một trong những chức năng, nội dung lãnh đạo của Đảng. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng đã khẳng định kiểm tra, giám sát là một trong những chức năng lãnh đạo của Đảng: “Muốn lãnh đạo tốt, … phải tăng cường việc kiểm tra, xem xét để kịp thời phát hiện những kinh nghiệm thành công hoặc thất bại mà bồi bổ cho công tác lãnh đạo của mình. Lãnh đạo mà không kiểm tra thì lãnh đạo sẽ trở thành quan liêu”. Công tác kiểm tra, giám sát là khâu rất quan trọng vì nó là nhiệm vụ thường xuyên của cấp ủy, tổ chức đảng và ủy ban kiểm tra các cấp; đồng thời, là một bộ phận rất quan trọng trong công tác xây dựng Đảng cũng như trong toàn bộ công tác lãnh đạo của Đảng. Trong điều kiện Đảng lãnh đạo chính quyền thì càng phải tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của Đảng. Đồng thời, trước yêu cầu khách quan và tình hình thực tế công tác đổi mới việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng đòi hỏi Đảng ta cần cả “sự giám sát trong nội bộ Đảng” và cả “chịu sự giám sát của Nhân dân” thì sẽ giúp cho việc ngăn chặn sự suy thoái về tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, tình trạng quan liêu, tham nhũng, tiêu cực trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức; tăng cường kỷ cương, kỷ luật của Đảng, ngăn ngừa các nguy cơ của Đảng cầm quyền; góp phần đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức đảng và đảng viên. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng đã quyết định đưa công tác kiểm tra, giám sát vào Điều lệ Đảng. Điều lệ Đảng khoá X đã bổ sung vào Điều 30, Điều 32 về chức năng, nhiệm vụ kiểm tra, giám sát cho các cấp ủy, tổ chức đảng và ủy ban kiểm tra các cấp.

Mục đích cơ bản của công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật của Đảng

Thứ nhất, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, sự đoàn kết thống nhất và bảo đảm thực hiện dân chủ trong Đảng, giữ vững kỷ cương, kỷ luật của Đảng; phòng ngừa, ngăn chặn sự suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, bảo vệ quan điểm, đường lối của Đảng, tránh các nguy cơ sai lầm về đường lối, quan liêu, xa dân của đảng cầm quyền, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng.

Thứ hai, tạo sự chuyển biến tích cực về tư tưởng, nhận thức và hành động trong Đảng đối với công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng, trước hết là trong cấp ủy, đặc biệt là người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, tổ chức nhà nước, đoàn thể chính trị - xã hội các cấp. Từng bước hoàn thiện quan điểm, nội dung, phương pháp, nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát của Đảng trong tình hình mới.

Thứ ba, kịp thời đánh giá đúng ưu điểm của tổ chức đảng và đảng viên để phát huy; phát hiện, làm rõ thiếu sót, khuyết điểm để uốn nắn, khắc phục và xử lý nghiêm minh khi có vi phạm, góp phần xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; phục vụ việc tổng kết thực tiễn, nhân rộng những nhân tố mới, bổ sung, hoàn thiện và phát triển đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; chống tư tưởng bảo thủ, trì trệ, cục bộ, bản vị, chống quan liêu, tham nhũng, tiêu cực.

Thứ tư, tạo sự chuyển biến trong nhận thức, phát huy vai trò của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp Nhân dân trong xã hội tham gia bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Đồng thời, thường xuyên thực hiện công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch của cán bộ, đảng viên và Nhân dân tại cơ sở nhằm phát hiện những hạn chế, khuyết điểm của các cá nhân, tổ chức trong việc thực hiện nhiệm vụ; tuyên dương, nhân rộng những cách làm hay, những mô hình sáng tạo, hiệu quả.

Tập thể lãnh đạo Cục III - Thanh tra Chính phủ (Ảnh: PV-BT)

Để đạt được mục tiêu trên thì công tác kiểm tra, giám sát phải được đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng, trước hết là nhiệm vụ của cấp ủy và người đứng đầu cấp ủy. Phải chủ động tiến hành, kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống”, lấy “xây” là cơ bản nhưng “chống” phải hết sức quyết liệt. Thực hiện đồng bộ giữa công tác kiểm tra và công tác giám sát với phương châm “giám sát phải mở rộng”, “kiểm tra phải có trọng tâm, trọng điểm”; kịp thời phát hiện nhân tố tích cực để phát huy, khắc phục thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm từ lúc mới manh nha.

Tình hình công tác kiểm tra, giám sát của chi bộ phòng Tổng hợp thời gian qua và nhiệm vụ trong thời gian tới

Nhận thức được tầm quan trọng của công tác kiểm tra, giám sát, ngay từ đầu nhiệm kỳ 2022 - 2025, Chi ủy Phòng Tổng hợp (Cục III) đã quan tâm tổ chức thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát đảng viên. Trên cơ sở Nghị quyết Đại hội Chi bộ nhiệm kỳ 2022 - 2025 đã đề ra, hàng năm chi ủy đã xây dựng kế hoạch và tiến hành kiểm tra, giám sát 30-40 % tổng số đảng viên. Nội dung kiểm tra, giám sát tập trung vào việc chấp hành nghị quyết của Đảng, quy định về những điều đảng viên không được làm, thực hiện nhiệm vụ chính trị được giao, việc đăng ký và thực hiện nội dung học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến” và “tự chuyển hóa” trong nội bộ và quy định trách nhiệm nêu gương của đảng viên. 

Qua thực tiễn thực hiện cho thấy, công tác kiểm tra, giám sát ở chi bộ vẫn còn một số hạn chế như: Xác định nội dung kiểm tra, giám sát hằng năm còn chưa thực sự đi sâu vào việc thực hiện nhiệm vụ chính trị được giao của từng đảng viên; thực hiện giám sát thường xuyên còn lúng túng; tính đấu tranh tự phê bình và phê bình trong công tác kiểm tra, giám sát còn nhiều hạn chế; việc tiến hành kiểm tra, giám sát có trường hợp còn tiến hành sơ sài. Nhận thức của một số đảng viên về tầm quan trọng của công tác kiểm tra, giám sát còn chưa đầy đủ, còn tâm lý e ngại khi được chi bộ đưa vào kế hoạch kiểm tra, giám sát hàng năm hoặc khi được kiểm tra, giám sát thì thái độ còn hời hợt, xây dựng báo cáo tự kiểm tra, giám sát còn mang tính qua loa, đối phó…

Những hạn chế này có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Trong đó, nguyên nhân chủ quan được chỉ ra là do Bí thư chi bộ và cán bộ được phân công phụ trách công tác kiểm tra, giám sát của chi bộ chủ yếu kiêm nhiệm nên hoạt động kiểm tra, giám sát chưa thực sự ngang tầm với nhiệm vụ. Chi ủy chi bộ và cán bộ thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát chưa được tập huấn, bồi dưỡng về nghiệp vụ và thiếu đầu tư nghiên cứu chuyên sâu về nghiệp vụ kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật trong Đảng, nên chưa nắm vững các quy định, thủ tục, nguyên tắc về công tác kiểm tra, giám sát.

Ủy ban kiểm tra cấp trên chưa quan tâm hướng dẫn nghiệp vụ đối với các chi ủy, chi bộ trực thuộc về công tác kiểm tra, giám sát của Đảng, dẫn đến cán bộ làm công tác kiểm tra của chi bộ lúng túng khi tiến hành công tác kiểm tra, giám sát ở chi bộ. Cán bộ làm công tác kiểm tra, giám sát ở chi bộ đều kiêm nhiệm và không được hưởng bất kỳ chế độ, chính sách nào trong quá trình thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát của chi bộ, nên ít nhiều ảnh hưởng đến quyền lợi và tâm lý của cán bộ làm công tác kiểm tra, giám sát. Một số văn bản của Trung ương về công tác kiểm tra, giám sát của chi bộ còn bất cập, chưa thống nhất; một số hướng dẫn, cơ chế, quy trình xử lý đảng viên có biểu hiện suy thoái còn chưa rõ ràng nên cấp ủy cơ sở còn lúng túng trong việc đấu tranh, xử lý đảng viên có biểu hiện suy thoái.

Về nguyên nhân chủ quan, là do công tác tuyên truyền, phổ biến, quán triệt chỉ thị, nghị quyết, quy định, hướng dẫn của cấp ủy cấp trên về công tác kiểm tra, giám sát đến tất cả đảng viên trong chi bộ vẫn còn hạn chế. Còn biểu hiện nể nang, né tránh, e dè khi tiến hành kiểm tra, giám sát đảng viên; một số đảng viên chưa mạnh dạn phát biểu đóng góp ý kiến với đảng viên khi được kiểm tra, giám sát. Việc theo dõi, đánh giá của cấp ủy đối với những hạn chế của đảng viên đã được chỉ ra sau kiểm tra, giám sát vẫn còn chưa tốt.

Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát của chi bộ trong thời gian tới

Để phát huy những ưu điểm và khắc phục những tồn tại, hạn chế, góp phần nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát của Chi bộ trong thời gian tới, tạo sự chuyển biến tích cực về tư tưởng, nhận thức và hành động trong chi bộ về công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật đảng, chi bộ cần tập trung thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, tăng cường công tác tuyên truyền chủ trương, nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng về công tác kiểm tra, giám sát, nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của chi ủy, bí thư chi bộ và từng đảng viên; thường xuyên giáo dục, quản lý và rèn luyện cán bộ, đảng viên để tự kiểm tra, chủ động phòng ngừa, đấu tranh với các biểu hiện suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ. Quán triệt thực hiện nghiêm Chỉ thị số 769/CT-TTCP của Tổng Thanh tra Chính phủ về việc tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính đối với công chức, viên chức ngành Thanh tra và Quyết định số 465/QĐ-TTCP của Tổng Thanh tra Chính phủ về việc ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động Đoàn thanh tra. Tổ chức học tập sâu rộng nội dung chuyên đề hàng năm gắn với xây dựng kế hoạch của tập thể và hướng dẫn đảng viên, công chức xây dựng kế hoạch cá nhân tiếp tục học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, định kỳ tổ chức sinh hoạt chuyên đề, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện góp phần nâng cao về ý thức chính trị, tinh thần trách nhiệm đối với nhiệm vụ được giao; khắc phục kịp thời các biểu hiện suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên; những việc công chức, đảng viên không được làm; các quy chế, quy định của Thanh tra Chính phủ về văn hóa thanh tra, chuẩn mực đạo đức, qui tắc ứng xử của công chức ngành Thanh tra; giữ vững đoàn kết nội bộ; kỷ cương hành chính, lề lối làm việc, hiệu quả công tác được nâng cao, cơ bản chấp hành tốt qui định về thời gian làm việc cũng như các qui định khác của Thanh tra Chính phủ.

Hai là, công tác kiểm tra, giám sát của chi bộ phải được tiến hành thường xuyên, đúng quy trình, quy định. Ngoài ra, chi bộ chủ trì, phối hợp chặt chẽ với cấp uỷ cơ sở nơi đảng viên cư trú kiểm tra, giám sát đảng viên thực hiện nhiệm vụ nơi cư trú, kịp thời nhắc nhở, phê bình hoặc xem xét xử lý đối với những đảng viên chưa thực hiện nghiêm túc theo quy định; đồng thời, phát huy vai trò, trách nhiệm giám sát của quần chúng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị và Nhân dân nơi đảng viên cư trú.

Ba là, đề nghị Uỷ ban kiểm tra Đảng ủy Cục III và Uỷ ban kiểm tra Đảng ủy Thanh tra Chính phủ tăng cường chỉ đạo, đôn đốc, định hướng, hướng dẫn nghiệp vụ công tác kiểm tra, giám sát cho đội ngũ bí thư, phó bí thư chi bộ, chi ủy viên; tổ chức tập huấn, bồi dưỡng, trao đổi kinh nghiệm về công tác kiểm tra, giám sát ở cấp cơ sở. Cùng với đó, mỗi đảng viên trong chi bộ phải thường xuyên tự rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất, đạo đức, lối sống, chấp hành nghiêm túc đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, không vi phạm quy định những điều đảng viên không được làm…

Bốn là, phát huy vai trò, trách nhiệm của các đồng chí Ủy viên Ban chấp hành Đảng bộ được phân công phụ trách các chi bộ; thường xuyên dự họp với chi bộ để chỉ đạo, đôn đốc, hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát./.