Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Khái niệm doanh nghiệp xã hội (DNXH) với nhiều người còn là lạ, hoặc không dễ hiểu. Bởi nói đến doanh nghiệp người ta nghĩ ngay đến kinh doanh, sản xuất làm ra hàng hoá và tiêu thụ hàng hoá, lấy mục tiêu lợi nhuận làm hàng đầu để chi phí cho hoạt động của doanh nghiệp, trả lương công nhân, tái đầu tư mở rộng kinh doanh, làm giàu cho doanh nghiệp và góp vào làm giàu cho đất nước. Nhưng nếu vậy thì các công việc xã hội không làm ra vật chất hàng hoá, chỉ mang tính dịch vụ như vệ sinh môi trường, y tế, giáo dục,… sẽ lấy ai làm? Qua lâu rồi cái thời hoạt động phục vụ cộng đồng xã hội chỉ trông vào một số cá nhân hằng sản hằng tâm, đoàn thể xã hội,  tổ chức từ thiện tôn giáo, bởi những yêu cầu dịch vụ xã hội bây giờ đã nhiều gấp bội phần so với xưa, lại còn đòi hỏi cao hơn về hình thức, mức độ chất lượng. Mặt khác các doanh nghiệp kinh doanh sản xuất cũng đẻ ra nhiều việc đòi hỏi xã hội phải có những đơn vị, tổ chức giải quyết như làm ô nhiễm môi trường, tai nạn lao động, giảm sút sức khoẻ người làm việc… Do những yêu cầu đó và do phát triển kinh tế thị trường, các hoạt động dịch vụ xã hội vượt qúa khả năng của cá nhân, tổ chức từ thiện nhỏ bé, mà cần tới những tổ chức, đơn vị to hơn mang tính chất có thu để có chi phí cho hoạt động, làm nảy sinh các doanh nghiệp hoạt động chủ yếu là dịch vụ xã hội. Chỉ khác với các doanh nghiệp nói chung ở chỗ, các doanh nghiệp loại này không lấy lợi nhuận làm mục đích hàng đầu. Các doanh nghiệp loại này cũng giống về hoạt động, nhưng khác về thu chi với các tổ chức phi chính phủ hoạt động chủ yếu bằng các nguồn tiền công ích và mang tính số ít được đến đâu hay đến đó.

Từ tính chất, hoạt động như vậy, các doanh nghiệp loại này được gọi là DNXH, ngày càng mở rộng hoạt động trên khắp các lĩnh vực: đào tạo lao động, tạo việc làm, giáo dục, xoá đói giảm nghèo, cho tới giúp đỡ cộng đồng người bị thiệt thòi và bị cách ly. Mỗi DNXH tồn tại và hoạt động kinh doanh đều có sự kết nỗi với cơ cấu xã hội và môi trường tự nhiên xung quanh theo hai chiều: tác động đến môi trường và xã hội, ngược lại môi trường và xã hội cũng có ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của DNXH. Sự hoạt động, phát triển của DNXH về phương diện anh nọ giải quyết hậu quả cho anh kia và anh kia cần phải trả công, tạo việc kinh doanh cho anh nọ, khiến các DNXH và các doanh nghiệp nói chung cần thiết phải song hành và quan tâm đến hoạt động của nhau. DNXH cũng cần và đã nhận được sự chỉ đạo, quản lý, hỗ trợ của nhà nước.Việc thông qua Luật doanh nghiệp sửa đổi, trong đó có điều khoản về DNXH vào tháng 11 năm 2014, và Nghị định số 96/NĐ-CP ban hành tháng 10 năm 2015 hướng dẫn triển khai Luật doanh nghiệp đã có tới 7 điều khoản liên quan tới DNXH, đã là sự hoàn thiện hành lang pháp lý và tạo điều kiện thuận lợi cho các DNXH hoạt động và phát triển. Thực tế cho thấy, cũng như tiếp tục đòi hỏi DNXH là một định chế phù hợp với quy luật thị trường và chứa đựng trong đó yếu tố nhân văn, từ thiện. Khi một nước chọn con đường phát triển bền vững hướng đến một xã hội công bằng thì tất nhiên phải quan tâm đến sự cổ vũ, hỗ trợ DNXH. Những khó khăn thách thức mà DNXH gặp phải nhiều điểm cũng giống các doanh nghiệp khác, song còn có một số điểm khó hơn vì thị trường của DNXH rất nhỏ và phục vụ nhu cầu của tầng lớp có thu nhập không cao, vừa phải đảm bảo lợi nhuận để hoạt động, vừa thực hiện nghĩa vụ cộng đồng. Trong sản xuất, kinh doanh hay hoạt động dịch vụ, các DNXH đều sử dụng phần lớn là lao động giản đơn, khuyết tật, ít có điều kiện đầu tư công nghệ hiện đại, nên sản phẩm làm ra kém hấp dẫn, giá cả lại không thể hạ, một số chủ doanh nghiệp xã hội không được đào tạo bài bản, kém tư duy kinh doanh và kỹ năng quản trị, khó cạnh tranh với các doanh nghiệp đơn thuần khác. Để đi vào hoạt động DNXH, trước hết mỗi doanh nhân phải chứa đầy nhiệt huyết, ý thức nhân văn, đặt mục tiêu kinh doanh là làm việc công ích xã hội, từ thiện với người bất hạnh, nhưng lại vẫn đòi hỏi có tiềm năng tự thân hoặc có thể huy động được về tài chính, không chỉ dừng lại ở ý tưởng nhân đạo, mà còn phải chuyển được ý tưởng đó thành những việc làm cụ thể trong sản xuất, kinh doanh, luôn có những sáng kiến mới, dịch vụ mới. Hoạt động của chủ DNXH phải luôn gắn mục đích nhân rộng và nâng cao chất lượng, chiều sâu của kinh doanh, với tác động xã hội, sãn sàng sử dụng phần lớn lợi nhuận để thực hiện mục đích xã hội.

Khó lắm vậy thay, nên để có thể hoạt động hiệu quả, các DNXH vừà cần sự giúp đỡ của nhà nước, vừa cần sự cổ vũ, hỗ trợ của xã hội và của các doanh nghiệp khác. Các doanh nghiệp hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận đơn thuần nên có sự liên kết với các DNXH trong việc tổ chức thực hiện một số hoạt động cộng đồng mang tính xã hội như xây dựng cơ sở hạ tầng trường học, bệnh viện, nhà dưỡng lão, góp vốn thành lập DNXH nhằm giải quyết công ăn  việc làm cho nhóm người yếu thế. Bản thân sự đóng góp, liên kết này cũng là hình thức quảng bá cho doanh nghiệp, đôi bên cùng có lợi. Các hoạt động công ích xã hội, xoá đói giảm nghèo, văn hoá giáo dục mà các tổ chức đoàn thể xã hội, các cấp chính quyền tiến hành, nên có sự gắn kết với các DNXH. Với một xã hội đang trên đường phát triển, có tớ 24 triệu người chiếm 28% dân số nước ta thuộc diện đối tượng cần hỗ trợ bao  gồm hộ nghèo, cận nghèo, người khuyết tật, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, người già neo đơn, bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS, hàng loạt các vấn đề nảy sinh về ô nhiễm môi trường, bạo lực xã hội, y tế quá tải, vệ sinh an toàn thực phẩm, tiết kiệm năng lượng, bảo tồn văn hoá,… đều rất cần có DNXH, nên từ nhà nước, đến giới kinh doanh càng phải cùng nhau khuyến khích thành lập và hỗ trợ cho sự hoạt động, phát triển của DNXH.

Tổng hợp