Trong kết luận thanh tra số 02/KL-TTGSNH được Chánh Thanh tra, giám sát Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chi nhánh Đắk Lắk ban hành ngày 16/01/2025, nhiều vi phạm nghiêm trọng trong hoạt động cấp tín dụng của Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam (Eximbank) chi nhánh Đắk Lắk đã được phát hiện. Cuộc thanh tra được thực hiện theo Quyết định số 01/QĐ-TTGSNH ngày 29/8/2024 và đã đưa ra những phát hiện đáng báo động về vi phạm quy định trong cho vay và quản lý rủi ro.

Định giá tài sản cao, rủi ro thu hồi nợ

Kết quả kiểm tra hồ sơ cấp tín dụng của 33 khách hàng vay vốn tại Eximbank Đắk Lắk cho thấy chi nhánh này đã vi phạm nhiều quy định của NHNN về việc cho vay để trả nợ trước hạn khoản vay tại Công ty Tài chính Cổ phần Điện lực.

Cụ thể, dựa trên 27 hợp đồng tín dụng ký kết ngày 27/6/2024, Eximbank Đắk Lắk đã cấp tín dụng cho 27 khách hàng để trả nợ trước hạn khoản vay tại Công ty Tài chính Cổ phần Điện lực với thời hạn cho vay đến năm 2032, vượt quá thời hạn quy định cho vay của khoản vay tại Công ty Tài chính này (chỉ đến năm 2027).

Đáng chú ý, chi nhánh này đã vi phạm quy định về thời hạn cho vay theo Điểm b Khoản 6 Điều 8 Thông tư 39/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 của NHNN quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng.

Thanh tra còn phát hiện Eximbank Đắk Lắk không thực hiện thẩm định việc đáp ứng điều kiện vay vốn theo quy định của NHNN và quy định nội bộ đối với từng khách hàng. Chi nhánh đã trình (đề xuất) cấp có thẩm quyền phê duyệt cho vay những khách hàng chưa đáp ứng đầy đủ điều kiện theo quy định.

Báo cáo cho biết có đến 29 khách hàng chưa đáp ứng đầy đủ điều kiện "hoạt động kinh doanh có lãi và không lỗ lũy kế trong hai năm gần nhất tính đến thời điểm nộp hồ sơ vay" theo quy định tại Khoản 2 Điều 3 quy định nghiệp vụ cho vay tái tài trợ dành cho khách hàng doanh nghiệp ban hành kèm theo Quyết định 10989/2022/EIB/QĐ-TGĐ của Tổng Giám đốc Eximbank.

Một vi phạm nghiêm trọng khác là Eximbank Đắk Lắk xác định mức cho vay theo tỷ lệ giá trị tài sản bảo đảm là hệ thống máy móc, thiết bị sản xuất điện (tài sản cố định hữu hình) đã đưa vào sử dụng 04 năm cao hơn tỷ lệ chuẩn theo quy định.

Thanh tra cũng chỉ ra rằng Hội đồng tín dụng Cấp cao phê duyệt cho vay chưa tuân thủ một số nguyên tắc hoạt động của Hội đồng tín dụng quy định tại Điều 2 Quy chế tổ chức hoạt động của hội đồng tín dụng ban hành kèm theo Quyết định số 451/2023/EIB/QĐ-HĐQT ngày 15/11/2023 của HĐQT Eximbank.

Đáng chú ý, 2/3 cá nhân trong Hội đồng tín dụng cấp cao có liên quan đến các khoản vay vi phạm theo thông tin tại Biên bản họp Hội đồng tín dụng cấp cao.

2/3 cá nhân trong Hội đồng tín dụng cấp cao của Eximbank có liên quan đến các khoản vay . Ảnh minh hoạ: ITN

Rủi ro trong cho vay các dự án điện mặt trời

Kết luận thanh tra còn chỉ ra việc Eximbank Đắk Lắk cho vay tái tài trợ 27 khoản vay tại Công ty Tài chính Cổ phần Điện lực (các khoản vay này đã được Công ty Tài chính Cổ phần Điện lực tái tài trợ tại BIDV Sơn Tây và NH TMCP Nam Á) tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Tại thời điểm thẩm định cho vay tháng 6/2024, dự án điện mặt trời đã hoạt động được 3,5 năm (50% thời gian hoàn vốn theo phương án vay vốn ban đầu), hiệu quả vận hành dự án điện mặt trời tại địa bàn tỉnh Đắk Nông theo khảo sát dao động từ 13 đến 14,5 tỷ đồng/1MV.

Những rủi ro chính được chỉ ra bao gồm:

Rủi ro về nguồn trả nợ: Dự án đã hoạt động được 3,5 năm, hiệu suất pin chưa có cơ sở để đánh giá và tiềm ẩn rủi ro về giá và cắt giảm sản lượng điện do vượt quy hoạch điện VII.

Rủi ro trong vận hành: Các rủi ro như cháy, nổ do nguyên nhân khách quan như sét đánh, chập điện, và rủi ro khách hàng vi phạm thỏa thuận chuyển doanh thu qua tài khoản thanh toán tại Eximbank Đắk Lắk.

Rủi ro không thu hồi đủ nợ vay trong trường hợp phải xử lý tài sản bảo đảm do việc xác định mức cho vay quá cao so với mức tiêu chuẩn.

Trách nhiệm thuộc về ai?

Kết luận thanh tra xác định rõ nguyên nhân của các sai phạm chủ yếu do người thẩm định, người kiểm soát việc thẩm định và người phê duyệt khoản vay không tuân thủ nghiêm túc quy định nội bộ của Eximbank và quy định của NHNN liên quan đến hoạt động cho vay.

Các cá nhân chịu trách nhiệm trong việc thẩm định, đề xuất cho vay thuộc Eximbank Đắk Lắk gồm: cán bộ quan hệ khách hàng, Trưởng phòng khách hàng Doanh nghiệp và Giám đốc Eximbank Đắk Lắk. Ngoài ra, các cá nhân chịu trách nhiệm trong việc tái thẩm định, đề xuất cho vay thuộc Trung tâm thẩm định (Hội sở) gồm: cán bộ thẩm định, Lãnh đạo phòng và Giám đốc Trung tâm.

Trong phần phê duyệt cho vay, trách nhiệm thuộc về Chủ tịch HĐTD Cấp cao, Phó Chủ tịch HĐTD Cấp cao và Thành viên HĐTD Cấp cao.

Chánh Thanh tra, giám sát NHNN chi nhánh tỉnh Đắk Lắk yêu cầu Giám đốc Eximbank Đắk Lắk nghiêm túc kiểm điểm, chấn chỉnh, rút kinh nghiệm đối với những tồn tại, hạn chế, sai phạm trong việc thẩm định cho vay. Thực hiện nghiêm Quyết định xử phạt vi phạm hành chính (nếu có) liên quan đến nội dung thanh tra.

Đồng thời, Thanh tra cũng kiến nghị Hội đồng quản trị Eximbank xem xét xử lý nghiêm sai phạm của tập thể, cá nhân theo quy định nội bộ đối với sai phạm trong việc cho vay tái tài trợ 27 khách hàng tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Kết luận thanh tra Eximbank chi nhánh Đắk Lắk đã cho thấy những lỗ hổng trong hệ thống quản trị rủi ro và tuân thủ quy định của một chi nhánh ngân hàng thương mại. Đây cũng là hồi chuông cảnh báo cho các tổ chức tín dụng khác về tầm quan trọng của việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của NHNN và quy trình nội bộ trong hoạt động cấp tín dụng.

Với những kiến nghị của cơ quan thanh tra, Eximbank cần có biện pháp khắc phục triệt để những tồn tại, sai phạm đã được chỉ ra, đồng thời rà soát lại toàn bộ quy trình cấp tín dụng, thẩm định và quản trị rủi ro để tránh các vi phạm tương tự có thể xảy ra trong tương lai.