Gần đây, Ngân hàng Nhà nước đã tổ chức Hội nghị phổ biến kết quả đánh giá rủi ro quốc gia về phòng, chống rửa tiền (PCRT) giai đoạn 2018-2022 với sự tham dự của đại diện Thanh tra Chính phủ, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Ủy ban quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Ủy ban Công tác về các tổ chức phi chính phủ nước ngoài và các Bộ Quốc phòng, Công an…

Tạp chí Thanh tra chia sẻ một số thông tin đánh giá của cơ quan có thẩm quyền về nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực ngân hàng.

Theo đó, nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực ngân hàng đến từ nguy cơ rửa tiền quốc tế và nguy cơ rửa tiền trong nước. Đã có trường hợp tiền, tài sản phạm tội từ nước ngoài được chuyển bất hợp pháp vào Việt Nam thông qua lĩnh vực ngân hàng. Do đó, tồn tại nguy cơ lĩnh vực ngân hàng bị tội phạm bên ngoài lạm dụng vào rửa tiền.

Trong những năm gần đây, tỷ lệ người dân mở tài khoản ngân hàng ngày càng cao, khả năng tiếp cận các dịch vụ ngân hàng ngày càng dễ dàng, vì vậy, hệ thống ngân hàng dễ bị tội phạm lợi dụng vào hoạt động rửa tiền.

Bên cạnh đó, xu hướng số hóa và đầu tư mạnh mẽ cho công nghệ mang đến những trải nghiệm mới, tăng tốc các quy trình giao dịch, xử lý thanh toán hay việc các công ty fintech kết hợp với các ngân hàng cũng tạo ra những thách thức mới; các đối tượng có thể lợi dụng để chuyển tiền lòng vòng, che giấu nguồn tiền.

Trong giai đoạn từ năm 2018 đến tháng 6/2022, số lượng Báo cáo giao dịch đáng ngờ (STRs) được Cục PCRT nhận được từ khu vực ngân hàng là 8.482 báo cáo, chiếm 89% tổng số STRs nhận được, cao hơn đáng kể so với các lĩnh vực tài chính khác.

Điều này cũng là tất yếu bởi quy mô ngành, số lượng cũng như giá trị các giao dịch được thực hiện trong lĩnh vực ngân hàng là đáng kể hơn nhiều so với các lĩnh vực khác.

Số lượng STRs nhận được từ các đối tượng báo cáo trong lĩnh vực ngân hàng tăng qua các năm, đặc biệt, trong 6 tháng đầu năm 2022, số lượng nhận được là 1.542 báo cáo (bằng 80.6% tổng số nhận được trong năm 2021).

Nguồn: Cục PCRT thuộc Ngân hàng Nhà nước

Căn cứ vào những vụ án lớn đã và đang bị điều tra về tội rửa tiền thời gian từ năm 2018 đến tháng 6/2022 và các số liệu STRs của Cục PCRT, có thể thấy nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực ngân hàng có thể liên quan chủ yếu đến việc rửa tiền có nguồn gốc từ các loại tội phạm nguồn gồm tội đánh bạc (372 vụ việc chuyển giao, chiếm 66% tổng số vụ việc được chuyển giao cho các cơ quan chức năng có thẩm quyền) và tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (92 vụ việc chuyển giao, chiếm 16% tổng số vụ việc được chuyển giao cho các cơ quan chức năng có thẩm quyền).

Nguồn: Cục PCRT thuộc Ngân hàng Nhà nước

Giao dịch thông qua ngân hàng có tính phát sinh theo chuỗi và qua nhiều sản phẩm, dịch vụ đa dạng nên khả năng phân tán tiền từ nguồn gốc tội phạm dễ dàng hơn so với các ngành, lĩnh vực khác.

Tội phạm sử dụng công nghệ cao có xu hướng tăng và phát triển thêm nhiều hình thức phạm tội trong thời gian qua (như đánh bạc, lừa đảo chiếm đoạt tài sản…).

Thực tế này cho thấy, tội phạm rửa tiền có thể sử dụng thông tin, giấy tờ giả để mở tài khoản hoặc thuê người khác mở tài khoản, sau đó bán lại tài khoản cho đối tượng để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.

Mục đích của hành vi này là nhằm che giấu thông tin về tài sản của cá nhân, tổ chức thực sự quản lý sở hữu, gây khó khăn, tránh né phát hiện của cơ quan quản lý.

Hệ thống ngân hàng đóng vai trò cửa ngõ, huyết mạch của hệ thống tài chính; phần lớn giao dịch tiền tệ trong nền kinh tế đều bắt nguồn và thông qua hệ thống ngân hàng, do đó, tội phạm rửa tiền coi đây là mắt xích không thể thiếu trong quá trình thực hiện hành vi phạm tội, là kênh thường xuyên sử dụng để đưa tiền bẩn vào hệ thống tài chính. Đây được coi là một hệ thống chuyển tiền không biên giới.

Thông qua ngân hàng, một số lượng lớn tiền có thể được chuyển, nhiều giao dịch có thể được thực hiện trong một thời gian ngắn, đến nhiều quốc gia.

Vì vậy, tội phạm thường xuyên sử dụng kênh ngân hàng để rửa các khoản tiền xuyên biên giới một cách nhanh chóng hay chuyển tiền lòng vòng nhằm che dấu nguồn gốc thực sự của các khoản tiền bất hợp pháp.

Căn cứ vào những phân tích nêu trên, các cơ quan có thẩm quyền nhận định, nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực ngân hàng là cao.

Ngày 15/5/2024, Kế hoạch thực hiện sau đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền giai đoạn 2018-2022 được ban hành theo Nghị quyết số 71/NQ-CP của Chính phủ.

Kế hoạch được ban hành nhằm mục tiêu xây dựng cơ chế PCRT có hiệu quả ở Việt Nam, đáp ứng các chuẩn mực quốc tế về PCRT; kiểm soát, giảm thiểu rủi ro rửa tiền được xác định từ kết quả đã đánh giá.

Đồng thời, tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát trên cơ sở rủi ro về rửa tiền đối với đối tượng báo cáo trong các lĩnh vực thuộc quản lý nhà nước của các bộ ngành; nâng cao tính tuân thủ của các đối tượng báo cáo, đặc biệt đối với các đối tượng hoạt động trong lĩnh vực có rủi ro rửa tiền cao, trung bình cao theo kết quả đánh giá đã chỉ ra trong việc thực hiện các quy định pháp luật về PCRT.

Thông tin về nguy cơ rửa tiền đối với lĩnh vực bất động sản được chia sẻ trong kỳ tới./.