Sau 5 năm dậm chân tại chỗ, ý tưởng về việc phục dựng, xây dựng không gian ngâm thơ của các sĩ tử xưa, không gian văn hóa phục vụ cộng đồng tại Hồ Văn (thuộc di tích quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám) đã đến giai đoạn khởi công.
Trước đây, vào đầu năm 2017, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) đã cho ý kiến, cơ bản đồng ý về việc thỏa thuận chủ trương phục dựng tòa Phương đình và tôn tạo gò Kim Châu tại Hồ Văn. Tuy vậy sau 5 năm trôi qua, dự án vẫn chưa thể thực hiện. Dự án buộc phải gia hạn hoàn thành vào cuối năm 2021 vì những lý do khách quan như tình hình dịch bệnh.
Theo các nhà nghiên cứu, nguồn gốc của gò Kim Châu thời Lê và ở nhiều triều đại khác là nơi Nho sinh ra bình thơ, bình văn. Trên thực tế, trên tấm bia đá còn lại trên Hồ Văn cũng ghi rõ thời Lê trên gò Kim Châu có dựng Phán Thủy Đường là nơi tụ họp bình văn, đọc thơ của các sĩ phu Bắc Hà. Đến thời Nguyễn, nơi đây lại dựng đình ngói giữa hồ.
Tuy nhiên, không chỉ giai đoạn thập niên 40 của thế kỷ trước Hồ Văn bị lưu lạc từ quyền quản lý của tỉnh này hay tỉnh khác, mà đến khi được xác nhận Hồ Văn từng là một trong quần thể quan trọng của Văn Miếu - Quốc Tử Giám thì nơi đây vẫn bị bỏ hoang.
Phải từ sau năm 2016, các hoạt động như triển lãm, Hội chữ Xuân, hoạt động văn hóa trải nghiệm được diễn ra thì Hồ Văn mới bớt phần nhếch nhác. Song, không gian đúng nghĩa cho các hoạt động văn hóa nghệ thuật để phục vụ cộng đồng, phát huy giá trị di tích vẫn chưa được thực hiện.
Thành phố Hà Nội cho biết, Tòa Phương Đình sẽ được phục dựng trên gò Kim Châu, nối giữa hồ và mặt đất là cây cầu đá. Theo lịch sử ghi chép thì đây là nơi bình và vịnh thơ của các Nho sinh. Đến nay Hà Nội quyết tâm thực hiện và hoàn thành dự án mang tên phục dựng tòa Phương đình và tôn tạo gò Kim Châu tại Hồ Văn.
Phối cảnh tòa Phương đình và tôn tạo gò Kim Châu tại Hồ Văn dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2021 . Ảnh: Internet
Dự án đã nhận được sự chỉ đạo sát sao của các cơ quan như Bộ VHTT&DL, UBND TP Hà Nội. Không chỉ có các văn bản chỉ đạo về chuyên ngành tôn tạo, tu bổ, ngày 3/5/2021, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Chử Xuân Dũng đã ra văn bản chỉ đạo Sở VH&TT, Công an TP, UBND quận Đống Đa, Ban Tôn giáo thành phố về việc đảm bảo an ninh trật tự trong quá trình thi công công trình phục dựng tòa Phương Đình và tôn tạo gò Kim Châu tại Hồ Văn.
Dự án còn khoảng 200 ngày để hoàn thành. Với một khối lượng công việc lớn, đây sẽ là những khó khăn cho đơn vị thực hiện, song chúng tôi sẽ nỗ lực hết sức để thực hiện, đáp ứng được mong mỏi của các nhà khoa học và người dân yêu di tích.
Chính vì vậy, trong quá trình tu bổ lần này, Trung tâm hoạt động Văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan như Ban Tôn giáo TP, chính quyền địa phương di dời các hiện vật trên đến một nơi thích hợp theo đúng quy định. Sau khi phục dựng, tại tòa Phương Đình sẽ không có sinh hoạt tâm linh.
Được biết, dự án lần này sẽ bảo tồn 2 cây si cổ thụ và bia đá, cụ thể, 2 cây si cổ thụ là một trong những thành phần có giá trị lớn nhất trên gò, gắn liền với sự hình thành và phát triển của gò Kim Châu. 2 bia đá trong khu vực thờ tự cũ sẽ được di dời sang vị trí mới trong khuôn viên bồn hoa phía Nam gò Kim Châu.
Ngoài ra, các phần việc như tôn tạo sân vườn, cảnh quan kè hồ… cũng được chú trọng thực hiện. Sau khi việc tạo dựng cơ sở hạ tầng tại Hồ Văn được hoàn thành, Hà Nội sẽ tiếp tục xây dựng kế hoạch cho các hoạt động văn hóa để nơi đây không chỉ mang tính chất gợi nhớ không gian xưa mà còn trở thành nơi sinh hoạt văn hóa của du khách và cộng đồng./.
Kim Ngân