Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Lý luận về chứng cứ chưa đáp ứng nhu cầu thực tiễn

Theo Tiến sỹ Phạm Minh Chiêu – Phó trưởng Khoa Cảnh sát Hình sự, Học viện Cảnh sát nhân dân, thực tế chưa có một khái niệm cụ thể nào về hoạt động thu thập chứng cứ nhưng có thể hiểu thu thập chứng cứ là một giai đoạn chứng minh làm rõ vụ án hình sự. Trong điều tra, hoạt động thu thập chứng cứ của cơ quan điều tra còn nhiều những bất cập dẫn đến những sai sót khi đánh giá, sử dụng chứng cứ. Theo quy định của tố tụng Hình sự vật chứng cần được thu thập kịp thời, đầy đủ, được mô tả đúng thực trạng vào biên bản và đưa vào hồ sơ vụ án. Trong trường hợp vật chứng không thể đưa vào hồ sự vụ án thì phải chụp ảnh và có thể ghi hình để đưa vào hồ sơ vụ án. Vật chứng phải được bảo đảm nguyên vẹn, không để mất mát, lẫn lộn và hư hỏng. Tuy nhiên, trên thực tế, khi thực hiện hoạt động thu thập chứng cứ, không ít người tiến hành tố tụng do bất cẩn, cẩu thả đã làm mất mát, hư hỏng, thậm chí có những trường hợp cố tình đánh tráo, cất giấu hoặc hủy hoại những vật chứng quan trọng nhằm làm sai lệch hồ sơ vụ án, dẫn đến làm oan người vô tội hoặc bỏ lọt tội phạm.

Việc thu thập lời khai của người bị tạm giữ, tạm giam, của bị can, bị cáo và những người khác về những tình tiết liên quan đến vụ án đóng vai trò rất quan trọng. Tuy nhiên hiện nay, không ít trường hợp bị cáo khai nhận tội là nhằm che giấu một tội phạm khác, nhận tội cho người khác. Có trường hợp lời khai của những người làm chứng mâu thuẫn nhau. Nên để những lời khai báo của họ thực sự có giá trị chứng minh trong vụ án hình sự thì phải đảm bảo thuộc tính hợp pháp, tức là những lời khai này phải được thu thập hợp pháp theo quy định của pháp luật.

Hội thảo với sự tham gia của nhiều chuyên gia trong nước và ngoài nước, nhiều giảng viên kinh nghiệm chuyên sâu về pháp luật Hình sự

Luật sư cần được bình đẳng hơn trong việc thu thập, đánh giá chứng cứ

Trao đổi về hoạt động thu thập chứng cứ của luật sư, Luật sư Ngô Thị Ngọc Vân – Trưởng bộ môn Hình sự, Phó trưởng khoa Đào tạo Luật sư, Học viện Tư pháp cho biết, thực tiễn vai trò của luật sư trong việc giám sát, đối trọng cũng như phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc thu thập, sử dụng và đánh giá chứng cứ vẫn chưa đạt được kết quả như mong muốn. Đối với các vụ án hình sự trách nhiệm chứng minh tội phạm hoàn toàn thuộc về cơ quan tiến hành tố tụng. Thực tế không ít các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình điều tra, thu thập chứng cứ thường chỉ quan tâm đến việc thu thập các chứng cứ xác định có tội, mà không mấy quan tâm đến việc thu thập chứng cứ theo hướng vô tội, các tình tiết giảm nhẹ và nhân thân của bị can, bị cáo nên việc thu thập chứng cứ đôi khi vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc suy đoàn vô tội đối với các bị can, bị cáo. Điều này đã gây nên không ít những bức xúc, sai lầm trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự hiện nay.

Trong khi đó, người bào chữa cũng có quyền thu thập tài liệu, đồ vật, tình tiết liên quan đến việc bào chữa. Tuy nhiên, quyền này hoàn toàn khác so với các cơ quan tiến hành tố tụng, cho đến nay pháp luật vẫn chưa có những hướng dẫn cụ thể tạo ra hành lang pháp lý thuận lợi cho luật sư thực hiện điều này nên việc luật sư tự mình thu thập tài liệu, chứng cứ là một việc làm rất khó khăn, nhiều khi bị coi là hành vi không hợp pháp. Pháp luật còn quy định tùy theo mỗi giai đoạn tố tụng, khi thu thập được các tài liệu liên quan đến vụ án thì người bào chữa phải có trách nhiệm giao cho các cơ quan tiến hành tố tụng, không công khai nên rất dễ bị vô hiệu hóa hoặc bị làm sai lệch.

PGS.TS Nguyễn Thái Phúc, Giám đốc Học viện Tư pháp phát biểu tại Hội thảo

Ngoài ra, khi luật sư cung cấp tài liệu, đồ vật thì các cơ quan tiến hành tố tụng phải tiến hành thẩm định lại tính xác thực của chứng cứ đó. Song thực tế khi luật sư cung cấp các chứng cứ để chứng minh bị can, bị cáo không phạm tội hoặc các tình tiết giảm nhẹ của bị can, bị cáo, thì các cơ quan tiến hành tố tụng đôi khi đã không thẩm định, xác minh để làm căn cứ tài liệu trong hồ sơ vụ án.

Tại Hội thảo nhiều đại biểu đồng tình với quan điểm cần phải sửa Bộ luật Tố tụng Hình sự theo hướn quy định một chương riêng về người bào chữa để đảm bảo nâng cao sưu bình đẳng trong hoạt động tố tụng đặc biệt là hoạt động thu thập, đánh giá chứng cứ giữa cơ quan tiến hành tố tụng và người bào chữa./.

Quang Vững