Hiện nay, nước ta có 54 dân tộc anh em cùng chung sống lâu đời, trong đó có 53 dân tộc thiểu số (DTTS), với hơn 14 triệu người (chiếm khoảng 14,7% dân số cả nước). Hiện nay có 56/63 tỉnh, thành phố, 463 huyện và 5.453 xã có đồng bào DTTS sinh sống theo cộng đồng tại các thôn, buôn, bản, phum, sóc… Do vậy, việc tham gia của đại diện DTTS có vai trò và ý nghĩa quan trọng trong hệ thống chính trị các cấp nói chung và cơ quan dân cử nói riêng.

Có thể  thấy, quyền tham gia bầu cử, ứng cử được hiến pháp quy định là quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Trong nhiều nhiệm kỳ bầu cử vừa qua, tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu ở vùng đồng bào dân tộc thường chiếm tỷ lệ rất cao. Đây là minh chứng rõ nét cho việc thực hiện và bảo đảm quyền chính trị của công dân nói chung. Việc tham gia bộ máy nhà nước, tổ chức chính trị đại diện cho nhân dân cũng đạt thành tựu đáng kể, tăng cả về số lượng, chất lượng qua từng nhiệm kỳ. Số lượng đại biểu Quốc hội người DTTS đã tăng theo các khóa: Khóa I (1946) chiếm 10,2%, khóa XIII chiếm 15,6%, cao hơn tỷ lệ dân số DTTS, khóa XII đạt cao nhất là 17,7%, khóa XIV có 86 đại biểu Quốc hội là người DTTS thuộc 32 dân tộc khác nhau (chiếm tỷ lệ 17,3%).

Hiện nay còn 4 dân tộc (Lực, Ơ đu, Brâu và Ngái) chưa có đại diện tham gia các khóa Quốc hội và đây cũng là mục tiêu cần phấn đấu để các dân tộc đều có đại biểu Quốc hội. Các chỉ số trên cho thấy cần thực hiện tốt, đồng bộ nhiều biện pháp nhằm tăng cường sự tham gia nhiều hơn nữa đại diện DTTS các cơ quan dân cử, cơ quan đại diện cho tiếng nói, ý chí, nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân.

Theo danh sách chính thức các ứng cử viên đại biểu Quốc hội khóa XV, trong tổng số 868 ứng cử viên có 185 người là ứng cử viên DTTS, chiếm 21,31%. Việc nâng tỷ lệ cơ cấu đại biểu Quốc hội là người DTTS từ 17,3% (khóa XIV) lên 18% (khóa XV) là mục tiêu có thể đạt được. Tuy nhiên, mục tiêu này đạt được cũng gặp một số khó khăn, phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố.

Các đại biểu đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Đắk Lắk. Ảnh minh họa 

Tuy vậy, do nhiều nguyên nhân khác nhau cả chủ quan và khách quan, chất lượng nguồn nhân lực vùng DTTS nói chung, DTTS nói riêng còn thấp. Số lượng có trình độ đại học, cao đẳng và đặc biệt là trên đại học chiếm tỷ lệ nhỏ trong cơ cấu dân số. Công tác tuyên truyền ở vùng đồng bào DTTS có khó khăn đặc thù, nhận thức của đồng bào còn hạn chế, phong tục, tập quán còn nặng.

Ngoài ra, một số ứng cử viên đại biểu Quốc hội chưa hội tụ đủ các điều kiện về kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm và bản lĩnh khi xuất hiện trước công chúng cũng như các cuộc tiếp xúc cử tri. Một bộ phận cử tri chưa nhận thức đầy đủ về quyền và nghĩa vụ trong bầu cử theo cơ cấu, thành phần, mang tính đại diện trong Quốc hội.

Để khắc phục tình trạng này và thực hiện chủ trương bảo đảm số người DTTS trong Quốc hội, cần chú trọng công tác tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng vận động tranh cử cho các ứng cử viên; tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền.

Việc tăng cường sự tham gia của đại diện người DTTS vào Quốc hội và cơ quan dân cử ở các địa phương là một chủ trương đúng đắn nhưng cũng là công việc khó khăn, đòi hỏi sự quan tâm của cả hệ thống chính trị, nhất là cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc các cấp ở từng địa phương vùng miền núi, dân tộc. Các giải pháp cần được thực hiện đồng bộ từ khâu phát hiện, lựa chọn, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, cất nhắc, sử dụng nhằm đáp ứng nhu cầu về tiêu chuẩn cán bộ theo quy định chung của Đảng và Nhà nước.

Mặt  khác, về lâu dài, cần tiếp tục quan tâm hơn đối với đội ngũ cán bộ, công chức là người DTTS. Đối với cán bộ có tiềm năng nhưng còn thiếu tiêu chuẩn thì cần đưa vào chương trình, kế hoạch đào tạo để bảo đảm nhu cầu cán bộ, công chức, trong đó có các cơ quan dân cử. Cơ cấu cán bộ dân tộc phấn đấu tương ứng với cơ cấu dân số từng vùng, miền…

Trong các bước hiệp thương của Mặt trận Tổ quốc các cấp để lựa chọn các ứng cử viên là người DTTS để ứng cử vào đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp không nên "gánh" quá nhiều tiêu chí cho một đại biểu, mặt khác như thế sẽ không bảo đảm chất lượng đại biểu khi trúng cử.

Các cấp ủy Đảng, chính quyền, Hội đồng bầu cử các cấp cần tổ chức tuyên truyền, phổ biến quyền và nghĩa vụ của cử tri trong bầu cử. Chỉ đạo tăng thời lượng thông tin về các ứng cử viên trên các phương tiện thông tin đại chúng như báo chí, phát thanh, truyền hình. Chú trọng tuyên truyền bằng tiếng DTTS, tổ chức tọa đàm về yêu cầu cơ cấu, thành phần; về tiểu sử các ứng cử viên đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp vào những thời điểm thích hợp./.

Lan Anh