Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Phương án I:

Những tranh chấp khiếu nại hành chính về đất đai sau khi đã được giải quyết nhưng người khiếu nại không đồng ý mà tiếp tục khiếu nại thì nên để Toà án thụ lý giải quyết, không nên thành lập cơ quan Tài phán hành chính để giải quyết khiếu nại về đất đai vì sẽ phát sinh bộ máy hành chính nhà nước cồng kềnh nhưng chưa chắc đã có hiệu quả bởi vì hoạt động cơ quan Tài phán hành chính về lĩnh vực này hoàn toàn mới mẻ. Như dự thảo, tài phán hành chính áp dụng thử 04 năm (từ 2012 - 2016) khi đó mới tổng kết rút kinh nghiệm, sau đó sẽ thành lập chính thức. Trong khi đó, các vụ khiếu nại về đất đai ngày càng tăng và tính chất ngày càng phức tạp hơn, số người tham gia khiếu nại ngày càng lớn. Hiện nay, các vụ tranh chấp khiếu nại về đất đai còn có biểu hiện hình sự hoá khiếu nại về đất đai. Trên thực tế, Nhà nước ta không phải do thiếu cơ quan giải quyết khiếu nại về đất đai mà dẫn đến khiếu nại đất đai ngày càng nhiều và phức tạp. Nguyên nhân dẫn đến khiếu nại một phần là từ chính sách “bồi hoàn” chưa thoả đáng, một phần do cơ quan đơn vị thụ hưởng dự án giải quyết việc đền bù, thu hồi đất không minh bạch và những nguyên nhân khác...

Xét về phương diện pháp luật thì giải quyết khiếu nại tại các cơ quan hành chính nhà nước và việc xét xử các vụ án hành chính tại Toà án về mặt bản chất là không khác nhau. Sau khi khiếu nại với cơ quan hành chính có quyết định hành chính bị khiếu nại, người khiếu nại có thể lựa chọn một trong hai con đường là khiếu nại tiếp lên cơ quan hành chính nhà nước cấp trên hoặc khởi kiện ra Toà án hành chính.

Trong dự thảo tại phụ lục 3 cũng nêu: “Sau khi được Chủ tịch xã, trưởng phòng, Chủ tịch huyện, cán bộ công chức kiểm tra xem xét trả lời công dân”. Nếu họ không đồng ý thì “khiếu nại đến Tài phán hành chính khu vực hoặc khiếu nại đến Toà án hành chính”; “khiếu nại đến Tài phán hành chính khu vực mà vẫn chưa đồng ý thì khiếu nại đến Toà án hành chính giải quyết”. Như vậy, có nghĩa là, người khiếu nại vẫn có thể lựa chọn việc khiếu nại đến Tài phán hành chính khu vực hoặc Toà án hành chính.

Để phù hợp với thông lệ quốc tế, trong các cam kết mà Việt Nam chúng ta đã ký với Hoa Kỳ trong Hiệp định thương mại song phương (BTA) hoặc chúng ta đã cam kết tham gia tổ chức thương mại thế giới (WTO) thì “mọi trường hợp khiếu nại phải được xem xét bởi Toà án tư pháp”  và  “Chỉ cơ quan Toà án mới có phán quyết cuối cùng đối với mọi tranh chấp”. Chính vì vậy, thiết nghĩ giải quyết tranh chấp, khiếu nại về đất đai nên chuyển thẩm quyền cho Toà án giải quyết là phù hợp với thực tế và phù hợp với xu hướng chung.

Phương án II:

Trường hợp cơ quan tài phán hành chính vẫn được thành lập thì không nên đặt hệ thống Tài phán hành chính thuộc cơ quan hành pháp mà nên đặt trong hệ thống cơ quan tư pháp sẽ phù hợp hơn. Bởi lẽ, cơ quan tư pháp không chịu sự điều hành, lệ thuộc của cơ quan hành pháp. Những quyết định của cơ quan hành chính thuộc cơ quan hành pháp ban hành phải được cơ quan tư pháp phán quyết bởi tính độc lập, khách quan của nó. Nếu cần, bổ sung nhân sự có đủ năng lực thực sự và chuyên tâm với công việc cho cơ quan Toà án để đáp ứng được yêu cầu công việc.

Phương án III:

Trong trường hợp Đề án tài phán hành chính vẫn tiếp tục được chỉnh lý và thông qua thì đề nghị bổ sung, sửa đổi một số điểm sau đây để được hoàn thiện hơn.

1. Hiện nay, Luật Khiếu nại, tố cáo không quy định: Quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu cũng là lần cuối cùng, nhưng dự thảo Tài phán hành chính lại có và chỉ được xem xét một lần là không phù hợp với Luật Khiếu nại, tố cáo và Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

2. Trong dự thảo Đề án tài phán hành chính chưa thấy đề cập đến trình tự khiếu nại của đương sự khi không nhất trí với quyết định hành chính, hành vi hành chính của các cơ quan hành chính hoặc các cơ quan tài phán hành chính.

3. Mối quan hệ giữa cơ quan tài phán hành chính các cấp với Toà án các cấp cũng không rõ ràng về trách nhiệm nhận hoặc từ chối nhận đơn khiếu nại của đương sự mà dự thảo chỉ nêu theo quy định của pháp luật. Chúng tôi cho rằng, quy định như vậy chưa thuận tiện cho các bên có liên quan để thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong việc giải quyết khiếu nại và khiếu nại.

4. Tại dự thảo mục tổ chức, hoạt động của cơ quan Tài phán hành chính:

Dự thảo quy định xử lý định tính đối với cán bộ có hành vi “vi phạm đạo đức, không đủ năng lực, trình độ để hoàn thành nhiệm vụ” thì sẽ bị cách chức, miễn nhiệm, vì thế rất khó xem xét mức độ vi phạm để áp dụng biện pháp xử lý thích hợp.

Trong trường hợp này, cần quy định bổ sung về chế tài xử lý đối với cơ quan Tài phán của cấp vùng và cấp khu vực: Nếu trong 1 năm cấp vùng hoặc cấp khu vực có từ 4 quyết định giải quyết khiếu nại trở lên bị đương sự tiếp tục khiếu nại và bị cơ quan tài phán cấp trên cho rằng “Quyết định giải quyết khiếu nại” của cấp dưới là sai thì người có thẩm quyền ký ban hành quyết định giải quyết khiếu nại đó sẽ bị xử lý một trong các hình thức là: cách chức, miễn nhiệm, không được bổ nhiệm lại, chậm nâng lương 2 năm theo quy định hoặc chuyển vị trí công tác, quy định như vậy thì mới có hiệu quả tốt trong công việc.

5. Dự thảo về quan hệ giữa cơ quan Tài phán hành chính với cơ quan hành chính và Toà án cho  thấy “Khi cơ quan Tài phán hành chính được thành lập, các cơ quan hành chính không làm nhiệm vụ giải quyết khiếu nại như hiện nay mà tập trung vào việc thực hiện các nhiệm vụ quản lý điều hành”. Thế nhưng lại quy định “…công dân, cơ quan, tổ chức có quyền kiến nghị cơ quan hành chính, người có thẩm quyền trong cơ quan có quyết định hành chính, hành vi hành chính  xem xét lại quyết định, hành vi hành chính do họ ban hành”… như vậy là thiếu logic và mâu thuẫn với nhau.

6. Tại phụ lục 3: Dự thảo không nêu cụ thể trường hợp như thế nào thì khiếu nại đến Trưởng phòng thuộc UBND cấp huyện, trường hợp nào khiếu nại đến Chủ tịch UBND huyện (cùng cấp hành chính), hoặc trường hợp nào thì khiếu nại đến Sở và trường hợp nào thì khiếu nại đến Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Để phù hợp với những nội dung đã nêu trên, nên bỏ quy định về thẩm quyền giải quyết của cấp phòng thuộc cấp huyện, cấp sở thuộc cấp tỉnh mà thẩm quyền giải quyết thuộc Chủ tịch UBND huyện và Chủ tịch UBND tỉnh./.

Nguyễn Thành Vinh