Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Trong lĩnh vực mua sắm công, việc thiếu chính trực có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức. Tham nhũng là hành vi lạm dụng quyền lực được giao để trục lợi cá nhân. Điều này dẫn đến việc hợp đồng không được trao cho nhà thầu tốt nhất, gây thiệt hại cho quỹ công, làm giảm chất lượng của các sản phẩm, dịch vụ hoặc công trình được cung cấp.

Ngoài những tác động trực tiếp như mất mát quỹ công do phân bổ sai hoặc chi phí tăng cao và chất lượng hàng hóa, dịch vụ, công trình thấp hơn, các hành vi thiếu chính trực trong mua sắm công còn gây ra những hệ lụy gián tiếp như bóp méo cạnh tranh, hạn chế tiếp cận thị trường và làm suy yếu niềm tin của người dân vào chính phủ.

Theo báo cáo của Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế OECD, tại Romania, mua sắm công được coi là lĩnh vực đặc biệt dễ xảy ra tham nhũng. Khảo sát Eurobarometer năm 2022 về tham nhũng cho thấy, 36% người được hỏi ở Romania tin rằng việc đưa và nhận hối lộ cùng lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân là phổ biến trong các quan chức trao thầu công. Con số này tăng 3% so với năm 2019.

Nhận thức được những thách thức dai dẳng này, Chính phủ Romania đã và đang nỗ lực cải thiện hệ thống mua sắm công trong hơn hai thập kỷ qua. Kể từ năm 2001, 06 Chiến lược Chống ham nhũng quốc gia (NAS) đã được triển khai nhằm giảm tham nhũng và tạo điều kiện cung cấp dịch vụ công hiệu quả, bao trùm.

Chiến lược Mua sắm công quốc gia Romania giai đoạn 2023-2027 cũng đưa ra các sáng kiến cụ thể liên quan đến quản lý rủi ro và chính trực. Các sáng kiến này bao gồm tăng cường niềm tin vào hệ thống mua sắm công bằng cách tăng cường minh bạch quy trình và đảm bảo hiệu quả thông qua việc sử dụng dữ liệu hiệu quả và tăng cường chức năng giám sát, kiểm tra, kiểm soát.

Thủ đô Bucharest, Romania (ảnh: Pixabay)

Một số thách thức trong hệ thống mua sắm công Romania

Trong khảo sát của OECD với các chuyên gia mua sắm công Romania, 30% người được hỏi xác định đây là thách thức lớn nhất đối với tham nhũng và gian lận. Điều này phù hợp với những phát hiện trước đây của OECD rằng các thực hành chính trực trong khu vực công ở Romania thường đi theo cách tiếp cận pháp lý tập trung vào chống tham nhũng.

Để xây dựng văn hóa chính trực, cần cung cấp thông tin, đào tạo, hướng dẫn đầy đủ và lời khuyên kịp thời cho các quan chức công để áp dụng các tiêu chuẩn chính trực, cũng như hỗ trợ một văn hóa tổ chức cởi mở trong khu vực công, sẵn sàng phản hồi các vấn đề chính trực. Các sáng kiến chính trực toàn diện cũng cần hướng đến khu vực tư nhân, vốn có thể là nguồn gây ra các vi phạm chính trực, như hối lộ quan chức và thông đồng thầu.

Sự phối hợp giữa các bên liên quan cũng là một thách thức. Hệ thống mua sắm công ở Romania được phân cấp với hơn 20.000 cơ quan ký hợp đồng đăng ký trong hệ thống mua sắm điện tử quốc gia (SEAP). Các chức năng của hệ thống cũng được phân bổ cho nhiều tổ chức khác nhau.

Năng lực và khả năng của lực lượng lao động mua sắm công là yếu tố trung tâm cho một hệ thống hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên, Romania đối mặt với những thách thức đáng kể liên quan đến năng lực và kỹ năng của lực lượng này, cũng như sự thiếu hấp dẫn của nghề mua sắm công. Mặc dù đã có các hành động trong các chiến lược quốc gia trước đây và hiện tại để phát triển năng lực, chẳng hạn như phát triển khung năng lực và kế hoạch chuyên nghiệp hóa, cũng như các chương trình đào tạo, những thách thức về kiến thức và kỹ năng quản lý rủi ro vẫn tồn tại.

Mặc dù Romania đã chuyển đổi các Chỉ thị Mua sắm công của EU thành luật quốc gia vào năm 2016 và có nhiều hoạt động lập pháp gần đây, sự thiếu ổn định vẫn là một thách thức. Những thách thức của hệ thống kiểm soát cũng được ghi nhận. Mặc dù có các hệ thống kiểm soát nội bộ (như kiểm soát quản lý, kiểm toán nội bộ, kiểm soát tài chính phòng ngừa) và kiểm soát bên ngoài, nhiều thách thức vẫn tồn tại.

Hướng tới một hệ thống chính trực và hiệu quả hơn

Để tăng cường tính chính trực và hiệu quả của hệ thống mua sắm công, OECD đề xuất một số khuyến nghị trọng tâm. Cụ thể, Romania cần phát triển các chương trình đào tạo chính trực cụ thể cho các chuyên gia mua sắm công và tăng cường hợp tác với khu vực tư nhân và xã hội dân sự. Việc sử dụng tốt hơn Ủy ban Liên bộ về Mua sắm công và nhóm công tác kỹ thuật sẽ cải thiện sự phối hợp giữa các bên liên quan chính.

Xây dựng năng lực và khả năng của lực lượng lao động mua sắm công thông qua các sáng kiến chuyên nghiệp hóa toàn diện cũng là rất quan trọng. Romania nên tiếp tục đầu tư vào mua sắm công tập trung và đảm bảo các cơ quan mua sắm tập trung có các thực hành quản lý rủi ro mạnh mẽ.

Việc giải quyết sự phức tạp và thiếu ổn định của khung pháp lý bằng cách hạn chế các sáng kiến lập pháp trùng lặp hoặc mâu thuẫn với luật mua sắm công khác sẽ rất hữu ích. Tăng cường cạnh tranh, bao gồm giảm tỷ lệ nhà thầu duy nhất và việc sử dụng các quy trình đàm phán không công khai, bằng cách đảm bảo sự tham gia của thị trường trong suốt chu trình mua sắm và cung cấp hướng dẫn, xây dựng năng lực cho người mua công.

Theo OECD, cần tiếp tục chuyển trọng tâm của các hoạt động kiểm soát từ việc tuân thủ luật mua sắm sang đánh giá giá trị đồng tiền. Mặt khác, việc phát triển hướng dẫn rõ ràng về trách nhiệm cá nhân và tổ chức và ban hành hướng dẫn để phân biệt rõ ràng giữa sai sót, sơ suất và gian lận, cung cấp định nghĩa, ví dụ và nghiên cứu điển hình, sẽ giúp các chuyên gia mua sắm hiểu rõ trách nhiệm của họ và giảm bớt lo ngại về trách nhiệm pháp lý.

Bằng cách tập trung vào việc tăng cường quản lý rủi ro, Romania có thể tiếp tục cải thiện tính chính trực, hiệu quả và hiệu suất của hệ thống mua sắm công của mình, đảm bảo rằng quỹ công được chi tiêu một cách hiệu quả và phục vụ lợi ích công./.