Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Từng đã có thời gian chưa xa, người ta đua nhau tham gia bán hàng đa cấp. Thôi thì khắp phố cùng quê, miền xuôi lôi miền ngược, rủ rê, dụ dỗ nhau với viễn cảnh giàu nhanh, lợi lớn. Rồi lại còn náo nức lời hứa: tuỳ theo mức độ rủ được nhiều người tham gia sẽ nhận chức vụ kèm theo trong hệ thống bán hàng đa cấp, cộng tiền thưởng to. Mỗi lần họp mặt nghe giới thiệu tầm vóc, quy mô của hệ thống, sự hay ho vô cùng của việc tham gia bán hàng đa cấp, là mỗi lần vui vẻ du chơi trong, ngoài nước, ai dự cũng đều cảm thấy mình danh giá, sang trọng y như một thương gia lớn đang thành đạt. Sức hấp dẫn của bán hàng đa cấp mạnh đến thế, mấy ai cưỡng nổi sự thích thú tham gia? Nhưng rồi chẳng lâu la gì, hầu hết những người tham gia bán hàng đa cấp cũng đều thấy mình bị lừa, mất toi tiền triệu, thậm chí nhiều triệu đóng góp và cả tiền mua đống hàng về dùng chẳng hết, cũng không biết bán đổ bán tháo cho ai. Thế là, số người này kêu ca, cam chịu, số khác gỡ gạc lại phần nào số tiền đã trót bỏ ra, có nguy cơ mất trắng, bằng cách lại biến mình thành người cũng gian manh lừa đảo như kẻ đã lừa mình, lôi kéo, dụ dỗ nhiều người khác kể cả người ruột thịt, thân thích góp tiền quỹ phí, đem tiền mua hàng để mình lĩnh thưởng, bù lại tiền đã mất. Người cả tin bị lừa, kẻ ngay thành gian, đòi tiền lẫn nhau, kéo nhau đi xâu xé, kiện tụng chán rồi buông xuôi, bán hàng đa cấp xẹp bớt hẳn. Thì đám gian thương lọc lõi trong hệ thống bán hàng đa cấp lại tìm phương gian, tính kế hiểm, chúng liền lợi dụng hình thức thương mại điện tử, để chủ yếu là lừa đảo qua cách bán hàng cho khách mua, khách mua lại mua bán lẫn cho nhau lấy lãi trên hàng ảo. Đến lúc công an phát hiện, cơ quan pháp luật xử lý mấy tên trùm buôn gian bán lận qua hình thức bán hàng đa cấp kết hợp với lợi dụng những kẽ hở của thương mại điện tử, người tiêu dùng mới như tỉnh ngộ mà nâng cao ý thức cảnh giác, các cơ quan quản lý kinh tế thấy phải vào cuộc dẹp “loạn” bán hàng đa cấp một cách quyết liệt, đưa nó về đúng đường, đúng luật.

Ảnh minh họa

Các cơ quan chức năng tổng xem xét hơn mười năm mô hình bán hàng đa cấp xuất hiện và hoạt động ở Việt Nam thì thấy lúc cao nhất có 102 doanh nghiệp, tổ chức bán hàng đa cấp, nhưng đến nay thực tế đang hoạt động chỉ chưa đến 70 đơn vị, còn thì tạm ngưng, chấm dứt hoạt động, hoặc bị rút giấy phép. Tuy mang danh là kinh doanh theo mô hình bán hàng đa cấp, với 1,2 triệu người tham gia, song có đến 90% doanh nghiệp loại này, với hơn 7.000 mặt hàng chỉ là thực phẩm chức năng. Dẫn ra doanh số 6.450 tỷ đồng ngành bán hàng đa cấp đạt được trong năm 2013, ông Võ Đan Mạch, Tổng thư ký Hiệp hội bán hàng đa cấp Việt Nam, phát biểu trong một cuộc toạ đàm mới đây đã nhận định: hình thức bán hàng đa cấp đã đóng góp không nhỏ vào việc tăng trưởng chỉ số bán lẻ, tạo việc làm, đem lại thu nhập cho một bộ phận người lao động. Tuy nhiên, Hiệp hội cũng thừa nhận vẫn có một số doanh nghiệp kinh doanh đa cấp đã hoạt động bất chính, vi phạm nguồn gốc xuất xứ của hàng hoá, ghi không đúng nhãn mác, cung cấp hàng hoá không bảo đảm chất lượng. Có những doanh nghiệp đã không đăng ký bán hàng đa cấp nhưng lại áp dụng phương thức kinh doanh đa cấp trong lĩnh vực dịch vụ kết hợp với thương mại điện tử, rồi áp dụng trả thưởng theo mô hình đa cấp, hoàn toàn sai với quy định về thương mại điện tử. Một số doanh nghiệp chưa quản lý, giám sát được toàn bộ hoạt động của các nhà phân phối, vốn dĩ đây là loại kinh doanh đặc thù và phức tạp, nhiều đối tượng thành phần dân chúng tham gia, từ sinh viên học sinh, cán bộ, lao động nghèo, đến đồng bào dân tộc thiểu số, nên dễ cả tin, hay bị lừa, một số bị ép doanh số nên đã liều vi phạm, thông tin sai lệch về lợi ích khi tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp, nhất là thực phẩm chức năng. Còn theo các cơ quan quản lý kinh tế và an ninh thị trường thì tuy những vụ việc phát hiện được chỉ là phần nhỏ trong thực tế lớn sai phạm, nhưng từ năm 2007 đến 2013 đã có 23 vụ việc bị xử lý vì bán hàng đa cấp bất chính, như yêu cầu người tham gia đặt cọc tiền và phải mua hàng hoá ban đầu với số lượng lớn, hoặc phải đóng góp tiền để tham gia hệ thống bán hàng đa cấp; giao hàng cho thành viên bán, song không nhận, mua lại hàng, tối thiểu là 90% khi thành viên bán không hết; cho hưởng lợi ích kinh tế chủ yếu từ việc dụ dỗ người khác tham gia bán hàng đa cấp; lợi nhuận không phát sinh từ việc bán hàng mà chủ yếu từ việc tuyển dụng người tham gia, khuyến khích tuyển người khác.

Để chấn chỉnh tình trạng trên, bản thân Hiệp hội bán hàng đa cấp cũng như các tổ chức thương mại, bộ chủ quản Công Thương, Cục Thương mại điện tử đã và đang cố gắng đưa hoạt động bán hàng đa cấp vào nề nếp, theo đúng quy định của pháp luật, tăng cường hoạt động quản lý thông qua việc siết chặt các chính sách, giám sát và xử  nghiêm các vi phạm, nhất là thông tin, tuyên truyền, hướng dẫn cho người tiêu dùng những hiểu biết cần thiết, luôn nâng cao cảnh giác, phòng ngừa mọi thủ đoạn của gian thương lừa đảo. Mới đây, Chính phủ đã thông qua Nghị định số 42/NĐ-CP về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp thay thế cho Nghị định 110/2005/NĐ-CP, Bộ Công Thương đang soạn thảo hướng dẫn thi hành Nghị định này. Theo đó, có những điều mới hơn, như quy định về đối tượng được kinh doanh theo phương thức đa cấp “ Mọi loại hình dịch vụ hoặc các loại hình kinh doanh khác không phải là mua bán háng hoá, không được tiến hành kinh doanh theo phương thức kinh doanh đa cấp, trừ trường hợp pháp luật cho phép”. Nghị định mới cũng thay đổi cơ quan cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp với hiệu lực của giấy là 5 năm và được gia hạn. Doanh nghiệp kinh doanh đa cấp phải ký quỹ 5% vốn điều lệ, nhưng không thấp hơn 5 tỷ đồng.

Hy vọng rằng với văn bản pháp luật mới và những biện pháp chấn chỉnh của các cơ quan quản lý kinh tế, thị trường, an ninh xã hội, bán hàng đa cấp, một hình thức kinh doanh khá phổ biến và tương đối ổn định ở nhiều nước trên thế giới cũng nhanh chóng đi vào ổn định, lành mạnh ở nước ta.

Trung Vũ