Thay đổi thói quen, tập quán canh tác ít hiệu quả

Nghiên cứu và nắm bắt được lợi thế, tiềm năng của việc trồng tre lấy măng có thể mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho các hộ gia đình sống trong vùng đệm của rừng phòng hộ. Song tập quán canh tác cũ, còn tồn tại những hạn chế thôi thúc các cán bộ thực hiện dự án phải giải quyết được vấn đề này.

Bà Vũ Thị Quỳnh Anh, Phó Cố vấn trưởng của Dự án GREAT cho biết, thứ nhất, quy mô sản xuất nhỏ, kém hiệu quả, công nghệ sơ chế lạc hậu ở quy mô hộ gia đình. Thứ hai, phương thức sản xuất truyền thống không đáp ứng được nhu cầu của thị trường và sự liên kết giữa người sản xuất với người mua còn kém, do đó măng thường được bán với giá thấp cho các thương lái địa phương. Thứ ba, nếu không được quản lý hợp lý, việc trồng tre rừng về lâu dài sẽ không bền vững. Việc thu hoạch và sơ chế măng cũng tốn nhiều công sức, tạo gánh nặng cho phụ nữ. Trong hộ gia đình, mặc dù phụ nữ là người kiếm được thu nhập từ tre, nhưng nam giới lại thường là người đưa ra các quyết định tài chính lớn.

 Chị Lò Thị Nguyễn và sản phẩm măng sạch. Ảnh: CK

Thực tế hiện nay tại huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, nhà máy chế biến măng mới xây dựng tại bản Tưn, xã Xuân Nha, là kết quả từ sự liên kết giữa HTX Măng sạch Xuân Nha và Công ty Yên Thành. Nhà máy rộng 400m2, được trang bị cơ sở vật chất hiện đại để chế biến măng xuất khẩu sang Đài Loan.

Chị Lò Thị Nguyễn, Giám đốc HTX Măng sạch Xuân Nha cho biết, “tham gia Dự án GREAT, tôi được giới thiệu dự án măng từ tháng 5/2019 và được hỗ trợ thiết lập HTX, sau đó được Công ty Yên Thành cam kết thu mua toàn bộ số măng của bà con với giá 5.000 - 5.500 đồng/kg (cao hơn thị trường 20%). Công ty cũng hướng dẫn cho nông dân công nghệ chế biến măng để bán cho họ với giá tốt.

Đến nay, HTX Măng sạch Xuân Nha đã trồng thử nghiệm 100 ha măng Bát Độ để đáp ứng nhu cầu nguyên liệu. Nhà máy chế biến của HTX có công suất đáp ứng nguồn cung từ vùng trồng măng tre rộng 1.000 ha. Công ty Yên Thành đã ký thỏa thuận hợp tác với HTX để thu mua toàn bộ măng tre đã qua chế biến trong vòng 20 năm tới. Thỏa thuận mua bán này mang lại cho HTX non trẻ sự tự tin cần thiết để phát triển hoạt động kinh doanh. Đồng thời, thúc đẩy việc sản xuất tại địa phương để có thể đáp ứng nhu cầu tiêu thụ lên đến 20.000 tấn mỗi năm.

Bảo vệ môi trường và đảm bảo nguồn thu nhập bền vững cho đồng bào DTTS

 Đến nay, nhờ Dự án GREAT, tại 2 huyện Vân Hồ và huyện Văn Bàn đã hình thành 9 tổ hợp tác và 2 HTX sản xuất măng. Điều đặc biệt, trong số này có 7 tổ hợp tác và 2 HTX là do phụ nữ lãnh đạo. Đã có 3 cơ sở chế biến của 2 HTX và 1 tổ hợp tác áp dụng các công nghệ mới như máy sấy tiết kiệm năng lượng và nhà sấy năng lượng mặt trời. Những sáng kiến này giúp tạo ra các sản phẩm tươi và khô có giá trị gia tăng cho xuất khẩu và các nhà bán lẻ trong nước như Big C, Vin Mart và Coop Mart...

Tại Sơn La, chính quyền địa phương từ Kiểm lâm và UBND 3 xã cũng như huyện Vân Hồ đã đưa ra các chính sách làm rõ vị trí của rừng sản xuất và khu vực cho các cơ sở chế biến, giúp bảo vệ môi trường và đang hỗ trợ thu hút đầu tư vào lĩnh vực này cả từ các công ty tư nhân và các hộ gia đình địa phương.

 Tham gia sản xuất sản phẩm măng tre Vân Hồ đem lại niềm vui và cải thiện thu nhập cho nhiều phụ nữ DTTS. Ảnh: CK

Tại Lào Cai, Ban quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Hoàng Liên Văn Bàn tập trung vào vận động chính sách quản lý sản xuất măng bền vững. Thông qua các hoạt động của dự án đã giới thiệu các công cụ sản xuất mới giúp tiết kiệm nhiên liệu và nhân công trong sơ chế măng, trực tiếp giải quyết vấn đề về gánh nặng thời gian đối với phụ nữ và tổ chức các khóa tập huấn về bình đằng giới cho cả nam và nữ.

Những dự án này cũng giúp cộng đồng chuyển đổi canh tác sang trồng măng tre chứ không chỉ phụ thuộc vào thu hái trong rừng. Các hỗ trợ bao gồm đào tạo người nông dân về phương thức canh tác theo tiêu chuẩn hữu cơ và nâng cao năng lực cho các HTX trồng măng hữu cơ, không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn nhằm đảm bảo nguồn thu nhập bền vững sau này.

Như vậy, Dự án GREAT do Chính phủ Australia tài trợ đang hợp tác với Trung tâm Phát triển kinh tế nông thôn (CRED) và Ban quản lý Dự án Khu bảo tồn thiên nhiên Hoàng Liên Văn Bàn để phát triển ngành măng và nâng cao thu nhập cho phụ nữ dân tộc thiểu số sống tại huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La và huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. Mục tiêu của Dự án sẽ mang lại lợi ích cho khoảng 1.800 phụ nữ, bao gồm phụ nữ dân tộc Dao ở Văn Bàn và phụ nữ dân tộc Thái, Mường, Mông ở Vân Hồ./.

Quỳnh An