Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam (tên giao dịch: Vinataba) là doanh nghiệp hạng đặc biệt, hoạt động theo mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước làm chủ sở hữu, nắm giữ 100% vốn điều lệ; quyền đại diện chủ sở hữu thuộc Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp (viết tắt là Ủy ban Quản lý vốn).

Ngày 20/9/2022, Tổng Thanh tra Chính phủ đã ban hành Kết luận thanh tra việc chấp hành pháp luật trong quản lý, sử dụng vốn và tài sản, thoái vốn và tái cơ cấu tại Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam giai đoạn 2013 - 2017.

Kết luận thanh tra đã chỉ ra một số tồn tại, hạn chế, thiếu sót, sai phạm như sau:

Một là, trong quản lý sử dụng vốn, tài sản: Một số công ty thành viên chưa ban hành quy chế quản lý sử dụng tài sản; chưa xây dựng định mức dự trữ hàng tồn kho; lượng hàng tồn kho lớn gây ứ đọng vốn, ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh; chưa ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu để áp dụng thống nhất trong các hoạt động bảo đảm tính liên tục cho sản xuất, kinh doanh thường xuyên của doanh nghiệp; một số chi phí không phù hợp với hoạt động kinh doanh, phải loại khỏi chi phí khi xác định giá trị tính thuế (thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp bổ sung hơn 38,5 tỷ đồng); Công ty Thuốc lá Thăng Long giữ lại 73,072 tỷ đồng vốn bổ sung cho dự án đầu tư của 2 công ty thành viên (Thanh Hóa, Bắc Sơn) chưa phù hợp với Quyết định của Vinataba.

Hai là, trong việc nhập thuốc lá nguyên liệu; trồng, chế biến nguyên liệu thuốc lá; sản xuất thuốc lá điếu; phân phối sản phẩm thuốc lá còn một số tồn tại cần được khắc phục sớm để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

Cụ thể, mua nguyên liệu của người trồng theo hình thức mua xô, bán lại nguyên liệu thuốc lá khi không có giấy phép mua bán, không tổ chức chào hàng cạnh tranh để quyết định giá mua nguyên liệu và hàng tồn kho ảnh hưởng lớn đến hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh.

Đáng chú ý, nguồn gốc một số nguyên liệu thuốc lá của Doanh nghiệp tư nhân Tuấn Dung bán cho các công ty thành viên (như Công ty Hòa Việt và các Công ty Thuốc lá Bến Tre, An Giang, Đồng Tháp, Cửu Long) có dấu hiệu hợp thức hóa nguyên liệu không hợp pháp.

Ba là, trong quản lý đất đai, một số công ty thành viên chưa hoàn thiện các thủ tục về đất đai đối với diện tích đất được Nhà nước cho thuê.

Bốn là, trong đầu tư xây dựng: Vinataba có sai phạm trong thực hiện góp vốn Dự án tại 152 Trần Phú, TP Hồ Chí Minh.

Đó là: Không thực hiện đánh giá lại tài sản; làm trái chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, vi phạm pháp luật về chuyển nhượng tài sản doanh nghiệp do Nhà nước nắm 100% vốn điều lệ khi chuyển nhượng 30.927,7 m² tại 152 Trần Phú mà không xin phép Thủ tướng Chính phủ; không thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất, có nguy cơ gây thất thoát tiền của Nhà nước, doanh nghiệp.

“Việc thực hiện dự án tại 235 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội đã có một số sai phạm, Dự án kéo dài ảnh hưởng đến tiến độ di rời Nhà máy Thuốc lá Thăng Long, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn của Tổng công ty. Kể từ khi Thủ tướng Chính phủ cho phép thực hiện Dự án đến thời điểm thanh tra đã hơn 10 năm, nhiều cơ chế chính sách, pháp luật về đất đai, đầu tư, quản lý tài sản Nhà nước tại doanh nghiệp đã có sự thay đổi mà thực tế Dự án chưa được triển khai, cần phải báo cáo Thủ tướng trước khi tiếp tục thực hiện”, Kết luận thanh tra nêu rõ.

Ngoài ra, một số dự án đầu tư chậm tiến độ, thủ tục phải phê duyệt điều chỉnh nhiều lần ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn và hiệu quả sản xuất kinh doanh.

Trụ sở Vinataba tại 30 Nguyễn Du, Hà Nội là 1 trong các dự án đầu tư chậm tiến độ

Khi đó, Tổng Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Ủy ban Quản lý vốn “chỉ đạo xử lý, xem xét trách nhiệm và có hình thức kỷ luật theo quy định của pháp luật đối với các tổ chức, cá nhân đã để xảy ra những thiếu sót, vi phạm thuộc thẩm quyền quản lý”.

Tháng 1/2024, Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam đã báo cáo cập nhật kết quả thực hiện Kết luận thanh tra.

Theo đó, ngày 14/12/2023, Tổng công ty tổ chức họp rà soát việc xem xét trách nhiệm tập thể, cá nhân tại Cơ quan Văn phòng Tổng công ty liên quan đến tồn tại, hạn chế, thiếu sót, vi phạm theo Kết luận thanh tra.

Ngày 10/01/2024, Vinataba đã báo cáo Ủy ban Quản lý vốn danh sách tập thể, cá nhân thực hiện kiểm điểm, xử lý kỷ luật.

“Tổng công ty đang chờ chỉ đạo của Ủy ban Quản lý vốn để tiếp tục thực hiện công tác xem xét trách nhiệm, kiểm điểm, xử lý kỷ luật theo quy định”, báo cáo của Vinataba gửi Thanh tra Chính phủ ngày 17/1/2024 khẳng định.