Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Thực tế là bấy lâu nay, nhiều lúc con người chỉ vô tư mà hưởng lợi do quy luật tuần hoàn trong thiên nhiên đem lại. Phải mãi đến gần đây mới biết khai thác nhiều, khai thác tốt những lợi ích của sự tuần hoàn trong thiên nhiên và đem vận dụng vào việc làm kinh tế cũng như bảo vệ môi trường sống của con người, khi đứng trước nguy cơ rác thải, chất thải tác động xấu ghê gớm đến môi trường. Để ngăn, để chống sự tác hại của chất thải đến môi trường sống, rất nhiều năm, thế kỷ này sang thế kỷ khác, người ta chỉ nghĩ đến việc chôn lấp, hoặc đốt rác thải. Phải mãi đến gần đây, người ta mới biết khai thác nguồn lợi từ chính thứ bỏ đi đó để hồi sinh chất thải thành các nguồn lực khác nhau và một lần nữa tham gia vào quá trình sản xuất như một thứ nguyên liệu đầu vào. Người ta gọi việc làm này là hoạt động tuần hoàn của nền kinh tế, dần được coi là xu thế tất yếu của sự phát triển kinh tế nhanh và bền vững.

Trong những năm gần đây, nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới đã tiến hành sự dịch chuyển từ nền kinh tế tuyến tính truyền thống, sang nền kinh tế tuần hoàn. Sự tính toán cho thấy nếu triển khai mô hình này sẽ vừa giúp giảm rủi ro về khan hiếm nguồn lực trong tương lai, vừa giải quyết các vấn đề về chống ô nhiễm môi trường, mở ra cơ hội tăng trưởng GDP toàn cầu trị giá 4,5 nghìn tỷ USD vào năm 2030. Phát triển kinh tế đi liền với bảo vệ môi trường đang được xem là tiêu chí của doanh nghiệp, hay còn gọi là tiêu chí xanh. Kinh tế tuần hoàn chính là biện pháp giúp cho doanh nghiệp đạt tiêu chí xanh này để có thể tạo ra một nền kinh tế bền vững.

Ảnh minh họa

Lợi ích của kinh tế tuần hoàn thì lớn lao như thế, nhưng ở một số nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam, kinh tế tuần hoàn chưa được phát triển nhiều, mạnh, khái niệm nền kinh tế tuần hoàn chưa được sử dụng chính thức ở Việt Nam. Nguyên nhân trước hết vì phần đông các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay trong sản xuất kinh doanh còn quá phụ thuộc vào việc sử dụng phần lớn nguyên nhiên liệu từ thiên nhiên, chưa đầu tư nguồn lực xứng đáng cho bảo vệ môi trường, lại thường gắn với tối đa hóa lợi nhuận. Đáng lẽ, sự phát triển kinh tế hôm nay phải đặt mục tiêu lợi nhuận trong sự thừa nhận của xã hội, việc tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường không chỉ là nghĩa vụ phải làm, mà phải trở thành động lực tìm kiếm nguồn lực bền vững. Trong thực tế, cũng đã có một số doanh nghiệp trong nông nghiệp thu lại chất thải chăn nuôi để làm khí đốt, phân hữu cơ bón cho cây trồng, song vấn đề đặt ra hiện nay là cần cổ vũ, nhân rộng cách làm này, phải hình thành một xu hướng mới là phát triển kinh tế tuần hoàn, biến tất cả các sản phẩm đầu ra của doanh nghiệp sau sản xuất đều thành những thứ có giá trị.

Nhiều chuyên gia kinh tế đề xuất ý kiến: Các doanh nghiệp nên từ bỏ mô hình kinh tế đường thẳng sang mô hình kinh tế tuần hoàn, nhất là khi có sự hỗ trợ của công nghệ 4.0 và việc hội nhập kinh tế toàn cầu, tạo thêm điều kiện. Một số doanh nghiệp nước ngoài tới đầu tư ở Việt Nam đang tạo nên những dịch chuyển đáng kể sang mô hình kinh tế tuần hoàn, các doanh nghiệp trong nước cũng nên học kinh nghiệm của họ để phát triển kinh tế tuần hoàn rộng rãi trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Tất cả sẽ cùng cộng hưởng để thúc đẩy hơn nữa sự tham gia của doanh nghiệp vào việc xây dựng mô hình nền kinh tế phi chất thải, tạo thêm công ăn việc làm cho thị trường lao động, nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp. Để khuyến khích và tạo cơ chế cho kinh tế tuần hoàn, cũng theo nhiều chuyên gia kinh tế, đang rất cần xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng cho lĩnh vực này.

Muốn kinh tế tuần hoàn trở thành sự lựa chọn của số đông doanh nghiệp, theo Phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI), không thể thiếu vai trò kiến tạo của nhà nước, cần kiện toàn hệ thống chính sách, nâng cao nhận thức, tư vấn kiến thức cho cộng đồng doanh nghiệp. Cần xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về kinh tế tuần hoàn, cũng như cần xây dựng mô hình hợp tác liên kết các thành phần kinh tế cùng làm kinh tế tuần hoàn.

Theo ông Trần Hồng Hà, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, trong thập niên 2020 - 2030, Việt Nam cần tập trung thúc đẩy sự chuyển dịch từ kinh tế tuyến tính sang kinh tế tuần hoàn, hòa chung  với xu hướng của cộng đồng thế giới. Tuy nhiên, chúng ta cần phải có lộ trình và tiến tới xây dựng một hành lang pháp lý rõ ràng cho sự hình thành, phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn. Chúng ta cần sửa đổi, bổ sung Luật Bảo vệ môi trường để quy định trách nhiệm cụ thể của nhà sản xuất, nhà phân phối trong việc thu hồi, phân loại và tái chế, hoặc chi trả chi phí xử lý các sản phẩm thải bỏ dựa trên số lượng sản phẩm bán ra khi được hưởng. Quản lý dự án theo vòng đời, thiết lập lộ trình xây dựng và áp dụng quy chuẩn, tiêu chuẩn về môi trường tương đương với các nhóm tiên tiến trong khu vực. Hoàn thiện và ban hành các cơ chế chính sách ưu đãi hỗ trợ thúc đẩy công nghiệp môi trường và các quy chuẩn, tiêu chuẩn về công nghệ. Thúc đẩy phát triển thị trường trao đổi sản phẩm phụ, sản phẩm thải bỏ để kết nối chuỗi giữa thải bỏ - tái chế - tái sử dụng. Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng kêu gọi các doanh nghiệp cần thay đổi về tư duy, thiết kế mô hình sản xuất theo hướng tăng cường sử dụng năng lương tái tạo, các sản phẩm có thể tái chế tái sử dụng hoàn toàn. Tăng cường phục hồi tài nguyên từ trong các sản phẩm đã qua sử dụng, kéo dài tuổi đời của sản phẩm thông qua tái chế, tái sử dụng, nâng cấp làm mới và thiết kế lại. Quan trọng hơn, doanh nghiệp cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao trong quản lý nguồn thải và công nghệ sinh học xử lý rác thải.

Do đó, nhân rộng ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, thúc đẩy mô hình đối tác công tư giúp tăng năng suất và sử dụng các nguồn lực sẵn có hiệu quả hơn, xây dựng nguồn vốn nhân lực trong thời đại mới, là những kiến nghị đưa ra tại Hội nghị toàn quốc mới đây bàn việc phát triển bền vững./.

                                                                                                             Trung Vũ