Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Thanh tra nội bộ trong các đơn vị sự nghiệp công lập: Thực trạng và thách thức

Hoạt động thanh tra nội bộ trong các đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL) đã lâu trở thành một nhu cầu thực tiễn để đảm bảo hiệu quả quản lý và giám sát nội bộ. Mặc dù Luật Thanh tra năm 2010 chưa quy định cụ thể về loại hình thanh tra này, nhiều đơn vị SNCL đã tự xây dựng quy chế riêng để triển khai thanh tra nội bộ, dựa trên các quy định về thanh tra, kiểm tra chung của Thanh tra Chính phủ. Nhờ đó, một số nơi đã thành lập phòng thanh tra nội bộ riêng, trong khi các nơi khác lại lồng ghép hoạt động thanh tra vào các bộ phận pháp chế hay quản lý hành chính.

TS. Phạm Tuấn Anh, Trường Cán bộ Thanh tra, Thanh tra Chính phủ, cho rằng: “Luật Thanh tra năm 2010 chưa có quy định về hoạt động thanh tra nội bộ đơn vị sự nghiệp công lập. Nhưng trên thực tế có nhiều đơn vị sự nghiệp công lập tổ chức và hoạt động thanh tra, kiểm tra nội bộ đơn vị sự nghiệp công lập theo nhu cầu thực tế do thủ trưởng cơ quan, đơn vị quyết định.” Đây là minh chứng rõ ràng cho việc các đơn vị đã tự điều chỉnh theo nhu cầu quản lý của mình, trong khi vẫn thiếu một khung pháp lý rõ ràng.

Ảnh minh họa

Bước chuyển trong Luật Thanh tra năm 2022

Sự thiếu sót này đã phần nào được khắc phục khi Luật Thanh tra năm 2022 chính thức có quy định về hoạt động thanh tra nội bộ trong các đơn vị SNCL. Theo khoản 2, Điều 115 của Luật Thanh tra 2022: “Căn cứ vào quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, cơ quan khác của Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập thành lập tổ chức thanh tra nội bộ hoặc bố trí cán bộ làm công tác thanh tra nội bộ theo quy định của Chính phủ để giúp Thủ trưởng cơ quan, đơn vị thực hiện công tác thanh tra trong phạm vi quản lý của mình.”

Với quy định này, lần đầu tiên các đơn vị SNCL có cơ sở pháp lý để thực hiện thanh tra nội bộ. Tuy nhiên, Luật Thanh tra 2022 không quy định cụ thể về cơ cấu tổ chức hay quy trình thực hiện thanh tra nội bộ, mà để quyền quyết định lại cho thủ trưởng của các đơn vị. Điều này đặt ra nhiều thách thức về việc đảm bảo tính đồng bộ và minh bạch trong quá trình thực hiện.

Nghị định 43/2023/NĐ-CP và các bước triển khai chi tiết

Cùng với sự ra đời của Luật Thanh tra năm 2022, Nghị định 43/2023/NĐ-CP ban hành ngày 30/6/2023 đã bổ sung thêm một số quy định cụ thể về thanh tra nội bộ trong các đơn vị SNCL. Theo đó, thủ trưởng các đơn vị SNCL được giao quyền tổ chức hoạt động thanh tra nội bộ để “tăng cường công tác quản lý, bảo đảm việc chấp hành chính sách, pháp luật, việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý của cơ quan thuộc Chính phủ và đơn vị sự nghiệp công lập.”

Nghị định này tiếp tục nhấn mạnh việc các đơn vị SNCL có quyền quyết định việc thành lập tổ chức thanh tra hoặc giao cho bộ phận, cá nhân đảm nhiệm công tác thanh tra nội bộ, căn cứ theo nhu cầu quản lý và quy mô của từng đơn vị. Quyền tự chủ này mang lại sự linh hoạt nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro khi không có hướng dẫn cụ thể về quy trình và tiêu chuẩn đối với cán bộ làm công tác thanh tra nội bộ.

TS. Phạm Tuấn Anh nhận xét: “Cả Luật Thanh tra năm 2022 và Nghị định số 43/2023/NĐ-CP ngày 30/6/2023 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thanh tra không quy định cụ thể về hoạt động thanh tra nội bộ của đơn vị sự nghiệp công lập mà giao cho thủ trưởng đơn vị sự nghiệp công lập quyết định bảo đảm phù hợp với quy định của pháp luật về thanh tra.” Với sự phân quyền này, vấn đề đặt ra là làm thế nào để các đơn vị thực hiện một cách đồng bộ, tránh sự tùy tiện trong cách thức tổ chức và vận hành hoạt động thanh tra nội bộ.

Thách thức trong thực tế triển khai

Việc trao quyền tự quyết cho thủ trưởng đơn vị trong tổ chức thanh tra nội bộ khiến các đơn vị gặp phải thách thức về nhân lực và kinh nghiệm. Đối với nhiều đơn vị nhỏ, việc thiết lập một bộ phận thanh tra nội bộ hoàn chỉnh không chỉ đòi hỏi nguồn lực mà còn yêu cầu một trình độ nghiệp vụ chuyên sâu.

Ngoài ra, do luật không quy định chi tiết, các đơn vị có thể gặp khó khăn trong việc xác định tiêu chuẩn cán bộ làm công tác thanh tra, xây dựng quy trình thanh tra hàng năm. Điều này có thể tạo ra sự chênh lệch về hiệu quả thanh tra giữa các đơn vị khác nhau.

Cần có hướng dẫn chi tiết hơn

Mặc dù Luật Thanh tra năm 2022 và Nghị định 43/2023/NĐ-CP đã tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động thanh tra nội bộ trong các đơn vị SNCL, nhưng thực tế vẫn còn nhiều thách thức trong quá trình triển khai.

Để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả, cần có thêm các thông tư hướng dẫn chi tiết về quy trình, cơ cấu tổ chức và tiêu chuẩn nghiệp vụ của cán bộ thanh tra nội bộ. Việc này sẽ giúp cho các đơn vị sự nghiệp công lập có thể thực hiện thanh tra nội bộ một cách bài bản và minh bạch hơn, góp phần nâng cao chất lượng quản lý và giám sát trong các tổ chức công lập./.