Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

 “...Chưa chữ viết đã vẹn tròn tiếng nóiVầng trăng cao đêm cá lặn sao mờÔi tiếng Việt như đất cày, như lụaÓng tre ngà và mềm mại như tơ...” (Tiếng Việt - Lưu Quang Vũ)Ảnh minh họa. Nguồn InternetTrải qua quá trình phát triển nền văn hóa, Tiếng Việt hình thành, ngày càng phát triển và đến nay đã trở thành một ngôn ngữ giàu, đẹp, phong phú và độc đáo. Có thể nói trong khoảng 20 năm trở lại đây, vốn từ vựng Tiếng Việt đã tăng lên đáng kể so với trước kia. Hiện tượng những từ “mới”, từ “lạ”, từ “sinh động” xuất hiện ngày một nhiều và đó chính là sự sáng tạo, làm giàu thêm vốn ngôn ngữ. Điều này là một hiện tượng phát triển hết sức tự nhiên và bình thường trong tiến trình phát triển của nước ta, xã hội nên chấp nhận và không nên chối bỏ.

Về mặt tích cực thì sự gia tăng ngôn từ Tiếng Việt đã đáp ứng một cách kịp thời nhu cầu giao tiếp, giao thoa, hội nhập trong các lĩnh vực hoạt động kinh tế, xã hội, nghiên cứu khoa học…, góp phần điều hành xã hội nói chung giữa nội bộ cộng đồng người Việt và giữa Việt Nam và cộng đồng Quốc tế. Không thể phủ nhận rằng có nhiều từ ngữ mới có yếu tố sáng tạo, chuẩn xác, tinh tế, làm cho tiếng Việt thêm đẹp. Ví dụ: ngân hàng đề thi, toàn cầu hóa, tăng trưởng nóng, thương mại ảo, sàn giao dịch chứng khoán, sàn bất động sản, bệnh viện máy tính, thế hệ tuổi teen, siêu tốc, công tư  hợp doanh,...

“Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và để tự hào với tiếng nói của mình. Và để tin tưởng hơn nữa vào tương lai của nó.”. (Nhà văn Đặng Thai Mai)

Tuy nhiên, theo quy luật tự nhiên, bất biến thì cái mới chưa hẳn bao giờ cũng là cái tích cực, và cái lạ chưa hẳn đã là cái hay. Thật vậy, song hành cùng sự phát triển ngày càng phong phú, đa dạng thì Tiếng Việt thời gian gần đây cũng dần trở nên “biến dạng”. Cùng với những tác động trực tiếp và gián tiếp nhất là trong giai đoạn phát triển, bình đẳng, hội nhập với cộng đồng thế giới hiện nay, Tiếng Việt ngày càng bị “xâm hại”, bị “bóp méo”, bị “biến tướng” một cách đáng sợ và “nguy cơ khủng hoảng Tiếng Việt” là điều khó tránh nếu không có giải pháp can thiệp kịp thời. Theo quan điểm của một số chuyên gia, Tiếng Việt hiện đại cần phải được thống nhất lại, định hướng theo khuynh hướng đại chúng và tích cực.

Vì lẽ đó, đã từ lâu khẩu hiệu “Giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt” đã được Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành, đặc biệt là ngành giáo dục, cùng các văn sĩ, trí thức, tao nhân, mặc khách cũng như mọi tầng lớp nhân dân cả nước hết mực quan tâm. Có thể nói, việc giữ gìn bản sắc dân tộc, giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt là trách nhiệm của mỗi người dân Việt Nam, góp phần thể hiện ý thức và tình cảm đối với tổ quốc, đất nước, văn hóa và dân tộc Việt Nam.

Một vài điểm nhấn nguyên nhân gây nên sự thiếu trong sáng, thiếu chuẩn mực góp phần tạo nên sự “tạp nhiễu hỗn loạn” trong Tiếng Việt hiện nay

1. Một số bộ phận nhân dân còn thiếu trách nhiệm giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, kiến thức cơ bản về ngôn ngữ tiếng Việt còn yếu, kèm theo sự dễ dãi, vô nguyên tắc trong sử dụng ngôn ngữ, lạm dụng các yếu tố ngoại ngữ, khẩu ngữ, cách diễn đạt xô bồ, đôi khi chỉ với mục đích gây “ấn tượng”, “giật gân”, “sốc”... mà quên hẳn cách diễn đạt trong sáng, lành mạnh của Tiếng Việt.

2. Trong nhà trường, học sinh, sinh viên (kể cả người Việt / Kinh và người dân tộc) nói, viết Tiếng Việt nhiều khi còn sai về chính tả, về cách dùng từ ngữ, về ngữ pháp. Đây là một điều mà chúng ta khó có thể chấp nhận, bởi việc giữ gìn sự trong sáng Tiếng Việt của chúng ta cốt yếu là nhằm vào trường học, lấy học sinh, sinh viên làm gốc, phải làm sao cho học sinh, sinh viên nói tốt và viết tốt Tiếng Việt.

Sự sai khó tin trong sách tập viết. Ảnh Internet

3. Trong đời sống xã hội, có thể nhận định chung rằng:

- Lỗi chính tả chữ viết là tình trạng khá phổ biến, không thống nhất, cách dùng từ ngữ sai, ví dụ: “i” - “y”, “cảm ơn” - “cám ơn”... rồi không viết hoa các danh từ riêng, hoặc viết hoa không đúng quy cách...

- Tình trạng nói, phát âm ngọng, viết ngọng, viết sai còn tồn tại khá nhiều như: “l” - “n”, “p” - “b”, “r” - “d” - “gi”, “tr” - “ch”, “s” - “x”... Ví dụ: nòng nợn nuộc (lòng lợn luộc); dổ, dá (rổ, rá); chân trọng (trân trọng)... cùng những câu nói tục, chửi bậy, thiếu văn hóa vẫn tồn tại khá nhiều trong xã hội.

- Việc nói, viết sai về âm, về chính tả, ngữ pháp kiểu “không đầu - chẳng đuôi”, “thiếu trước - hụt sau”, vô nghĩa... cũng thường xuyên bắt gặp trong xã hội.

- Thể thức viết tắt một cách tùy tiện xuất hiện ở nhiều nơi, như: trên đường phố, trong cơ quan, trường học, trong văn bản, sách báo, tạp chí, truyền hình... nhiều khi như “đánh đố” và làm “lệch” mục đích truyền tải thông tin (vì nhận thức khác nhau nên không phải ai cũng có thể hiểu được ý định của tác giả). Chúng ta sẽ cùng nhau luận bàn về chuyên đề VIẾT TẮT kỹ hơn ở phần sau.

4. Đối với ngôn ngữ, chữ viết thời @ hay còn gọi là Tiếng Việt tuổi “teen” (Tiếng Anh: độ tuổi từ 13 - 19), rồi thế hệ 8X, 9X... (sinh vào thập niên 80, 90...) thì còn nghiêm trọng hơn bao giờ hết, hãy cùng xem xét thế hệ tương lai của đất nước cải tiến và sử dụng Tiếng Việt ra sao:

- Tiếng Việt không dấu: Đây là kiểu viết thường gặp thời hiện đại trong một thời gian khá dài do ảnh hưởng của công nghệ thông tin, của điện thoại di động thời kỳ đầu chỉ có tiếng nước ngoài nên khi “chat” (Tán gẫu, nói chuyện phiếm. Anh ngữ), hay nhắn tin (SMS) đều không thể hiện được dấu Tiếng Việt. Mặc dù ngày nay đã được trang bị phần mềm Tiếng Việt đối với các dịch vụ kiểu này, nhưng Tiếng Việt không dấu vẫn tồn tại do thói quen cố hữu. Đối với những người đã hiểu rõ về nhau và thường xuyên trao đổi theo thể thức này thì không vấn đề gì, nhưng thật khủng khiếp nếu người lạ giao thiệp và hiểu sai về nó. Ví dụ: “EM DANG O TRUONG”, hay “EM THAT DAM DANG”...

- Tiếng Việt “biến dạng”: Là thể loại ưa thích của giới trẻ hiện nay với hình thức đa dạng và phong phú đến ngạc nhiên khiến các nhà chuyên môn phải “toát mồ hôi hột” về sự siêu tưởng. Ví dụ về sự chuyển hóa: O* = ơ, ^ = dấu “mũ” (a^), ' = dấu sắc (le'm = lắm), ` = dấu huyền (pu`n = buồn), ? = dấu hỏi (h0j? = hỏi), ru`i/ru`j /roài/o`j/o^j` = rồi, k/hông/hem/hun = không, bít/bi't/bj't/pj't = biết, mí = mấy, wa' = quá, wen = quen, we^n = quên, iu = yêu, lun = luôn, bu`n/pu`n = buồn, hun = hôn, U = bạn, mày... Hay một số “thành tựu” điển hình mang đầy tính “sáng tạo trí tuệ” như: 3 = e, m = em, j = i, 9 = g, 0 = o, k = c, p = b... Ví dụ: “Tau pu`n ngu? We'” - “Bj't o^j, me`j mep nhu weo hem bik seo pu`n ngu? wei zj?”, hay “Ca'j rj` da'j?, “Po' taj.com”... Thậm chí một số “nhà phát minh” còn sử dụng số tương ứng với các ký tự trên phím điện thoại di động để thể hiện (ví dụ: 293 = Anh yêu em, 920? = yêu anh không?...).

Ta thử dịch câu “Thế là cậu không biết rồi, hy hy” thì sẽ thấy sự nực cười đầy đau xót cho ngôn ngữ tuổi teen: “Th3 l4 k4u h3m pjt r04j, hyhy” (chưa kể một số cách viết khác còn mới lạ hơn nhiều). Đây là ngôn ngữ của người Việt Nam ư? - Thế thì đã sao nào? Mỗi thời mỗi khác, có gì đâu mà lạ?... Đến đây thì không còn là ngôn ngữ nữa mà thực chất chỉ là một tập hợp ô hợp, hỗn độn những con chữ, con số, những ký tự vô tri, vô giác và vô giá trị.

Nhưng ngay cả những chữ viết kiểu “rác thải”, “phế liệu” hay “phế thải” như vậy rồi mà Tiếng Việt chính thống nào đã được buông tha vì đối với các nhà sáng tạo “thiên tài @” thì những “biến dạng” thủa sơ khai kia chưa thấm vào đâu. Và đây, một lần nữa những bộ não “bác học” lại tiếp tục đào sâu suy nghĩ để phát minh những “thành tựu” về ngôn ngữ, chữ viết mang tính “độc chiêu”, “quái đản” hơn nữa. Hãy cùng nghiên cứu: Cl = a; 4 = A; I3 = B; I) = D; +) = Đ; (+ = G; +l hoặc I+I, hoặc ]+[, hoặc ]-[ = h; j hoặc ] hoặc l = i,  I< hoặc ]< =k, ]_ = l; /\/\ = M, ^^ = m; ]\[ = N/n; @ = ã; º[ = q; ]º = p, Pv hoặc Pi = R/r, + = t,...v.v… thì mới được coi là “đẳng cấp”, “hoành tráng”, “sành điệu”, “xì tin”, “biết chơi”… Nếu viết như vậy thì câu trên có thể sẽ là: “††|é ]_à ßạ]\[ ]<†|ô]\[(¬ ß]ế† Pvồ], †|]†|]” ...v.v... Đến nước này, thì những nhà ngôn ngữ học, ký tượng học cho dù có là giáo sư, tiến sĩ hay đã từng đoạt giải Nô-Ben thì cũng phải “ngả mũ thán phục”, cất hết bằng cấp, bỏ lại các công trình nghiên cứu dở dang mà vội vã “trở về bản quán” để học lại từ đầu.

Nhưng đó chưa phải giới hạn cuối cùng trong dòng chảy của ngôn ngữ @ (vì giới trẻ luôn thích làm mới mọi việc, trừ học hành, tư duy, kiến thức, văn hóa...), nhờ các ký tự của yahoo, giờ đây lứa tuổi @ thường tán gẫu (chat), hay nhắn tin (SMS) với nhau thông qua các ký hiệu biểu tượng (emoticons), nhưng là các ký hiệu đánh máy và thậm chí còn sáng tạo thêm những ký hiệu tương tự  như: :( -> buồn; :(( -> khóc;   :) -> cười; :))))) -> rất buồn cười; =.= -> mệt mỏi;  =.===== -> rất mệt, !  -> cau có; :x  -> yêu; :* -> hôn, v.v. để pha trộn vào Tiếng Việt hiện đại cho thêm phần sinh động.

Thêm vào đó là các từ ngữ, thành ngữ như:  chuối hay chuối củ = dở hơi, khó nhằn, khoai = khó, phở = đẹp đẽ, ngon lành, điên đảo = cực kì, vãi = kinh khủng, hack = siêu, hic = buồn, haha = vui, kekeke = cười, chém hoặc chém gió = phét, bịa, ba hoa,, sặc = tệ, chuẩn me = đúng rồi; hay “buồn như con chuồn chuồn”, “chán như con gián”, “ngoan như con ngan”, “hoành tá tràng”, “nóng máy, cháy buzi”, “vãi lúa”, “vãi chưởng”, “vãi luyện”, “chuẩn ca-la tuẩn”... Và sáng tạo hơn nữa khi những câu thành ngữ, tục ngữ, dân ca truyền thống được cải biên, thậm chí còn tự sáng tác theo kiểu “méo mó, xẹo xọ” nhưng “ác chiến” ở tầm đẳng cấp cao hơn được tổng hợp và đưa vào cuốn “Sát thủ đầu mưng mủ” thì “hết chỗ” để nói, “thôi rồi lượm ơi” và đúng là  “pó-tay.net”.

Người lớn chúng ta hẳn sẽ cảm thấy tức giận vì bỗng dưng trở thành “mù chữ” khi tình cờ phát hiện được sản phẩm của thế hệ tuổi teen này từ các tin nhắn (SMS), hay nội dung “chat chít” trên Internet, hay các tin nhắn trong chương trình ca nhạc tương tác phát sóng trên kênh của một đài truyền hình ...

Còn rất nhiều ví dụ mà nếu đưa ra trong bài viết này thì nhiều bậc tiền bối, các nhà chuyên môn, hay các bậc phụ huynh nếu không “cúi đầu chào thua” hay“giật mình ngã bổ chửng” bởi những “đứa con tình thần” của dân tộc thì chí ít sẽ phải quyết định việc đầu tiên cần làm là đi học lại các bài đánh vần “i tờ”. Bởi lẽ, Tiếng Việt kiểu này hay trong phút ngẫu hứng của “thế hệ tương lai” mà “nâng cấp độ” bằng cách pha trộn kiểu “hổ lốn”, “bún/miến trộn” hay “tả-pí-lù” tất cả các trường phái lại thì có lẽ còn “khoai” (khó) hơn cả ngôn ngữ của người cổ đại hay của người hành tinh khác.

5. Tây hóa ngôn ngữ tiếng Việt

“Khuyết điểm nặng nhất là dùng chữ nước ngoài quá nhiều, và nhiều khi dùng không đúng”, “Tiếng nào sẵn có thì dùng tiếng ta” nhưng “Có những chữ ta không sẵn có và khó dịch đúng thì cần phải mượn chữ nước ngoài” (Lời Hồ Chủ tịch).

Trải qua bao giai đoạn thăng trầm của lịch sử, với nhiều mốc vàng son trong công cuộc bảo vệ văn hóa, chống lại sự đồng hóa, diệt chủng, thay đổi văn hóa và ngôn ngữ, trong giai đoạn kinh tế thị trường thời mở cửa, hội nhập với thế giới hiện nay thì Tiếng Việt lại tiếp tục được phát triển và làm giàu. Có những ngành khoa học được bổ sung hàng loạt thuật ngữ chuyên ngành mới rất đẹp và tinh tế, tuy đôi khi để đảm bảo tính chính xác khoa học chỉ có cách chấp nhận để nguyên dạng; Có những khái niệm một thời đã được dịch thuần Việt một cách gượng ép, nhưng rồi lại đành phải quay về nguyên ngữ mới hiểu chính xác, nếu không thì có khi một từ phải diễn giải hàng trang giấy mà vẫn chưa thể hiểu thấu đáo; Cùng một số từ, cụm từ viết tắt Tiếng Anh phổ biến toàn cầu mà chúng ta không cần thay đổi. Ví dụ: nicotine, hormon, virus, stress, mạng LAN (Local Area Network), VLAN (Virtual Local Area Network), Sim (Subscriber Identity Module), Wifi (Wireless Fidelity),...

Bên cạnh sự điểm tô, làm giàu Tiếng Việt nêu trên thì điều đáng lo ngại hơn cả lại chính là tình trạng sử dụng ngôn ngữ, từ ngữ nước ngoài để pha vào Tiếng Việt một cách rất tùy tiện và lạm dụng đến mức báo động đỏ.

Văn hóa thế giới nói chung và phương Tây nói riêng du nhập vào nước ta rất nhanh qua Internet, qua các phương tiện truyền thông, hay thông qua học hỏi, du lịch, giao thiệp... Thế là bất ngờ trong xã hội xuất hiện một số bộ phận, đặc biệt là giới trẻ, đã tự quyết định vận dụng, áp dụng ngôn ngữ “Tây” (thường là Tiếng Anh) pha trộn với Tiếng Việt, kiểu “bia kèm lạc”, hay “bánh mỳ kẹp thịt” để thay hẳn cho tiếng mẹ đẻ (!?!?). Nếu có thể cười, cho dù là mai mỉa, đau xót, thì có ai không cười thì đọc mấy cái dòng “bán Tây, bán Ta” như: “Hi! Mình là …... rất happy được làm wen với everybody. Mình đang study ở University. Now, mình đang cope up with mấy plan học rất killer. But mình believe với capacity của bản thân, every things rồi sẽ ok”; Phát âm chuẩn, viết đúng còn khó chịu chứ nếu kiểu sau đây thì, thôi rồi: “Mai nàm tí “pích lích” (picnic) nhỉ” - “OK có gì “cần phơm” (confirm) nại sau”;...

Còn nữa, những thứ tiếng “pha tạp” mang tính sáng tạo, hài hước nếu được sử dụng đúng chỗ, đúng lúc, nhưng đôi khi lại thành “cái gai trong tai” người Việt khi được sử dụng trong những thời điểm không thích hợp như: “Ai-Sờ-Ti” (Ice Tea),“Nâu-Sờ-Ta-Gue” (No-Star-Where),,...

Thật ra trong thực tế còn nhiều tình huống “dở khóc - dở cười” hơn nữa! Nhiều khi sự pha trộn Việt ít, Tây nhiều (mà chắc gì đã là Tây “xịn”) khiến những người “ít học” như chúng ta chẳng thể hiểu nó là cái thể loại “mô-tê” hay “đầu cua tai nheo” gì nữa. Sự lạm dụng quá mức Tiếng Tây hay Tiếng Anh này không chỉ bắt gặp ở những du học sinh muốn thể hiện đẳng cấp, trình độ học vấn mang từ “ngoại quốc”, từ “bển” về mà nhiều khi còn xuất hiện ở các đối tượng thích thể hiện cho bằng anh, bằng chị, bằng em. Đau khổ hơn nữa là cả những tầng lớp coi ngoại ngữ là “ngại nghĩ”, sử dụng tiếng Việt “còn chưa thõi” nhưng thích đua đòi, thích thể hiện cho “Cô-tếch-oai” đã sử dụng cái thứ Tiếng Việt “ngoại lai” trộn với thứ Tiếng Tây “giả cầy” như một mớ “bòng bong” để đánh bóng thì đây đúng gọi là thảm họa lớn cho Tiếng Việt.

Bên cạnh đó, việc quảng cáo trên các phương tiện thông tin đại chúng, các biển hiệu cửa hàng, tên công ty, khách sạn, trường học... được viết bằng chữ nước ngoài, nhiều khi không kèm Tiếng Việt; Rồi nắm bắt tâm lý sính ngoại của một số tầng lớp người dân nên rất nhiều doanh nghiệp triệt để khai thác tên thương hiệu, tên doanh nghiệp, vỏ bao bì, mác nhãn... cũng là một nét tạo sự phong phú cho Tiếng Việt thời hiện đại và mang lại sự nhức nhối cho cộng đồng người Việt không mấy rành tiếng Tây kiểu này.

Ở nước ngoài viết tắt trong tiếng Anh thường rất lành mạnh, đáng yêu với mục đích giản tiện trong văn viết và làm phong phú thêm ngôn ngữ. Ví dụ: ASAP (As Soon As Possible), ATB (All The Best), ATM (At The Moment / Automatic Teller Machiner), ATTN (Attention), BB (Bye Bye), BBN (Bye Bye Now), BBS (Be Back Soon), BF (Boyfriend), 2U (to You), 4U (For You), IOU (I Love You)... v.v.

Thế nhưng ở Việt Nam, viết tắt trộn Tiếng Anh kiểu “chẳng giống ai” mang tính sáng tạo đầy cẩu thả, tùy tiện, và đánh đố, chẳng hạn như: “2!” (Hi! - xin chào) hay “bút rồi sao không trả lời?” (Buzz - trong yahoo messenger)... thì quả thật đây chính là loại Tiếng Việt - Anh “đỉnh của các loại đỉnh”.

Quả là đau xót, như Lưu Quang Vũ từng thổn thức:

“... Ôi tiếng Việt suối đời tôi mắc nợ
Quên nỗi mình quên áo mặc cơm ăn
Trời xanh quá môi tôi hồi hộp quá
Tiếng Việt ơi tiếng Việt ân tình...” (Trích bài thơ Tiếng Việt).

Tóm lại, để Tiếng Việt không ngày bị mai một “Toàn dân, toàn cộng đồng hãy cùng chung tay giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt khi chưa quá muộn”.

(Còn nữa)

Tạ Tôn – Minh Đức