Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Trước đó, ngày 19/6/2017, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 38/2017/QH14 về việc tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của Dự án Cảng hàng không quốc tế (HKQT) Long Thành thành Dự án thành phần (gọi là Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Cảng HKQT Long Thành) và giao Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan triển khai lập báo cáo nghiên cứu khả thi (NCKT) trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIV.

Quy mô khu tái định cư

Theo quy hoạch tái định cư cho Dự án gồm 2 khu là Lộc An -  Bình Sơn (282,35 ha) và Bình Sơn (282,79 ha). Theo lý giải của UBND tỉnh Đồng Nai, căn cứ vào kết quả điều tra, khảo sát về nhu cầu và nguyện vọng được bố trí tái định cư đối với các hộ dân bị giải toả trong khu vực Cảng HKQT Long Thành thì 100% hộ dân yêu cầu tái định cư bằng đất nền. Ngoài phần diện tích bảo đảm đủ để bố trí tái định cư cho Dự án, còn tính toán thêm phần diện tích đất nhằm phục vụ tái định cư cho các dự án khác của địa phương.

Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng, việc quy hoạch cần có tầm nhìn cho tương lai, bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ, hạn chế việc điều chỉnh quy hoạch là cần thiết, tuy nhiên, cần có sự tách bạch rõ ràng nguồn vốn đầu tư, phần nào thuộc Dự án Cảng HKQT Long Thành do ngân sách trung ương bảo đảm, phần nào thuộc các dự án khác do ngân sách địa phương bảo đảm để xác định chính xác khi tính toán mức đầu tư cho Dự án Cảng HKQT Long Thành. Ngoài ra, việc tính toán có khu chung cư dẫn đến phải có các hạ tầng tương ứng kéo theo làm tăng chi phí đầu tư.

Theo báo cáo, thiết kế trong khu tái định cư Lộc An – Bình Sơn gồm hai loại là nhà liền kề (với diện tích từ 125-150 m²) và nhà liền kề có sân vườn (diện tích 250-300 m²). Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị rà soát, xem xét lại việc bố trí tái định cư bằng nhà liền kề có sân vườn với diện tích 250-300 m² vì diện tích phần sân vườn này không có tác dụng trong việc phát triển sản xuất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất nông nghiệp, trong khi về mặt cảnh quan, môi trường quy hoạch khu tái định cư đã tính đến phần diện tích dành cho cây xanh, đất dành cho công cộng… Thực tiễn cho thấy ở các khu đô thị, diện tích như vậy thường phù hợp với những gia đình có thu nhập khá trở lên, trong khi theo số liệu của báo cáo, hiện trạng nhà ở của các hộ dân có tới 4.039/4.083 căn nhà là cấp 4 và dưới cấp 4 (99%). Như vậy, nhiều hộ dân sẽ khó có điều kiện thanh toán cho diện tích đất tái định cư lớn như vậy.

Mặt khác, theo quy định của Luật Đất đai (khoản 4 Điều 86), trường hợp người có đất bị thu hồi được bố trí tái định cư mà tiền bồi thường, hỗ trợ không đủ để mua một suất tái định cư tối thiểu thì được Nhà nước hỗ trợ tiền đủ để mua một suất tái định cư tối thiểu. Tuy nhiên, Dự án chưa xác định diện tích suất tái định cư tối thiểu và bố trí suất tái định cư tối thiểu trong khu tái định cư. Do vậy, đề nghị giải trình làm rõ sự cần thiết và phù hợp khi thiết kế nhà liền kề có diện tích lớn trong các khu tái định cư, cơ sở tính toán suất tái định cư tối thiểu.

Phối cảnh sân bay Long Thành

Bố trí tái định cư và mức đầu tư

Theo báo cáo, tổng số lô đất nền tái định cư của khu tái định cư Lộc An - Bình Sơn là 4.823 lô; tổng số hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất là 4.864 hộ. Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị chỉ bố trí một khu tái định cư Lộc An - Bình Sơn để giải quyết chỗ ở cho người dân có đất bị thu hồi nhằm tiết kiệm chi phí đầu tư với các lý do sau:

Khoảng cách giữa 2 khu TĐC là không lớn, nếu tiến hành tái định cư toàn bộ các hộ dân vào khu tái định cư Lộc An – Bình Sơn thì chỉ còn thiếu khoảng 41lô, tuy nhiên, khu tái định cư Lộc An – Bình Sơn còn quỹ đất quy hoạch làm chung cư chưa dùng đến (khoảng 14 ha), do vậy, có thể sử dụng quỹ đất này để tái định cư cho các hộ dân còn lại, đồng thời rà soát lại các hộ dân có khả năng tự bố trí tái định cư. Trường hợp cần thiết, có thể thiết kế lại diện tích các lô đất tái định cư, giảm bớt nhà liền kề có sân vườn hoặc quy hoạch bổ sung thêm quỹ đất cho khu Lộc An – Bình Sơn có thể đáp ứng yêu cầu.

Bên cạnh đó, việc tiến hành làm đồng thời 2 khu tái định cư đòi hỏi kinh phí khá lớn để thực hiện (khoảng 4.042 tỷ đồng). Trong khi đó, phương án không phải thực hiện tái định cư tại khu tái định cư Bình Sơn có thể tiết kiệm cho ngân sách nhà nước hàng nghìn tỷ đồng . Đây là vấn đề cần xem xét toàn diện khi xây dựng phương án tái định cư trong bối cảnh ngân sách nhà nước bố trí cho dự án còn khó khăn. Đối với khu tái định cư Bình Sơn thuộc quy hoạch của tỉnh Đồng Nai đã được phê duyệt thì thực hiện theo quy hoạch và sử dụng ngân sách của tỉnh Đồng Nai để phục vụ các dự án thu hồi đất khác trên địa bàn.

Có ý kiến đề nghị trường hợp bố trí người dân vào 01 khu tái định cư thì chính quyền địa phương cần chú ý công tác tuyên truyền, vận động nhân dân vì theo lý giải của UBND tỉnh Đồng Nai, việc về khu nào đã được điều tra tham khảo ý kiến người dân.

Ngoài ra, Báo cáo cần có các diễn giải về dự kiến bố trí tái định cư cho từng nhóm đối tượng hộ gia đình, cá nhân vào nhà liền kề, nhà liền kề có sân vườn, nhà ở tự chỉnh trang và các mức diện tích đất tương ứng cho từng đối tượng cụ thể. Việc áp dụng các quy chuẩn, tiêu chuẩn chuyên ngành đối với kết cấu hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội tại các khu tái định cư tập trung của dự án thực hiện theo tiêu chuẩn nào. Do vậy, đề nghị bổ sung làm rõ để áp dụng thống nhất, tránh sự so bì, khiếu kiện trong quá trình tổ chức thực hiện sau này.

Công tác đào tạo, chuyển đổi nghề, giải quyết việc làm

Thường trực Ủy ban Kinh tế thấy rằng, số lượng các hộ dân sinh sống bằng nghề nông bị thu hồi đất trong Dự án chiếm gần 40%. Do vậy, vấn đề đào tạo, chuyển đổi nghề, giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất cần phải được quan tâm thỏa đáng. Cần lưu ý là theo báo cáo của UBND tỉnh Đồng Nai, các khu công nghiệp tại địa phương vẫn thiếu lao động, hàng năm vẫn phải thu hút lao động của các địa phương khác đến làm việc. Ngoài ra, việc giải quyết chế độ chính sách do bị mất việc làm của công nhân các nông trường cao su, phần lớn đều trên 40 tuổi (diện tích đất cao su bị giải tỏa là 1.813 ha) là rất cần thiết nhằm đảm bảo đời sống cho họ, không để phát sinh những vấn đề xã hội phức tạp.

Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị cân nhắc về ngành nghề, lĩnh vực đào tạo để có thể phục vụ trực tiếp công việc trong vùng quy hoạch sân bay, làm rõ hơn lĩnh vực, ngành nghề mà dự án sau khi đi vào hoạt động cần sử dụng lao động (từ đơn giản, cho đến phức tạp) để định hướng người dân sở tại, không đưa ra chính sách hỗ trợ chi phí đào tạo nghề nhưng không gắn với thực tế, gây lãng phí nguồn lực. Tính toán thêm đến thời gian đệm khi dự án chưa đi vào khai thác hoạt động thì người dân sẽ phải chuyển đổi nghề nghiệp như thế nào để duy trì cuộc sống.

Các giải pháp và mô hình phục hồi thu nhập, ổn định đời sống của người dân đang mới chỉ đề cập đến các chương trình, dự án đào tạo nhưng chưa đưa ra giải pháp là Nhà nước cần tạo ra một môi trường kinh tế để thu hút người dân tham gia nhằm chuyển đổi cơ cấu nghề nghiệp, tạo việc làm. Do đó, cần có sự hỗ trợ của Nhà nước cho các doanh nghiệp tham gia ngay từ đầu để đồng hành cùng người dân chuyển đổi thành công nghề nghiệp, việc làm./.

Lan Anh