Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Phần lớn các cơm bụi hay nằm gần các công trường, kí túc xá hoặc cạnh các bờ sông nước thải. Các quán ăn đều rộng khoảng 50m2, 1/3 diện tích phía sau quán dành cho lao động ngoại tỉnh thuê trọ, không có nhà vệ sinh. Bờ sông phải hứng hết "hậu quả" từ mọi sinh hoạt cá nhân của họ. Bởi là tạm bợ, "nhảy dù" nên các quán ăn chẳng dại gì lắp đặt đường nước sinh hoạt. Nước dùng hằng ngày đều phải đi mua. Vì thế, các chủ quán hết sức tiết kiệm nước... Nhiều khi người giúp việc của quán thả tất cả bát, đĩa, đũa vào một cái chậu váng mỡ rồi lau khô bằng miếng vải cáu bẩn, đen ngòm. Mỹ Hảo hay Sunlight để rửa bát đũa là sự quá "xa xỉ" ở đây, chẳng bao giờ được dùng đến. Còn các loại thực phẩm từ rau đến thịt, cá... đều được rửa... chung một chậu, và cũng chỉ rửa duy nhất một lần.

Sang hơn một chút là hàng bún chả nổi tiếng ở phố Mai Hắc Đế, khách ra vào tấp nập. Chủ quán và người phục vụ làm không kịp trở tay. Người trong bếp cũng phải nhanh tay không kém. Vừa rửa cốc, đũa, bát xong, họ tiện thể lau tay vào vạt áo, quần rồi cũng tiện thể... bốc bún vào đĩa cho khách. Vì "thời gian là vàng" nên mọi thao tác vệ sinh thực phẩm đều bị làm tắt. Hàng rổ rau sống chỉ được rửa qua loa bằng 2 chậu nước đã đục ngầu vì đất. Tình trạng này cũng diễn ra ở các quán phở bò trên phố Nhà Chung. Thậm chí đến bậc thềm, sàn nhà đều phủ một lớp mỡ đen sì, cáu bẩn mà nếu đi không cẩn thận sẽ rất dễ bị trượt ngã. "Lau làm gì, chỉ mai lại bẩn ngay thôi!"- chủ quán tươi cười giải thích khi được hỏi.

Còn những quán cơm rang, bún, phở, bánh cuốn ngay trên vỉa hè các phố Kim Liên, Văn Miếu... khách hàng cứ vô tư "thưởng thức" món ăn lẫn với bụi và khói dày đặc bởi mật độ xe qua lại quá đông.

Tại sao mất vệ sinh như vậy mà các hàng cơm, phở "bụi" vẫn rất đông khách? Đơn giản là giá rẻ, thậm chí có những quán giá cực rẻ. Nhưng ít ai có thể ngờ rằng giá rẻ không phải bởi chủ quán ăn lãi thấp mà còn bắt nguồn từ những nguyên nhân "rợn tóc gáy". Giá rẻ khi "đầu vào" thực phẩm rẻ một cách đáng ngờ.

Sau nhiều ngày tìm hiểu, tận mắt thấy tai nghe những cuộc thương lượng của chủ quán ăn khi đi mua hàng, tôi thật sự hãi hùng. Đúng hơn, họ chọn mua loại thực phẩm "rác", tức không chỉ là thực phẩm ế để lại từ hôm trước mà thậm chí còn là thực phẩm ôi thiu với giá cực rẻ. Ở chợ Khương Thượng, tôi chứng kiến một chủ quán mua 3 kg thịt lợn ba chỉ ôi thiu để ở cái xô phía sau một quầy thịt với giá 4.000 đ/kg. Thế vẫn chưa khiếp bằng chuyện của T., sinh viên đại học Luật Hà Nội. T. đã từng ăn ở mấy quán cơm bụi ở gần Trường Cao đẳng Sư phạm Thể dục - Thể thao (huyện Chương Mỹ, Hà Tây). Nhai miếng thịt băm mà cứ thấy lạo xạo xương lợn, ghê ghê. Ăn xong, nghỉ ngơi ở quán nước gần đây, hỏi ra mới được biết, chủ quán cơm "bụi" thường đi mua lợn con đã chết với giá chỉ... 2.000 đ/con về nhà chế biến ra món... "thịt băm cả con". "Lúc đó chỉ muốn nôn ra mà không được, từ sau cứ đi qua quán đấy em lại thấy rùng cả mình", T. nói.

Tình trạng phổ biến là nhiều quán khi không bán hết hàng, thậm chí thức ăn còn thừa của khách cũng "kiên quyết giữ lại" để ngày mai tiếp tục chế biến phục vụ "thượng đế" của mình. Và cho dù có ôi thiu đến đâu, "thượng đế" cũng không thể biết được bởi đã bị át bởi mùi của gia vị, của bột ngọt...

Chắc chắn số quán đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm chỉ đếm trên đầu ngón tay. Không thể trông chờ nhiều vào ý thức của chủ quán cũng như những đợt kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm của các cơ quan chức năng bởi... hết đợt kiểm tra thì đâu lại vào đấy. Cách tốt nhất là khách hàng phải "khắt khe" hơn nữa với sức khỏe của chính bản thân mình trước khi bước chân vào quán cơm bụi. Từ đó tạo được sức ép để các quán cạnh tranh nhau về chất lượng, vệ sinh thực phẩm chứ không chỉ là mức giá "bèo bọt" đáng ngờ của một số quán cơm "bụi" hiện nay.

Hà Nội đã không ít lần bùng phát dịch tả. Khi đó, ngành y tế mới vào cuộc kiểm tra thức ăn đường phố có tới trên 90% không đảm bảo an toàn, còn rau sạch lại tràn lan thuốc trừ sâu, hay nhiểm khuẩn tả. Vậy nhưng, sau đợt tuyên truyền sâu rộng, dịch bệnh lắng xuống thói quen cố hữu của người dân lại... ngàn năm vốn đã quen rồi.

Về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Lân Dũng cũng phải kinh ngạc nói rằng: "Có hai vấn đề làm tôi băn khoăn nhiều trong thực phẩm là "cơm bụi" vỉa hè và các loại rau xanh chứa đầy hóa chất từ các loại thuốc trừ sâu. Không nước nào trên thế giới có danh từ "cơm bụi" như ở nước ta, nó phản ánh rất đúng việc ăn cơm ở ngoài đường với rất nhiều bụi. Mà trong bụi thì có rất nhiều vi khuẩn, không thể đếm nổi. Cho nên, để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, điều trước tiên là phải loại hẳn các loại cơm bụi ở vỉa hè. Vỉa hè phải dành cho người đi đường chứ không phải để bán cơm bụi".

Một số người cho rằng các khu vực sản xuất rau sạch, rau an toàn đã tăng nhiều, với các vùng chuyên canh được quy hoạch. Tuy nhiên, lượng rau này không đủ cung cấp cho nhu cầu của người dân. Đa phần người tiêu dùng vẫn có thói quen mua rau tại các chợ cóc.

Ông Nguyễn Lân Dũng nói thẳng: "Không thể để kéo dài tình trạng người có tiền thì vào siêu thị ăn rau sạch, người không có tiền thì ăn rau bẩn. Đã đến lúc phải quyết liệt trong công cuộc trồng rau sạch. Hiện nay, chúng ta đã nhập về loại thuốc phun lần đầu là sâu đã ngừng ăn, chỉ hai ba ngày sau là chết. Nhưng người dân không thích dùng loại này mà lại chỉ thích loại thuốc phun một lần chết sâu luôn, nhưng loại thuốc sâu đó lại gây độc hại rất lớn cho người tiêu dùng".

Việc trồng rau sạch phải hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu, hoặc nếu sử dụng phải đúng quy trình nhưng thực tế, việc sử dụng thuốc trừ sâu của nông dân đa phần rất tùy tiện. Một số nhà khoa học cảm thấy rất buồn là nhiều loại thuốc trừ sâu mà Trung Quốc cấm nhưng lại có mặt ở Việt Nam, trong đó có loại có thể gây ung thư. Đáng nói số lượng nhập về lại rất lớn. Mới đây, một số lượng hóa chất nhập lậu được cơ quan chức năng thu giữ nhưng chưa biết xử lý thế nào vì khó giám định thành phần, còn tiêu hủy thì lại eo hẹp về kinh phí.

Nhưng cứ để thuốc trừ sâu, các loại thuốc hóa học kích tích tăng trưởng tràn lan như trồng rau mầm, giá đỗ thì người tiêu dùng hết sức hoang mang. Để ràng buộc trách nhiệm của người trồng rau với người tiêu dùng, các chuyên gia đề nghị những đơn vị làm rau rạch phải ghi rõ trên bao bì địa chỉ sản xuất, thời hạn sử dụng và phải ghi "nếu còn dư lượng hóa học, chúng tôi chịu trách nhiệm trước pháp luật". "Ít nhất nếu có bao bì đó, những người dân như tôi chấp nhận bỏ gấp 3, gấp 4 số tiền mua rau thông thường để có rau sạch ăn", ông Dũng nói.

Thực tế, đưa vấn đề an toàn thực phẩm vào chương trình giám sát tối cao của Quốc hội cũng đã được thực hiện, trong phạm vi các ủy ban. "Tuy nhiên, vấn đề cũng khó cải thiện bởi vì nguyên chuyện quản lý vỉa hè cũng không quản lý được. Nếu bây giờ chúng ta thực sự kiên quyết không cho bán hàng ăn ở vỉa hè, hãy làm một chuyện nhỏ đấy thôi đã. Ăn uống ở hàng quán trong nhà thì họ sẽ có ý thức hơn, đỡ bụi bặm vi khuẩn hơn. Và tôi mong cái từ "cơm bụi" sẽ biến mất trong xã hội mình vì đó là cái từ rất xấu. Cơm mà ăn với bụi còn ra gì nữa. Hãy bắt đầu bằng chuyện cấm các hàng ăn đang nhan nhản ở các vỉa hè. Tuyệt đối cũng không có hàng rong về ăn uống ở vỉa hè. Thứ hai là phải kiểm soát chặt việc nhập các loại thuốc trừ sâu và các chất độc hại khác vào nước mình, vì điều này rất nguy hiểm đối với sức khỏe, tính mạng con người", ông Nguyễn Lân Dũng khẳng định.

Ông Dũng cũng cho rằng, trách nhiệm chính trong vấn đề này thuộc về Chủ tịch UBND các tỉnh. Nếu như người ta không lợi dụng việc thu tiền của người bán cơm vỉa hè để… phạt cho tồn tại, người ta kiên quyết cấm thì chẳng có gì khó.

Thu Hiền