Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Theo lẽ thường, từ thế kỷ này sang thế kỷ khác, trong khi lao động cực nhọc, con người luôn cần sự hỗ trợ của các công cụ lao động để được giảm bớt sức lao động. Rồi từ công cụ giản đơn, thô sơ, đến máy móc ngày càng tinh vi, hiện đại, con người càng tiến theo chiều hướng dựa vào những thứ giúp mình đỡ nặng nhọc hơn, làm được nhiều việc trong cùng một thời gian hơn.

Với mục tiêu phát triển nhanh, mạnh, nền kinh tế đất nước, cũng như trước sự tiến bước ào ạt của cách mạng công nghiệp 4.0 trên toàn cầu, trong đó có sản phẩm là trí tuệ nhân tạo và robot, nước ta sao có thể chối từ, mà phải tiến nhanh lên đứng vào hàng đầu cuộc cách mạng số hóa đó. Chúng ta phải tiếp nhận ngay một thực tế là trí tuệ nhân tạo và robot đang tác động lớn đến nền kinh tế đất nước với nhiều lợi ích, đồng thời cũng ảnh hưởng không ít đến mối quan hệ giữa con người và việc làm. Sự xuất hiện của robot với ưu điểm là làm giỏi, làm nhanh. Một chiếc robot làm được số lượng công việc lớn gấp nhiều lần so với một người lao động trong cùng một thời gian, đã góp phần cách mạng hóa các ngành sản xuất, nhất là sản xuất công nghiệp  trong những thập niên gần đây.

Robot cũng đang tiến vào môi trường kinh doanh, vận chuyển hàng hóa, khám chữa bệnh, khách sạn, nhà hàng, kể cả cuộc sống đời thường của con người. Theo nghiên cứu của công ty tư vấn tài chính Oxford Economics, robot sẽ thay thế 20 triệu việc làm của con người trong lĩnh vực chế tạo vào năm 2020, đồng nghĩa với việc robot lấy đi hàng triệu việc làm trong hoạt động chế tạo và đang lấn sân sang các lĩnh vực dịch vụ nhờ sự phát triển của thị giác máy tính, nhận diện giọng nói và máy học. Nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng, những lao động tay nghề thấp sẽ có nguy cơ mất việc làm gấp 2 lần so với lao động có tay nghề cao. Sự phát triển của robot đang rất mạnh trong dịch vụ vận chuyển và giao nhận hàng hóa, đủ khỏe để nâng đỡ và sắp xếp các khối hàng có trọng lượng lớn và có thể giữ thăng bằng khi va phải chướng ngại vật, leo cầu thang hay thay đổi hướng di chuyển để né tránh các chướng ngại vật trên đường đi. Nhiều hãng vận chuyển lớn trên thế giới đã sử dụng robot để đóng gói và vận chuyển hàng trên quy mô lớn. Robot cũng đang trở nên phổ biến trong không gian sống của nhiều gia đình qua những chiếc robot hút bụi, đang có  ý tưởng làm những robot giống người giúp việc tại gia, robot bạn đồng hành với người cao tuổi, robot nuôi thú vật trong nhà… Các nhà nghiên cứu ước tính công nghệ robot có thể đóng góp 5.000 tỷ USD cho kinh tế toàn cầu vào năm 2030 nhờ mang đến năng suất lao động cao hơn.

Công nghệ robot ngày càng phát triển (Ảnh: Internet)

Công nghệ mới đang và sẽ mang đến càng nhiều hơn những tiến bộ vượt bậc về năng suất lao động, thay đổi bản chất của việc làm, một số công việc bị mất đi và một số công việc mới được ra đời, đòi hỏi lao động có tri thức và trình độ công nghệ cao. Thực tế đặt ra là, robot đang làm thay đổi mối quan hệ giữa công việc và người lao động, giữa người lao động và người sử dụng lao động, cũng như cần sự bổ sung trong vai trò của nhà nước trong quản lý kinh tế xã hội kinh tế và đảm bảo công ăn việc làm cho người lao động. Về mặt tích cực, những công việc dựa trên nền tảng công nghệ cao đã mang lại cơ hội lớn cho người lao động, giúp họ chủ động, linh hoạt và nhàn hạ hơn, làm được nhiều việc hơn. Song, sẽ là tác động tiêu cực nếu không biết ứng xử phù hợp, ấy là robot cũng chiếm chỗ trong nhiều việc làm, khiến gia tăng số người mất việc, nhất là với người lao động giản đơn, tạo nên sự bất an xã hội.

Để có giải pháp cho sự thách thức trong dung hòa giữa sử dụng robot và đảm bảo việc làm cho người lao động, theo các chuyên gia kinh tế, trước hết đòi hỏi nhà nước phải thay đổi những chính sách, quy định, luật pháp về lao động, vừa đảm bảo an sinh xã hội, vừa không cản trở của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Vì nước ta là một trong những nước sẽ gặt hái được nhiều lợi ích kinh tế qua sự tiến nhanh theo cách mạng công nghiệp 4.0, song cũng phải phải đối mặt với nhiều thách thức về chất lượng nguồn nhân lực khi mà trình độ chuyên môn kỹ thuật của lao động còn quá thấp, chỉ chiếm hơn 20% về lực lượng lao động. Ngay cả lao động có kỹ năng bậc trung cũng vẫn dễ bị loại bỏ khỏi công việc nếu như không trang bị cho mình các kiến thức mới. Do đó, các cơ sở đào tạo nghề của Việt Nam cần phải nhận thức được điều này để thay đổi hình thức đào tạo cho phù hợp.

Việc tiếp nhận cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tạo thêm nhiều, thêm mạnh các lĩnh vực kinh tế, kéo theo sự đòi hỏi rất lớn lực lượng lao động kỹ thuật cao. Một con số đáng để suy nghĩ: Trí tuệ nhân tạo, tự động hóa từ nay đến năm 2022 sẽ làm mất đi 75 triệu việc làm kiểu cũ, nhưng lại đem đến thêm 133 triệu việc làm theo kỹ thuật mới ở các nhóm phát triển AI, sử dụng AI. Để đáp ứng, các trường  đại học cần cập nhật công nghệ mới, tăng cường đào tạo kỹ năng mềm và cởi mở hợp tác đào tạo lao động công nghệ cao với các tập đoàn, doanh nghiệp. Các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp lớn cần phải có sự chuyển đổi theo kinh tế số, phải vượt lên khỏi sự yếu thế so với nhiều tập đoàn kinh tế nước ngoài đang đầu tư kinh doanh ở Việt nam về kinh tế số và đào tạo, sử dụng lao động kỹ thuật cao, song hành với sử dụng robot. Dĩ nhiên, cùng với sự tự thân vận động, các doanh nghiệp cũng rất mong sự chỉ đạo, hỗ trợ của nhà nước, mong các cơ quan quản lý kinh tế có sự đổi mới về chính sách, pháp luật cho phù hợp, các bộ ngành tăng cường phối hợp chia sẻ thông tin, dữ liệu trong điều hành quản lý nhà nước về lao động việc làm. Trước tác động của công nghệ cao, ro bot đang làm thay con người trong nhiều việc, rất cần sự tái cấu trúc lại thị trường lao động, dựa nhiều vào lực lượng lao động trẻ trên cơ sở các doanh nghiệp cùng với nhà trường đào tạo lại các sinh viên khi họ còn thiếu hiểu biết về công nghệ cao. Cũng rất cần đào tạo nhân lực công nghệ thông tin cho kịp với đà tiến của cách mạng công nghiệp 4.0 để tạo thế mạnh, đem lại hiệu quả cao cho nền kinh tế đất nước, không để có nỗi lo là robot sẽ chiếm hết việc làm của người lao động, trái lại còn tận dụng được cơ hội nền kinh tế số đang tạo thêm nhiều việc làm cho cả robot lẫn đông đảo người lao động./.

Trung Vũ