Việc triển khai thu phí đường bộ theo hình thức tự động không dừng -Electronic Toll Collection (ETC) là chủ trương bắt buộc phải thực hiện theo chỉ đạo của Chính phủ nhằm đáp ứng yêu cầu của xã hội, hướng tới sự hài lòng và thuận lợi cho người tham gia giao thông và đảm bảo minh bạch trong quá trình thu phí sử dụng đường bộ. Việc đưa dịch vụ thu phí sử dụng đường bộ theo hình thức tự động không dừng ETC áp dụng tại Việt Nam mang lại những hiệu quả tích cực cho nhà đầu tư, chủ phương tiện, cơ quan nhà nước và toàn xã hội.

Cụ thể, hệ thống thu phí theo hình thức điện tử không dừng ETC không sử dụng tiền mặt là điều kiện cần để đảm bảo không có tiêu cực phát sinh trong quá trình thu phí. Ngoài ra, toàn bộ thông tin về phương tiện đăng ký sử dụng dịch vụ sẽ được lưu trữ đầy đủ tại trung tâm dữ liệu. Hệ thống phần mềm sẽ sử dụng các dữ liệu này để tự động rà soát, đối chiếu tất cả thông tin được gửi lên từ trạm thu phí để đảm bảo các giao dịch là hợp lệ; đồng thời, phát hiện các trường hợp gian lận mức giá do thay đổi biển số, loại xe…

Ngoài ra, việc áp dụng công nghệ này cũng mang lại nhiều lợi ích cho cơ quan quản lý nhà nước, thông minh hóa hệ thống giao thông bằng các ứng dụng công nghệ thông tin một cách hiệu quả; giúp cơ quan nhà nước quản lý được các phương tiện tham gia giao thông, từ đó thực hiện được nhiều chính sách hiện đại như: quản lý đăng kiểm xe, đăng ký xe chính chủ, phạt nguội giao thông..., góp phần giảm tình trạng ùn tắc tại các trạm thu phí, nhất là lúc cao điểm.

Sau 6 năm triển khai, đến nay đã có 112 trạm thu phí trên toàn quốc đưa vào vận hành hệ thống thu phí tự động không dừng, trong đó, Bộ GTVT quản lý 80 trạm, địa phương quản lý 32 trạm, bao gồm 77 trạm thuộc dự án BOO1 và 35 trạm thuộc dự án BOO2.

Thu phí không dừng (ETC):  Công cụ minh bạch khoản thu của các dự án BOT

Tuy nhiên, sau nhiều lần vỡ tiến độ, hiện nay trên hệ thống quốc lộ (QL) có 8 trạm không thể triển khai hoặc lùi thời gian triển khai do đặc thù, gồm: trạm km1747 đường Hồ Chí Minh, cầu Mỹ Lợi, Thái Hà là các trạm thu phí có doanh thu quá thấp; trạm Bờ Đậu - QL3, trạm T2 - QL91 chưa được thu phí và đang báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án bố trí vốn ngân sách nhà nước hoàn trả cho nhà đầu tư và 3 trạm QL51 có thời gian thu phí còn lại ngắn dưới 3 năm (Bộ GTVT đã báo cáo và được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận phương án dừng, dãn tiến độ triển khai 8 trạm này tại văn bản số 10943/VPCP-CN ngày 29/12/2020). Ngoài ra, có 1 trạm (Cai Lậy) đã lắp đặt nhưng chưa tổ chức thu phí.

Trên hệ thống đường địa phương có 3 trạm thu phí (trạm thu phí QL39B tỉnh Thái Bình, trạm thu phí ĐT768 tỉnh Đồng Nai và trạm thu phí đường Nguyễn Văn Linh TP. Hồ Chí Minh) chưa triển khai. Đối với các trạm thu phí này, UBND TP. Hồ Chí Minh và UBND tỉnh Thái Bình đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ xin điều chỉnh thời hạn thực hiện và dừng triển khai thực hiện.

Trên hệ thống đường cao tốc có 4 hệ thống thu phí kín của VEC chưa triển khai do vướng mắc về nguồn vốn, phải chờ cấp có thẩm quyền quyết định tái cơ cấu các dự án của VEC.

Cùng với đó, tỷ lệ phương tiện sử dụng dịch vụ này vẫn còn thấp, theo thống kê của Tổng cục Đường bộ Việt Nam, đến hết năm 2021, mới có hơn 2,3 triệu trong tổng số gần 5 triệu phương tiện trên cả nước dán thẻ thu phí không dừng (ETC). Trong số này, lượng thẻ nạp tiền vào tài khoản để sử dụng dịch vụ đạt khoảng 65%. Tỷ lệ hỏng lỗi thẻ (xe dán thẻ đủ điều kiện nhưng barie không mở), dán sai quy cách khá nhiều (đặc biệt là các phương tiện dán thẻ Epass của Công ty Cổ phần Giao thông số (VDTC)) dẫn đến thiết bị không đọc được thẻ, phương tiện phải chuyển sang thanh toán làn thu phí 1 dừng (MTC) gây mất ATGT, cản trở việc lưu thông qua các trạm thu phí. Một số phương tiện dán thẻ Epass của VDTC kết nối Viettel Pay thường bị lỗi khi qua các trạm của Công ty TNHH Thu phí tự động (VETC) quản lý do không thể kiểm tra được số dư trong tài khoản giao thông dẫn đến barie không mở. Đường truyền tín hiệu từ trạm thu phí về trung tâm thanh toán của đơn vị cung cấp dịch vụ đôi khi còn chậm, lỗi. Việc phối hợp giữa các đơn vị cung cấp dịch vụ ETC chưa tốt nên việc xử lý các lỗi về thẻ, phần mềm... chưa kịp thời, gây bức xúc cho khách hàng.

Để khắc phục những hạn chế nêu trên, Chính phủ đã yêu cầu Bộ GTVT, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phải chỉ đạo nhà đầu tư các dự án BOT, các nhà cung cấp dịch vụ thu phí khẩn trương lắp đặt thiết bị thu phí không dừng đối với các làn thu phí còn lại, bảo đảm tại mỗi trạm thu phí chỉ duy trì 1 làn thu phí hỗn hợp theo đúng quy định. Khắc phục triệt để các tồn tại nảy sinh trong quá trình vận hành hệ thống thu phí không dừng, bảo đảm thuận tiện nhất cho phương tiện giao thông.

Đồng thời, tổ chức tuyên truyền, vận động, yêu cầu chủ phương tiện giao thông trên địa bàn thuộc đối tượng thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ phải dán thẻ và sử dụng dịch vụ thu phí điện tử không dừng để lưu thông qua các trạm thu phí; chỉ đạo các nhà cung cấp dịch vụ thu phí tiếp tục cải thiện, đa dạng hóa hình thức nạp tiền, trả tiền để thuận tiện cho người sử dụng, bảo đảm đến tháng 6/2022 đạt tối thiểu 90% phương tiện giao thông thuộc đối tượng thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ được dán thẻ để sử dụng dịch vụ thu phí điện tử không dừng.

Bộ GTVT khẩn trương chỉ đạo triển khai hệ thống thu phí điện tử không dừng tại các dự án do Tổng Công ty Đầu tư Phát triển đường cao tốc Việt Nam quản lý.