Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Một năm bắt đầu từ mùa Xuân. Tục xin chữ và cho chữ là một nét đẹp, là dấu hiệu của niềm tin, là món quà mang ý nghĩa xã hội, triết học và tâm linh, tạo mối giao lưu văn hóa trong cộng đồng, cùng nhau hướng tới cái chân - thiện - mỹ. Đó cũng là một minh chứng về truyền thống hiếu học, trọng chữ nghĩa của dân tộc Việt Nam. Cùng với vạn vật hòa vào sắc xuân của trời đất thì những dòng chữ “như phượng múa rồng bay” mà thi nhân đã gửi lời, gửi ý, gửi những hoài vọng trong câu đối, câu chúc Tết để đón chào năm mới, cũng là một trong những món quà tinh thần được “vật chất hóa” để biểu thị cho những ước vọng ngày xuân. Vì vậy, phong tục xin chữ đầu năm từ lâu đã trở thành nét đẹp văn hóa không thể thiếu trong những ngày Tết cổ truyền của dân tộc.

"Mỗi năm hoa đào nở; Lại thấy ông đồ già/Bày mực tàu giấy đỏ/Bên phố đông người qua” Câu thơ của nhà thơ Vũ Đình Liên như vẽ nên trước mắt chúng ta hình ảnh ông đồ già với bút, mực ngồi trên phố cho chữ mỗi dịp Tết đến Xuân về. Ông như một chuẩn mực về lễ giáo, còn người xin chữ là người biết lễ nghi, trọng đạo thánh hiền. Xin chữ không chỉ là xin những may mắn, tài lộc cho người đi xin, mà còn là sự thưởng thức tài năng của người "có chữ". Xin chữ treo trong nhà đầu năm là một việc làm quan trọng với mỗi gia đình từ xa xưa, treo chữ gì trong nhà thể hiện bản sắc của mỗi gia đình, cũng là thể hiện những mong ước trong năm mới.

Người già, trẻ nhỏ háo hức xem Ông đồ viết chữ - Ảnh - KIm Ngân

Ngay từ xa xưa, khi ông cha chúng ta còn dùng chữ Hán, chữ Nôm làm chữ viết chính thống thì sự quý chữ, trân trọng chữ và kính chữ luôn được đặt lên hàng đầu và rất được coi trọng như một chuẩn mực ngầm để đánh giá học vấn của mỗi người. Hơn thế nữa, nó còn được coi là một trong những chuẩn mực làm nên nhân cách con người. Ông đồ nào, văn nhân nào viết chữ đẹp, danh giá sẽ được lan truyền hàng tỉnh, hàng miền và cả nước. Tại sao cái tiêu biểu cho văn hóa Việt Nam không phải là những kiến trúc nguy nga của vua chúa mà là chữ? Chữ ghi lại trong các câu đối, hoành phi, trong các gia phả, trong trí nhớ mọi người...”. Và nhất là những ngày Tết, khắp tỉnh cùng quê ở Việt Nam, hầu hết mọi nhà, từ giới thượng lưu đến giới bình dân, đều dán hoặc treo câu đối Tết. Hình ảnh “ông đồ” đã trở thành hình ảnh đại điện cho ngày Tết cổ truyền, hình ảnh đẹp trong lòng của mỗi người con Đất Việt, hình ảnh đó gợi nhớ lại một thời vang bóng của chữ Hán trong sinh hoạt tập quán của xã hội Việt Nam. Hình ảnh thiêng liêng đó là tấm gương phản chiếu vẻ đẹp tâm hồn Việt, văn hóa Việt - một dân tộc yêu kính, quý trọng chữ viết. Đây cũng là nguồn mạch tinh thần của phong tục xin chữ đầu năm.

Người Việt Nam từ thời xa xưa đã có tục xin chữ và cho chữ vào những ngày Tết đến, Xuân sang. Cùng với việc khai bút đầu năm, tục xin chữ và cho chữ trở thành nét đẹp văn hoá người Việt thể hiện sự trọng chữ nghĩa, tri thức và cũng là mong muốn xin được con chữ may mắn, cầu một năm Phúc - Lộc - Thọ - Khang…

Đối với người cho chữ thì thận trọng dồn hết tâm tư, cái hồn của mình vào đường đi của từng nét cọ điêu luyện, để có cái thần của nét chữ, sao cho đẹp cả hình thức và nội dung, thể hiện khả năng viết chữ đẹp của mình. Và rất nhiều khi người cho chữ đã trở thành người dạy chữ, vì có khá nhiều người xin chữ nhưng chưa hiểu hết ý nghĩa của từng con chữ.

Theo tìm hiểu, người xin chữ cũng đủ mọi lứa tuổi, tầng lớp, mọi ngành nghề. Người trung niên xin chữ Tâm, chữ Đức, chữ Nhẫn; nam thanh, nữ tú xin các chữ: Danh, Duyên, Hiếu, Trung; người ít tuổi, còn đang đi học, xin chữ Minh, Đăng khoa, Trí tuệ, Chí hướng; tặng bố mẹ xin chữ Tâm, An khang, Bình an; mừng các cụ cao tuổi không thể thiếu chữ Phúc, Lộc, Thọ. Người làm nghề buôn bán, kinh doanh sẽ là chữ Lộc, chữ Tín, Phát đạt.... Mỗi chữ ứng với mỗi người, mỗi hoàn cảnh, mỗi công việc, mang nỗi niềm, tâm tư, mong ước thầm kín… hoặc một trạng thái tinh thần, một ý niệm tự răn mình, khuyên con, khuyên cháu ăn ở “có phúc có phần”…

Ông đồ viết chữ cho khách tại Hồ Văn - Quốc Tử Giám. Ảnh - Kim Ngân

Với những dòng chữ đầu năm, văn nhân đem ý nguyện lồng vào nét mực, gửi mong mỏi trong một bài thơ, đặt tâm sự trong từng câu đối. Mơ ước cho một năm mới vui vẻ, hạnh phúc, làm ăn phát đạt... nên nội dung xin chữ đầu năm đều mang ý nghĩa tốt đẹp, như xin chữ: Phúc, Lộc, Thọ, An, Phát, Thịnh... Mỗi chữ hiện ra dưới tay các “ông đồ” là một bức họa. Thú vị nữa, mỗi nét như hiển hiện tâm hồn đầy xúc cảm. Những con chữ sinh động, đầy ma lực như quấy động trên giấy và gieo vào lòng người xin chữ niềm suy tưởng vừa sâu xa vừa bát ngát lạ lùng. Thú vị hơn nữa là bên cạnh những chữ chủ đề, lại còn lời đề từ có hàm ý cực kỳ thâm hậu và mênh mang. Chẳng hạn, tặng chữ Thọ cho khách, ông đồ còn viết thêm dòng chữ: Thọ tỉ Nam Sơn. Cạnh chữ Phúc thì thêm Phúc sinh phú quý gia đình thịnh; chữ Lộc thì Lộc phát trường hưng...

Trong tâm thức của người Việt, từ lâu đã quan niệm Phúc bao giờ cũng đi đôi với Đức. Thuật ngữ phúc đức luôn gắn liền nhau. Chữ Phúc chính là một ân huệ mà con người tự tạo ra qua những hành động tốt của mình. Người Việt Nam chú trọng đến việc “làm ơn, làm phước”. Muốn được đức phải có phúc và ngược lại đức sẽ đem lại phúc, đó là quy luật. Vì lẽ đó, bên cạnh những nội dung xin chữ mang ý nghĩa tốt đẹp đầu năm thì người Việt cũng xin chữ với những nội dung nhắc nhở con người ta đến điều đạo đức, mang ý nghĩa giáo dục. Chẳng hạn như, họ xin chữ Tâm với câu: “Nhân sinh tự cổ thùy vô tử; Lưu thủy đan tâm chiếu hãn thanh” (Con người tự cổ ai không chết, một tấm lòng son với sử xanh) hay Thiện căn ở tại lòng ta, chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài (Nguyễn Du). Hoặc chữ Nhẫn với câu: Nhẫn nhất thời, phong bình lãng tịnh. Thoái nhất bộ, hải khoát thiên không (Nhẫn một chút gió yên sóng lặng, lùi một bước biển rộng trời cao).

Những nội dung, câu đối thường được viết trên giấy đỏ, bởi màu đỏ vốn là màu rực rỡ nhất và theo quan niệm dân gian là biểu tượng của sự may mắn. Nó vừa nổi trội, vừa hài hòa với màu xanh của bánh chưng, màu vàng của hoa mai... làm tươi sáng thêm không khí Tết. Ngày Tết, bên chung trà, chén rượu cùng ngẫm nghĩ về thú chơi tao nhã của người xưa, khiến ta một lần nữa thêm lòng tự hào về trí thông minh, tài sáng tạo, nét tài hoa của tổ tiên đã tạo ra một sản phẩm văn hóa đặc biệt đầy uyên thâm của chiều sâu triết lý phương Đông.

Đối với các em nhỏ, Ông đồ sẽ cho chữ với hàm ý chúc sức khỏe, ngoan ngoãn. Ảnh - Kim Ngân

Khi nhịp sống ngày càng hối hả, thì giao lưu văn hóa đầu xuân với việc xin chữ và cho chữ đã tạo nên những giá trị tinh thần nhân văn cao cả. Việc xin chữ đầu năm ngày nay đã trở nên phổ biến, nhất là ở các thành phố lớn. Những năm gần đây, để bảo tồn giá trị văn hóa cao đẹp này, ngoài việc tổ chức Hội thi viết thư pháp, ngành văn hóa còn tổ chức các hoạt động này tại Hội chợ xuân, Lễ hội truyền thống Cố đô Hoa Lư và các lễ hội mùa xuân trên khắp mọi miền của Tổ Quốc...

Mong rằng, hoạt động mang ý nghĩa tốt đẹp này tiếp tục được duy trì và phát triển trong những năm tiếp theo tại nhiều nơi trong cả nước. Điều đó khẳng định, dù cuộc sống ngày càng hối hả tưởng sẽ làm con người ta quên đi những phong tục cũ, nhưng không khí nhộn nhịp, trang trọng tại lễ Khai mạc "Hội chữ Xuân Đinh Dậu 2017" tại Văn Miếu Quốc Tử Giám vừa qua là một minh chứng cho thấy những phong tục đẹp ngày Tết không dễ bị lãng quên./.

Kim Ngân