Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Thực trạng và dấu hiệu xâm lấn đất rừng

Phản ánh từ người dân và ghi nhận thực tế của nhóm phóng viên ThanhtraVietNam vào ngày 6/3/2025 cho thấy hàng loạt biệt thự, tường rào phân lô, thậm chí công trình tâm linh quy mô lớn đã thay thế những cánh rừng từng là niềm tự hào của đồng bào dân tộc Mường nơi đây. Liệu có phải chính sự buông lỏng quản lý và áp lực kinh tế đã đẩy tài nguyên rừng vào vòng xoáy suy thoái?

Xã Đông Xuân đang chứng kiến sự biến mất dần của đất rừng sản xuất và đất trồng cây lâu năm. Người dân địa phương phản ánh rằng nhiều khu vực vốn là rừng xanh nay đã bị các cá nhân mua lại, sau đó xây dựng công trình kiên cố như biệt thự tại xóm Đồng Bèn, tường rào phân lô, thậm chí cả công trình tâm linh rộng hàng nghìn mét vuông. Những hình ảnh mà phóng viên ghi nhận cho thấy cây cối hầu như không còn, thay vào đó là bê tông và gạch đá – một minh chứng rõ ràng cho việc đất rừng đang bị “xẻ thịt” từng ngày.

Đất rừng bị chia lô (Ảnh: Minh hoạ)

Trước đây, Đông Xuân thuộc huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình, với kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp và trồng rừng. Sau khi sáp nhập về huyện Quốc Oai năm 2008, áp lực từ đô thị hóa và nhu cầu bất động sản đã khiến giá đất tại đây tăng vọt. Các cá nhân từ nơi khác đổ về mua đất, chủ yếu là đất rừng và đất trồng cây lâu năm, dẫn đến làn sóng chuyển nhượng và xây dựng không kiểm soát. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là sự chuyển đổi này dường như thiếu sự giám sát chặt chẽ từ chính quyền địa phương, tạo điều kiện cho các hành vi lấn chiếm, sử dụng đất sai mục đích.

Lỗ hổng quản lý và tác động kinh tế

Theo Luật Đất đai, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng phải được phê duyệt bởi cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, thường là UBND cấp huyện hoặc tỉnh. Luật Lâm nghiệp cũng nghiêm cấm hành vi lấn chiếm, xây dựng trái phép trên đất rừng. Thế nhưng, thực tế tại xã Đông Xuân cho thấy các công trình vẫn mọc lên, thậm chí khi UBND xã yêu cầu dừng thi công, hoạt động xây dựng vẫn diễn ra công khai.

Ông Bùi Tiến Linh, Chủ tịch UBND xã Đông Xuân khẳng định không có công trình nào xây dựng trái phép trên đất rừng, đồng thời cho rằng các biệt thự tại xóm Đồng Bèn nằm trên đất ở đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tuy nhiên, khi phóng viên yêu cầu cung cấp tài liệu minh chứng, ông Linh lại trả lời mập mờ, thậm chí không rõ vị trí các công trình bị phản ánh. Điều này đặt ra nghi vấn về tính minh bạch và hiệu quả quản lý của chính quyền địa phương. Sự bị động trong phản hồi “sẽ kiểm tra lại” sau khi phóng viên cung cấp hình ảnh, cho thấy một lỗ hổng lớn trong giám sát và thực thi pháp luật.

Nếu không hành động kịp thời, Đông Xuân có thể trở thành một "Vùng đất chết" về mặt sinh thái trong tương lai gần. (Ảnh: Minh hoạ)

Từ góc độ kinh tế, sự gia tăng giá đất tại xã Đông Xuân là hệ quả tất yếu của nhu cầu bất động sản ở các vùng ven đô Hà Nội. Những căn biệt thự lưng chừng núi hay khu đất phân lô không chỉ là biểu tượng của sự giàu có mà còn là công cụ đầu cơ sinh lời. Người dân địa phương, đặc biệt là đồng bào dân tộc Mường, ban đầu có thể hưởng lợi từ việc bán đất. Tuy nhiên, cái giá phải trả là mất đi nguồn sinh kế bền vững từ rừng, một tài sản không thể tái tạo trong ngắn hạn.

Về mặt xã hội, sự thay đổi này làm xáo trộn cấu trúc dân cư và văn hóa bản địa. Đồng bào Mường, vốn gắn bó với rừng qua nhiều thế hệ, giờ đây đối mặt với nguy cơ mất đất, mất bản sắc. Sự bất bình đẳng trong phân phối lợi ích từ đất đai giữa người bán sớm và người giữ đất, giữa dân địa phương và nhà đầu tư bên ngoài có thể làm gia tăng mâu thuẫn xã hội. Những công trình kiên cố xa hoa mọc lên giữa một vùng đất vốn giản dị càng làm nổi bật khoảng cách giàu nghèo, gây bức xúc trong cộng đồng.

Không chỉ vậy, tác động môi trường từ việc đất rừng bị xâm lấn là vấn đề nghiêm trọng nhất. Rừng không chỉ cung cấp gỗ mà còn đóng vai trò quan trọng trong điều hòa khí hậu, giữ nước và chống xói mòn đặc biệt ở vùng đồi núi như xã Đông Xuân. Việc cây xanh bị thay thế bởi bê tông làm suy giảm khả năng tự nhiên của hệ sinh thái, gia tăng nguy cơ ô nhiễm nguồn nước, xói mòn đất và mất đa dạng sinh học. Đây là bài học đắt giá mà nhiều địa phương khác như Đắk Lắk (mất hơn 51.000ha rừng trong thập kỷ qua) hay Sóc Sơn, Ba Vì đã trải qua. Nếu không hành động kịp thời, Đông Xuân có thể trở thành một “vùng đất chết” về mặt sinh thái trong tương lai gần.

Vai trò của chính quyền?

Chính quyền xã Đông Xuân và huyện Quốc Oai cần chịu trách nhiệm chính trong việc để tình trạng này kéo dài. Sự thiếu minh bạch, năng lực quản lý yếu kém và phản ứng chậm chạp là những nguyên nhân trực tiếp. Để giải quyết, UBND huyện Quốc Oai cần triển khai đồng bộ các biện pháp như: Phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội rà soát toàn bộ quỹ đất rừng, xác định diện tích bị lấn chiếm và các công trình vi phạm.

Các cá nhân, tổ chức vi phạm phải bị xử phạt hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, đồng thời buộc tháo dỡ công trình trái phép và khôi phục hiện trạng rừng.

Các cá nhân, tổ chức nếu vi phạm phải bị xử phạt, đồng thời buộc tháo dỡ công trình trái phép và khôi phục hiện trạng rừng (Ảnh: Minh hoạ)

Đặc biệt, có thể áp dụng công nghệ như ảnh vệ tinh và khuyến khích cộng đồng tham gia giám sát để phát hiện sớm các hành vi vi phạm. Đồng thời, tuyên truyền về giá trị của rừng, khuyến khích người dân giữ đất thay vì bán cho các nhà đầu tư ngắn hạn.

Đất rừng tại xã Đông Xuân, huyện Quốc Oai đang thực sự bị “xẻ thịt” dưới áp lực kinh tế và sự quản lý lỏng lẻo của chính quyền. Đây không chỉ là vấn đề của một xã mà là biểu hiện của xu hướng lớn hơn tại các vùng ven đô Việt Nam. Nếu không có hành động quyết liệt, Đông Xuân sẽ mất đi “lá phổi xanh” quý giá, để lại hậu quả lâu dài cho cả môi trường và con người. Phóng sự của ThanhtraVietNam là lời cảnh báo kịp thời, nhưng giải pháp cuối cùng phụ thuộc vào trách nhiệm của chính quyền và ý thức của cộng đồng.

Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi và cập nhật thông tin mới nhất về vụ việc đất rừng bị xâm lấn tại xã Đông Xuân, huyện Quốc Oai. Những diễn biến tiếp theo, từ phản hồi của chính quyền địa phương đến ý kiến của người dân, sẽ được chúng tôi ghi nhận và truyền tải đến quý vị một cách chi tiết và chính xác./.