Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức và hoạt động, các chuyên gia trong ngành đã phát hiện ra những bất cập làm giảm hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà được đối với hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân và phòng, chống tham nhũng. 

Về công tác thanh tra, hoạt động thanh tra còn nặng về vụ việc phát hiện sai phạm kinh tế, còn ít kiến nghị góp phần hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý. Nhiều cuộc thanh tra thường bị kéo dài, nhiều kết luận, kiến nghị không được thực hiện, hiệu quả thu hồi thấp. Việc thanh tra trách nhiệm quản lý của các cơ quan nhà nước chưa được chú trọng đúng mức, còn có sự chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra và hoạt động của các thiết chế khác, nhất là kiểm toán nhà nước. Tổ chức và hoạt động thanh tra chuyên ngành gặp nhiều khó khăn do quy định pháp luật không phù hợp với thực tiễn.

Với những vấn đề cụ thể trong hoạt động thanh tra, có thể thấy rằng việc xây dựng kế hoạch thanh tra còn chồng chéo giữa các cấp, các ngành, chồng chéo giữa các cơ quan thanh tra với cơ quan Kiểm toán Nhà nước, thiếu một định hướng chiến lược trong hoạt động của toàn ngành. Việc đôn đốc, xử lý sau thanh tra đã có những tiến bộ, tuy nhiên tỷ lệ thu hồi tiền, tài sản qua thanh tra còn thấp. Lực lượng Thanh tra tại Bộ, Sở, ngành, địa phương chưa phát huy hiệu quả. Thậm chí, một số hoạt động Thanh tra ngành, lĩnh vực còn mâu thuẫn chồng chéo với Thanh tra theo cấp hành chính và mâu thuẫn ngay trong nội bộ cơ quan quản lý ngành, lĩnh vực.

Bên cạnh đó, lĩnh vực giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng bộc lộ những hạn chế nhất định. Trách nhiệm của một số cơ quan có thẩm quyền trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo chưa cao, nhiều vụ việc giải quyết còn chậm hoặc có hiện tượng đùn đẩy, né tránh, giải quyết không đến nơi, đến chốn nhưng lại thiếu các chế tài cần thiết để xử lý trách nhiệm. Việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật còn hạn chế làm cho nhận thức của người dân chưa đầy đủ, dẫn đến tỷ lệ khiếu nại sai cao.

Bên cạnh các nhiệm vụ chung trong quản lý nhà nước như hướng dẫn nghiệp vụ, tổng hợp báo cáo, đôn đốc, nhắc nhở,… thì trong nội dung thẩm quyền của các cơ quan thanh tra còn bộc lộ một số hạn chế.

Cụ thể, về thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo, Luật Thanh tra năm 2010 và Luật Khiếu nại năm 2011, Luật Tố cáo năm 2011 quy định Thanh tra nhà nước các cấp có thẩm quyền thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về khiếu nại, tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước. Thực tế cho thấy, mặc dù nội dung thanh tra, kiểm tra trách nhiệm được thực hiện khá rộng, bao gồm cả công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật,… Tuy nhiên, các khuyến nghị do cơ quan thanh tra đưa ra thường rất chung chung, không chỉ rõ sai phạm trong từng vụ việc cụ thể và cũng không đưa ra chế tài xử lý đối với trường hợp cụ thể nào. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này do pháp luật chưa quy định cụ thể về thẩm quyền và những nội dung cần kiến nghị, biện pháp xử lý cụ thể mà cơ quan thanh tra có thể áp dụng khi phát hiện những sai phạm, thiếu sót trong quá trình giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Cùng với việc thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về khiếu nại hành chính, các cơ quan thanh tra nhà nước còn tiến hành rà soát các vụ việc phức tạp, tồn đọng, kéo dài để thống nhất hướng giải quyết với chính quyền địa phương. Tuy nhiên, kết quả của hoạt động rà soát mới chỉ dừng lại ở việc thống nhất với địa phương về phương án giải quyết. Các cơ quan thanh tra chỉ có thẩm quyền đôn đốc, không có thẩm quyền ra quyết định giải quyết khiếu nại hành chính nên việc tiếp tục giải quyết các vụ việc như thế nào lại phụ thuộc vào thẩm quyền của bộ, ngành, địa  phương. Vì vậy, hiệu lực thực hiện thẩm quyền của các cơ quan thanh tra trong trường hợp này rất hạn chế.

Ngoài ra, trong tham mưu giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo, Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo năm 2011 không quy định bắt buộc phải giao cho cơ quan thanh tra tham mưu giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo cụ thể. Vì vậy, vai trò của cơ quan thanh tra ở đây chỉ như các cơ quan chuyên môn khác. Việc giao nhiệm vụ tham mưu, xác minh các vụ việc khiếu nại, tố cáo cụ thể phụ thuộc vào quyết định của Thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước. Trên thực tế, việc tham mưu trực tiếp giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo cụ thể còn làm giảm vai trò của các cơ quan thanh tra trong quản lý nhà nước.

Trong lĩnh vực phòng, chống tham nhũng, việc nắm bắt tình hình, phát hiện tham nhũng còn ít; việc xử lý các đơn thư tố cáo tham nhũng còn chậm; tình hình tham nhũng vẫn còn diễn biến phức tạp với những biểu hiện tinh vi, xảy ra ở nhiều cấp, nhiều ngành, gây bức xúc, bất bình trong xã hội. Theo quy định của pháp luật hiện hành, nội dung quản lý nhà nước về phòng, chống tham nhũng chưa thực sự rõ ràng, chưa xác định được nhiệm vụ cụ thể của các cơ quan thanh tra trong quản lý nhà nước về phòng, chống tham nhũng. Ngành Thanh tra được giao chức năng quản lý nhà nước về phòng, chống tham nhũng nhưng thẩm quyền được trao chưa tương xứng với nhiệm vụ nên khó triển khai thực hiện có hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng. Bên cạnh đó, hoạt động thanh tra chỉ là một số nhiều biện pháp để phát tham nhũng. Hiện nay, số vụ việc tham nhũng được phát hiện qua công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo không nhiều và số lượng các vụ việc tham nhũng chuyển sang cơ quan điều tra còn rất ít. Công tác phát hiện tham nhũng chưa đáp ứng được yêu cầu và gặp khó khăn trong việc xác định hành vi tham nhũng để chuyển cơ quan điều tra. Trên thực tế, các cơ quan thanh tra chỉ có thể thực hiện và thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các biện pháp phòng, chống tham nhũng và phát hiện ban đầu đối với tội phạm tham nhũng. Việc xừ lý các vụ việc tham nhũng vượt ra ngoài thẩm quyền của thanh tra. Hầu hết các vụ việc tham nhũng trong thời gian qua được phát hiện thông qua công tác điều tra và các biện pháp khác.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng nói trên, trong đó, cơ bản là, chưa xác định rõ vị trí, vai trò của ngành Thanh tra trong bộ máy nhà nước; chưa xác định rõ nội hàm chức năng thanh tra trong quản lý nhà nước yêu cầu của tình hình mới. Vị thế pháp lý của người đứng đầu các cơ quan Thanh tra và tổ chức bộ máy Thanh tra chưa tương xứng với mục đích thanh tra và nhiệm vụ được giao. Quyền hạn trong hoạt động thanh tra còn hạn hẹp, phụ thuộc nhiều vào thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước. Quyền hạn của cơ quan Thanh tra chủ yếu chỉ dừng ở mức độ kiến nghị, tính bắt buộc thực hiện không cao. Trong khi đó, đối tượng của hoạt động thanh tra thường là người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước các cấp, ngành hoặc là cán bộ, công chức có chức vụ, quyền hạn. Một trong những nguyên nhân khác phải kể đến là ngành Thanh tra chưa có một lộ trình, kế hoạch dài hạn để xây dựng hệ thống cơ quan thanh tra có thẩm quyền đủ mạnh, có lực lượng cán bộ, công chức thanh tra chuyên nghiệp, bảo đảm hoạt động thanh tra thực sự có hiệu quả, là một chức năng quan trọng của quản lý nhà nước.

Hiện nay, Thanh tra Chính phủ đang xúc tiến triển khai xây dựng và thực hiện “Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030” theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Chiến lược này sau khi được xây dựng và triển khai thực hiện sẽ khắc phục được những tồn tại, hạn chế nói trên, hoàn thiện tổ chức, nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, từ đó đáp ứng được những yêu cầu đang đặt ra trong tình hình mới đối với ngành Thanh tra trong một lộ trình phát triển dài hạn./.

K. Dung