Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Hiện nay, nhiều người vẫn coi việc lựa chọn giới tính khi sinh là một giải pháp sáng suốt và khá vô thưởng, vô phạt. Tuy nhiên, điều này đã và đang có những ảnh hưởng nghiêm trọng đến vấn đề dân số nói chung và cân bằng giới tính nói riêng. Phản ứng ban đầu của các Chính phủ còn chậm và bị hạn chế bởi nhiều yếu tố: do nhận thức muộn về mức độ trầm trọng của khủng hoảng, chủ yếu do thiếu giám sát các xu hướng dân số; do mức độ thờ ơ nhất định vì coi nhẹ giá trị của phụ nữ và trẻ em gái; do việc khá miễn cưỡng khi xem xét mức độ và ảnh hưởng chính trị của vấn đề này.

Báo cáo “Mất cân bằng giới tính khi sinh: Các xu hướng hiện nay, hậu quả và các tác động chính sách” của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) đã đưa ra ba giải pháp nhằm giảm thiểu và khắc phục tình trạng trên.

Điều tiết vấn đề lựa chọn giới tính trước sinh

Biện pháp đơn giản nhất để đối phó với tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh là cấm lựa chọn giới tính trước sinh. Giải pháp này chỉ nhắm đến một quyết định hay một hành vi cụ thể của một cá nhân hay gia đình mà không quan tâm đến căn nguyên của tâm lý ưa chuộng con trai. Tuy nhiên, bản thân việc cấm nạo thai để lựa chọn giới tính đã không khả thi vì không thể phân biệt được các ca nạo thai có chọn lọc giới tính với các ca nạo thai khác.

Vì vậy, quy định cấm chủ yếu chỉ áp dụng cho việc chuẩn đoán giới tính trước sinh bằng cách ngăn cấm nhiên viên y tế, bác sỹ siêu âm cho cha mẹ biết trước giới tính của thai nhi. Các cơ quan công quyền dần dần đã ban hành và triển khai các luật định cấm tiết lộ giới tính thai nhi: thường bắt đầu từ các quy định cấm tại các cơ sở y tế công, nhưng sau này đã mở rộng ra toàn bộ các trung tâm và cơ sở y tế khác. Tuy nhiên, hiệu quả của biện pháp này vấp phải một loạt các khó khăn thực tiễn, đặc biệt là những khó khăn gây ra do số lượng và sự đa dạng lớn của các cơ sở y tế tư nhân…

Ở Trung Quốc, việc ngăn cấm nạo phá thai để lựa chọn giới tính được quy định trong nhiều điều luật. Song các nhà lập pháp Trung Quốc chưa sẵn sàng ban hành trong luật các quy định chặt chẽ hơn để xác định và xử lý người vi phạm. Một lý do chính thức là sự miễn cưỡng can thiệp vào khả năng phụ nữ tiếp cận dịch vụ khám thai và nạo thai. Mặt khác, nhiều cặp vợ chồng ở nông thôn vẫn được phép sinh thêm con sau khi đã có con gái nên nếu cấm lựa chọn giới tính cho các lần sinh con thứ hai trở đi sẽ gây khó khăn cho người dân trong việc bảo đảm sinh được con trai. Tình trạng này cũng dẫn tới một số lượng lớn các trường hợp “vỡ kế hoạch”, làm chậm tốc độ giảm mức tăng dân số và ảnh hưởng đến các mục tiêu kế hoạch hóa gia đình.

Đối với những nước có chính sách sinh đẻ ít nghiêm khắc hơn, các chính phủ có nhiều thuận hơn khi ban hành các đạo luật nghiêm ngặt hơn nhắm đến đối tượng cung cấp và sử dụng dịch vụ lựa chọn giới tính. Ở Ấn Độ, đạo luật đầu tiên ngăn cấm chuẩn đoán giới tính trước sinh được ban hành vào năm 1994, nhưng sau khi nhận thấy mức độ mất cân bằng giới tính đã tăng đo được qua tổng điều tra dân số năm 2001, luật này đã được sửa đổi vào năm 2003 để nâng cao hiệu quả xử lý tình trạng lựa chọn giới tính trước sinh. Còn ở Hàn Quốc, cộng đồng y khoa buộc phải tuân thủ lệnh cấm mới về lựa chọn giới tính ban hành từ năm 1987 nếu không sẽ có nguy cơ bị tước giấy phép và phạt.

Cho đến nay vẫn chưa có khẳng định độc lập nào về hiệu quả của những biện pháp cấm đoán này cũng như tác dụng thực sự của chúng về vấn đề lựa chọn giới tính trước sinh. Những quy định cấm này được ban hành ở cấp quốc gia và vì thế không thể đánh giá được hiệu quả của luật ở cấp vi mô trong việc giảm mất cân bằng giới tính khi sinh.

Ảnh minh họa

Hỗ trợ gia đình có con gái

Việc dùng luật ngăn cấm như trên có thể làm giảm hiệu quả của việc cung cấp các biện pháp phá thai an toàn cho phụ nữ vì đại đa số các hoạt động khám thai và nạo phá thai đều không liên quan đến lựa chọn giới tính. Hơn nữa, việc ngăn cấm chỉ tập trung vào triệu chứng biểu hiện của sự phân biệt giới sâu rộng mà không giải quyết được gốc rễ của vấn đề. Chính vì thế, giải pháp hỗ trợ gia đình có con gái được các nhà lập pháp sử dụng nhằm giải quyết vấn đề mất cân bằng kinh tế giữa các bậc cha mẹ sinh con trai và con gái một bề là sử dụng khuyến khích tài chính.

Một số chính phủ ở châu Á đã ban hành những luật định khen thưởng, bồi dưỡng cho trẻ em gái và cha mẹ của các em như: trợ cấp tiền khi sinh, mở tài khoản tiết kiệm trong đó số tiền được rút tùy thuộc vào tình hình trẻ đi học hay được tiêm chủng, trao học bổng cho trẻ em gái, trợ cấp khi kết hôn, trợ cấp hưu trí cho những cha mẹ không có con trai, miễn thuế, chính sách bảo hiểm. Các chương trình trợ cấp tiền có điều kiện thường khá phức tạp vì có nội dung khác nhau tùy theo đối tượng gia đình được chọn, cũng như thời gian tác động.

Một ưu thế thấy rõ của những chương trình này là đặt mục tiêu khắc phục sự bất bình đẳng trong đánh giá về giá trị giới của trẻ cũng như tạo điều kiện để các bậc cha mẹ có con gái chú trọng hơn đến việc nuôi dạy con. Các chương trình này tìm cách giải quyết một số yếu tố chính trong vấn đề phân biệt giới về chăm sóc, giáo dục, đồng thời nâng cao giá trị của con gái.

Tuy nhiên, các chương trình này cũng có một số nhược điểm, hạn chế như trong triển khai chứa đựng nhiều rủi ro, tham nhũng, tham ô đối với bộ máy hành chính địa phương, một điểm yếu nữa là khâu chọn đối tượng… Ngoài ra, khuyến khích bằng tiền cũng đã bị chỉ trích vì ngầm công nhận sự đánh giá bất bình đẳng về giới, như thể con gái luôn bị xem là một gánh nặng cho gia đình.

Các chính sách chung về bình đẳng giới

Các chiến dịch sử dụng phương tiện thông tin đại chúng có định hướng tốt bảo đảm tạo điều kiện phù hợp để thay đổi thái độ và hành vi ở một số nhóm đối tượng như người đưa ra chủ ý, người ra quyết định (lãnh đạo tôn giáo, cán bộ đảng, nhà lập pháp, công chức địa phương), thành viên của cộng đồng y học, các bộ phận công chúng. Trong đó, thanh niên là đối tượng đương nhiên của những hoạt động này vì sẽ là những người tạo dựng tương lai và có thể có những lối sống mới so với tập quán cũ của cha mẹ.

Ngoài những chiến dịch tuyên truyền, vận động về bình đẳng giới và nâng cao quyền năng cho phụ nữ, các phương tiện truyền thông cũng là một công cụ mạnh để nâng cao nhận thức về mức độ mất cân bằng giới tính, tính chất và hậu quả tiềm tàng của thực trạng này. Số liệu thống kê, các nghiên cứu xã hội học và báo cáo chuyên đề sẽ là những tư liệu không thể thiếu cho những bài báo sâu sắc. Báo cáo về kết quả tổng điều tra dân số, ảnh hưởng tại địa phương của tình trạng khan hiếm phụ nữ và theo đó là sự gia tăng nạn buôn bán phụ nữ… sẽ thúc đẩy nhận thức xã hội về những ảnh hưởng tổng hợp của hành vi nạo thai có chọn lọc. Việt Nam là một ví dụ điển hình về một nước mà các kết quả khảo sát thống kê đề cập đến vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh được phản ánh lập tức qua phương tiện truyền thông đến với công chúng.

Giải pháp thứ hai trong đấu tranh với sự phân biệt đối xử theo giới có các tiếp cận trực diện hơn đối với những tập quán và chuẩn mực hiện nay, bắt đầu từ những tàn dư của bất bình đẳng giới trong hệ thống luật pháp. Tuy nhiên, cần có hành động không ngừng để bảo đảm những lĩnh vực luật pháp này quan tâm đến các vấn đề giới vì trên thực tế nhiều luật vẫn chưa được đả động đến và cần được sửa đổi, ngay cả những luật mới cũng chưa được hoàn thiện./.

Hoàng Minh