Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Di tích Chùa Ngọa Vân nằm trong quần thể di tích lịch sử văn hóa tâm linh thời Trần thuộc xã Bình Khê, huyện Đông Triều. Chùa nằm ở vị trí trung tâm sườn phía Nam của núi Bảo Đài (hay còn gọi là núi Vây Rồng), lưng tựa vào núi Bảo Đài phía trước có Ngọn Bút là tiền án. Chùa được xây dựng theo phong cách kiến trúc tân cổ điển, nằm dọc theo chiều Tây Nam – Đông Bắc, đầu hồi phía Tây – Nam mở 3 cửa vòm và là mặt trước của chùa. Trên cửa chính đắp nổi một bức hoành phi hình chữ nhật, trong đề ba chữ Ngoạ Vân tự. Đây là vùng đất nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông - người sáng lập ra dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử chọn để tu hành, giảng pháp những năm cuối đời và nhập niết bàn ngày 1/11 năm Mậu Thân (1308). Có thể nói, Ngọa Vân được coi là "thánh địa" của Phật giáo Trúc Lâm nói riêng và Phật giáo Việt Nam nói chung.

Chùa Ngọa Vân được trùng tu trên nền móng chùa cũ

Vua Trần Nhân Tông sau khi đăng quang và hai lần đánh bại giặc Nguyên - Mông xâm lược nước Đại Việt đã truyền lại ngôi báu cho con trai là thái tử Thuyên. Theo lịch sử, tháng 8/1299 từ phủ Thiên Trường Trần Nhân Tông xuất gia vào núi Yên Tử tu hành khổ hạnh lấy hiệu là Hương Vân Đại Đầu Đà. khi tu trên đỉnh Tử Tiêu ngài xưng là Trúc Lâm Đại Sĩ. Tháng 5, năm Đinh Mùi, niên hiệu Hưng Long thứ 15 (1307) Trúc Lâm đại sĩ lên ở trên một am trên ngọn Ngọa Vân. Đây cũng chính là nơi Trần Nhân Tông “an nhiên viên tịch” ở tư thế sư tử nằm vào giờ Tý đêm 1-11-1308, kết thúc trọn vẹn quá trình tu hành hoá Phật. Am Ngọa Vân là kiến trúc được xây dựng vào khoảng đầu thế kỷ XX. Kiến trúc có mặt bằng hình chữ nhật, tường gạch, mái uốn vòm, hồi phía Nam mở 1 cửa, trên đề ba chữ Hán “Ngọa Vân Am”, lấy ngọn núi Bảo Đài làm tay ngai phải (hữu bạch hổ) cả cánh núi phía đông của núi Bảo Đài làm tay ngai trái (tả thanh long).

Tượng Phật Hoàng Trần Nhân Tông trong tư thế nằm nghiêng ( su tử ngọa) nhập Niết Bàn

Sau khi Trần Nhân Tông hoá Phật, vâng theo di chúc, Bảo Sái cùng các đệ tử đã tiến hành hoả thiêu Ngài ngay tại am Ngoạ Vân. Pháp Loa, Tổ thứ hai của Thiền Phái Trúc Lâm đến tưới nước thơm lên giàn hoả, thu được ngọc cốt và hơn 3.000 viên ngọc xá lị. Đồng thời, thiền sư Pháp Loa cho xây dựng bảo tháp để lưu giữ một phần xá lị tại chùa Ngoạ Vân, số xá lỵ còn lại và ngọc cốt rước xuống thuyền vua đưa về kinh đô Thăng Long, sau đó ngọc cốt đưa về an trí tại lăng Quy Đức (còn gọi là Đức lăng) phủ Long Hưng, nay là thôn Tam Đường, xã Tiến Đức huyện Hưng Hà, Thái Bình. Tại Ngoạ Vân hiện vẫn còn Tháp Phật hoàng, nơi lưu giữ xá lị của Ngài, nhờ sự giúp đỡ của vua Trần Anh Tông, đệ nhị tổ Pháp Loa đã xây dựng và mở rộng thánh địa Ngoạ Vân thành một quần thể chùa tháp lớn và từ đó về sau quần thể chùa tháp Ngoạ Vân không ngừng được mở rộng.

Phật Hoàng tháp và Đoan Nghiêm tháp

Trên đường lên chùa Ngoạ Vân, ở ngay cấp nền thứ nhất, ta gặp 2 tháp đá uy nghiêm sừng sững có niên đại thời Lê Trung Hưng. Tháp thứ nhất có tên là Phật Hoàng Tháp, được dựng bằng đá gạo và đá bán laterit ghép mộng, phía trước tháp có tượng voi đá và ngựa đá chầu. Trong lòng tháp đặt một bài vị bằng đá xanh khắc trang trí hoa lá và hình rồng tinh xảo, nội dung bài vị ghi “Nam mô đệ nhất tổ Trúc Lâm đầu đà Tĩnh tuệ giác hoàng Trần triều đệ tam Nhân Tông hoàng đế Điều Ngự vương Phật”. Phía trước Phật hoàng tháp có bia đá thấp, văn bia ghi “Minh Mạng nhị thập nhất niên, cửu nguyệt, sơ lục nhật phụng, Trần triều Nhân Tông hoàng đế lăng sắc tạo”. Tháp còn lại là Đoan Nghiêm tháp, được ghép bằng những phiến đá xanh rất lớn, được ghép khít bằng mộng, là nơi đặt bài vị của thiền sư Đức Hưng, hiệu là Viên Minh, thiền sư đã tôn tạo chùa Ngoạ Vân và cho trùng tu xây mới toà Phật hoàng tháp bằng đá thời Lê Trung hưng năm 1707.

Am Ngọa Vân - nơi vua Trần Nhân Tông nhập niết bàn

Chùa Ngọa Vân gắn liền với thăng trầm của lịch sử Phật giáo Việt Nam, trải qua thời gian và những biến thiên của lịch sử, Ngọa Vân giờ đây đang được đánh thức cùng với những giá trị to lớn. Việc trùng tu tôn tạo để dần trả lại không gian văn hóa xưa của di tích không chỉ là cái ta chiêm ngưỡng tôn thờ đi vào cuộc sống mà còn phục dựng nơi tham quan, nghiên cứu, giáo dục cho mọi người, nhất là thế hệ trẻ về tầm vóc và tư tưởng của Phật hoàng Trần Nhân Tông nổi bật là tinh thần “ cư trần lạc đạo”- vui đạo giữa đời của Ngài. Đồng thời góp phần tôn vinh tư tưởng Thiền phái Trúc Lâm, lan tỏa các giá trị văn hóa Phật giáo đến trong và ngoài nước. Trải qua hơn 700 năm nhưng những giá trị văn hoá mà Thiền phái Trúc Lâm để lại vẫn đang và sẽ lan toả mạnh, được các thế hệ nối tiếp, kế thừa và truyền bá đến nhiều quốc gia trên thế giới với những tư tưởng mang đậm giá trị nhân văn./.

Dương Thái