Quy định của pháp luật

Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2018 đã dành riêng một chương quy định về công tác PCTN trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài nhà nước (gọi tắt là tổ chức ngoài nhà nước).

Quy tắc đạo đức nghề nghiệp, quy tắc đạo đức kinh doanh; xây dựng quy tắc ứng xử, cơ chế kiểm soát nội bộ nhằm phòng ngừa tham nhũng; việc áp dụng các biện pháp PCTN; thanh tra việc thực hiện pháp luật về PCTN và phát hiện tham nhũng trong tổ chức ngoài nhà nước được quy định tại các Điều 78, 79, 80, 81 và 82.

Trong đó, Thanh tra Chính phủ, Thanh tra bộ, Thanh tra tỉnh thanh tra việc thực hiện pháp luật về PCTN đối với công ty đại chúng, tổ chức tín dụng khi có dấu hiệu rõ ràng về việc vi phạm quy định.

Trình tự, thủ tục thanh tra việc thực hiện pháp luật về PCTN được thực hiện theo quy định của pháp luật về thanh tra.

Tổng Thanh tra Chính phủ có trách nhiệm xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra.

Ngài ra, Luật cũng quy định tổ chức ngoài nhà nước có trách nhiệm tự kiểm tra để kịp thời phát hiện, xử lý và kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý hành vi tham nhũng trong tổ chức mình.

Cơ quan thanh tra khi tiến hành hoạt động thanh tra nếu phát hiện hành vi tham nhũng trong tổ chức ngoài nhà nước có trách nhiệm xử lý theo thẩm quyền hoặc chuyển cơ quan có thẩm quyền xử lý.

Cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân khi phát hiện hành vi tham nhũng trong tổ chức ngoài nhà nước có trách nhiệm phản ánh, tố cáo, báo cáo.

Điều 58 Nghị định số 59/2019/NĐ-CP ngày 01/7/2019 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật PCTN nêu rõ căn cứ ra quyết định thanh tra gồm:

(1) Có dấu hiệu thực hiện không đúng quy định về các biện pháp phòng ngừa tham nhũng, bao gồm: không ban hành quy định; không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ các biện pháp theo quy định; có thực hiện nhưng không kiểm tra, giám sát việc thực hiện theo quy định;

(2) Yêu cầu của việc giải quyết phản ánh, tố cáo về hành vi vi phạm trong việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng..

Về thẩm quyền thanh tra, theo Điều 59 Nghị định này, Thanh tra bộ quản lý lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh chính của công ty đại chúng, tổ chức tín dụng có thẩm quyền thanh tra việc thực hiện pháp luật về PCTN.

Thanh tra tỉnh thanh tra việc thực hiện pháp luật về PCTN đối với công ty đại chúng, tổ chức tín dụng có trụ sở chính đóng trên địa bàn tỉnh khi có căn cứ quy định tại Điều 58 mà Thanh tra bộ quản lý lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh chính không tiến hành thanh tra.

Ảnh minh họa. Nguồn: ITN

Kiến nghị pháp lý hóa thẩm quyền

Sau kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, Thanh tra Chính phủ nhận được kiến nghị của cử tri liên quan đến thẩm quyền thanh tra, kiểm tra đối với doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài nhà nước của Thanh tra tỉnh.

Cử tri phản ánh, công tác PCTN khu vực ngoài nhà nước vẫn còn là nội dung rất mới đối với các địa phương (trừ những địa phương lớn là trung tâm kinh tế - chính trị - xã hội như TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Hà Nội…) do vấn đề xảy ra ít.

Thẩm quyền của Thanh tra tỉnh phải tổ chức thanh tra đối với các công ty đại chúng, tổ chức tín dụng thuộc phạm vi kiểm soát đang bị ràng buộc bởi Điều 58, 59 Nghị định số 59/2019/NĐ-CP.

Điều kiện tiên quyết để có thể thanh tra đối với các tổ chức này chính là “Có dấu hiệu thực hiện không đúng quy định” hoặc “Yêu cầu của việc giải quyết phản ánh, tố cáo về hành vi vi phạm” trong thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng.

Tuy nhiên, trên thực tế rất khó để đảm bảo điều kiện này đối với Thanh tra tỉnh; trừ thanh tra cấp bộ được tiếp cận nhiều thông tin và có sẵn nguồn lực chuyên trách.

Đồng thời, Thanh tra tỉnh chỉ có thể tổ chức kiểm tra thường xuyên do chưa có cơ chế ràng buộc cụ thể.

Nếu không có cơ sở nêu trên mà tiến hành thanh tra thì có thể sẽ bị các tổ chức này khiếu nại hoặc khởi kiện hành chính, làm ảnh hưởng đến uy tín địa phương, ngành Thanh tra cũng như tạo dư luận không tốt về việc gây khó khăn, cản trở hoạt động sản xuất kinh doanh của các công ty đại chúng và tổ chức tín dụng.

Từ đó, cử tri kiến nghị:

Thứ nhất, xem xét, tham mưu bổ sung quy định nhằm pháp lý hóa thẩm quyền kiểm tra của Thanh tra tỉnh nói riêng, các cơ quan thanh tra có thẩm quyền kiểm soát công tác PCTN tại các tổ chức ngoài nhà nước nói chung.

Thứ hai, chỉ đạo tổ chức tập huấn chuyên đề riêng đối với công tác này để hướng dẫn chuyên sâu cho thanh tra các địa phương thực hiện có chất lượng, hiệu quả.

Có giới hạn thanh tra, kiểm tra

Báo cáo kết quả giải quyết và trả lời kiến nghị của cử tri, Tổng Thanh tra Chính phủ cho biết, theo quy định tại Điều 58, 59 Nghị định số 59/2019/NĐ-CP và Điều 80, 81 Luật PCTN, Thanh tra tỉnh chỉ tiến hành thanh tra đối với tổ chức ngoài nhà nước khi có dấu hiệu rõ ràng về việc vi phạm trong áp dụng các biện pháp PCTN gồm:

Một là, nguyên tắc công khai, minh bạch, nội dung công khai, minh bạch, hình thức công khai, trách nhiệm thực hiện việc công khai, minh bạch;

Hai là, kiểm soát xung đột lợi ích;

Ba là, trách nhiệm, xử lý trách nhiệm của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu.

Và căn cứ ra quyết định thanh tra gồm:

(1) Có dấu hiệu thực hiện không đúng quy định về các biện pháp phòng ngừa tham nhũng, bao gồm: không ban hành quy định; không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ các biện pháp theo quy định;

(2) Yêu cầu của việc giải quyết phản ánh, tố cáo về hành vi vi phạm trong việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng được quy định tại Điều 78, Điều 79 Luật PCTN.

Như vậy, căn cứ và nội dung thanh tra đã được quy định cụ thể, rõ ràng tại Luật PCTN và Nghị định số 59/2019/NĐ-CP.

Tổng Thanh tra Chính phủ khẳng định, ngoài những nội dung nêu trên, Thanh tra tỉnh không có thẩm quyền tiến hành thanh tra hoặc kiểm tra đối với doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài nhà nước.