Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Ngày 08/5, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, một dự án luật quan trọng đã được trình bày trước Quốc hội: Dự án Luật Thanh tra (sửa đổi). Dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội đã lắng nghe Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội về dự án này. Việc sửa đổi Luật Thanh tra lần này được xem là cần thiết nhằm đáp ứng yêu cầu sắp xếp, tổ chức bộ máy nhà nước và khắc phục những bất cập, chồng chéo tồn tại trong tổ chức hoạt động thanh tra hiện nay.

Dự án Luật Thanh tra (sửa đổi) bám sát và thể chế hóa kịp thời các chủ trương quan trọng của Đảng, đặc biệt là Kết luận số 134-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, về việc sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Đồng thời, nó cũng quán triệt và thực hiện Kết luận số 127-KL/TW ngày 28/2/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư liên quan đến Đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra.

Quan điểm xây dựng Luật Thanh tra (sửa đổi) là kế thừa và đổi mới trong quá trình sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tập trung, thống nhất, tinh gọn về một đầu mối theo 02 cấp ở Trung ương và địa phương, nhằm khắc phục những bất cập, hạn chế, chồng chéo, trùng lắp.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành. (Ảnh: quochoi.vn)

Tổ chức lại hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tập trung, hai cấp

Dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) được xây dựng gồm 09 chương và 64 điều, con số này đã giảm đáng kể (54 điều) so với Luật Thanh tra hiện hành năm 2022. Việc lược bỏ 54 điều và sửa đổi, hoàn thiện quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra đã giúp cắt giảm đáng kể thủ tục hành chính. Tổng thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết “qua việc lược bỏ 54 điều của Luật Thanh tra năm 2022, sửa đổi, hoàn thiện quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra, đã cắt giảm trên 40% các thủ tục hành chính trong hoạt động thanh tra”.

Việc giảm số lượng điều luật là do dự thảo đã lược bỏ hoàn toàn quy định về nhiều cơ quan thanh tra hiện có. Cụ thể, dự thảo luật không còn các quy định về Thanh tra Bộ, Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ, cơ quan thanh tra ở cơ quan thuộc Chính phủ, Thanh tra sở, và Thanh tra huyện. Tổ chức và hoạt động của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành cũng bị lược bỏ trong dự thảo. Nội dung này được lược bỏ để thực hiện Đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh theo Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư.

Thay vào đó, dự thảo Luật sửa đổi và hoàn thiện quy định về các cơ quan thanh tra theo một hệ thống mới. Các cơ quan thanh tra theo dự thảo bao gồm: Thanh tra Chính phủ; Thanh tra tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (gồm Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan thanh tra khác theo quy định của Chính phủ); Thanh tra Cơ yếu; và Cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Thống nhất hoạt động và bổ sung nhiệm vụ mới

Một trong những điểm mới đáng chú ý của dự thảo Luật là quy định thống nhất một hoạt động thanh tra, không còn phân biệt giữa thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành như Luật hiện hành. Quy định này nhận được sự tán thành của đa số ý kiến trong cơ quan thẩm tra, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, bởi được đánh giá là phù hợp với vị trí, vai trò, nhiệm vụ của các cơ quan thanh tra, nhất là sau khi thu gọn hệ thống.

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cũng lưu ý về sự băn khoăn của một số ý kiến về tính phù hợp và khả thi của việc áp dụng chung một trình tự, thủ tục cho hai loại hình thanh tra mà về bản chất vốn có sự khác nhau, hiện đang được luật hiện hành quy định theo trình tự, thủ tục riêng. Do đó, Ủy ban đề nghị Chính phủ, Thanh tra Chính phủ quan tâm, lưu ý vấn đề này trong tổ chức triển khai thực hiện luật để kịp thời hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phát sinh.

Sau khi sắp xếp lại, các cơ quan thanh tra được bổ sung thêm nhiệm vụ và quyền hạn. Thanh tra Chính phủ sẽ tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ của 12 Thanh tra Bộ đã bị lược bỏ và Thanh tra tỉnh sẽ tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ của Thanh tra cấp huyện và Thanh tra sở. Do đó, dự thảo luật bổ sung nhiệm vụ cho Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh để phù hợp với mô hình mới.

Thanh tra Chính phủ được bổ sung nhiệm vụ "thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc quyền quản lý của Bộ đối với Bộ không có Thanh tra Bộ" và "thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của Bộ không có Thanh tra Bộ".

Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong trình bày trước Quốc hội Tờ trình tóm tắt dự án Luật Thanh tra (sửa đổi). (Ảnh: quochoi.vn)

Thanh tra tỉnh sẽ "thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, đơn vị, cá nhân thuộc sở và UBND các cấp" và "thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của các sở". Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị tiếp tục rà soát để chỉnh lý, hoàn thiện quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ và vị trí, chức năng của Thanh tra tỉnh, bảo đảm đồng bộ với mô hình tổ chức mới.

Một quy định mới nữa là dự thảo luật bổ sung nhiệm vụ cho các cơ quan thanh tra trong công tác phòng, chống lãng phí. Đồng thời, các quy định về kiểm soát quyền lực trong hoạt động thanh tra cũng được bổ sung. Đặc biệt, dự thảo luật bổ sung quy định về chuyển thông tin cho cơ quan điều tra trong hoạt động thanh tra nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Theo quy định tại Điều 29 dự thảo luật, "trường hợp phát hiện có dấu hiệu tội phạm nhưng chưa xác định được hậu quả, thiệt hại xảy ra thì chuyển thông tin về vụ việc cho cơ quan điều tra có thẩm quyền để tiếp tục điều tra và xử lý theo quy định pháp luật".

Xử lý chồng chéo và quy định chuyển tiếp

Một vấn đề được Chính phủ và cơ quan thẩm tra quan tâm là xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với các hoạt động kiểm tra chuyên ngành và giám sát. Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nhận thấy rằng, sau khi sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra và tăng cường hoạt động kiểm tra chuyên ngành, có thể phát sinh tình trạng chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với hoạt động kiểm tra chuyên ngành, và cả với hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử. Dự thảo Luật sửa đổi, hoàn thiện quy định về xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với kiểm toán nhà nước.

Đối với sự chồng chéo giữa hoạt động thanh tra với kiểm tra chuyên ngành và giám sát, do có sự khác nhau về mục đích, nội dung, phạm vi, thời hạn, trình tự, thủ tục, phương pháp tiến hành, dự thảo quy định khi có sự chồng chéo về đối tượng thì các cơ quan sẽ thực hiện trao đổi, thống nhất để xử lý trong từng trường hợp cụ thể. Cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định cụ thể hơn về xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với các hoạt động này để tạo thuận lợi trong thực hiện, bảo đảm hiệu quả và quyền, lợi ích hợp pháp của đối tượng.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo tóm tắt Thẩm tra dự án Luật Thanh tra (sửa đổi). (Ảnh: quochoi.vn)

Về quy định chuyển tiếp, dự thảo Luật bổ sung các phương án xử lý các trường hợp phát sinh sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy tại Điều 64. Cụ thể, các cuộc thanh tra có quyết định ban hành trước ngày luật này có hiệu lực nhưng chưa có kết luận thì tiếp tục thực hiện theo Luật Thanh tra năm 2022. Trường hợp cuộc thanh tra đang tiến hành hoặc đã kết thúc thanh tra trực tiếp nhưng chưa ban hành kết luận, Đoàn thanh tra sẽ tiếp tục thực hiện nhiệm vụ, xây dựng dự thảo kết luận trình Thủ trưởng cơ quan thanh tra sau khi sắp xếp xem xét, ban hành.

Đối với các cuộc thanh tra do Thanh tra Cục kết thúc hoạt động hoặc cơ quan được giao chức năng thanh tra chuyên ngành tiến hành, Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp hoặc Thủ trưởng cơ quan trước đây được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành sẽ xem xét, ban hành kết luận. Trong trường hợp cơ quan sau sắp xếp không còn tổ chức thanh tra, người đứng đầu sẽ giao đơn vị trực thuộc thực hiện chức năng tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Tuy nhiên, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị tiếp tục nghiên cứu, rà soát kỹ lưỡng các trường hợp cần quy định chuyển tiếp để bảo đảm đầy đủ, tạo thuận lợi, không để khoảng trống pháp lý hoặc phát sinh khó khăn, vướng mắc. Một số ví dụ được nêu ra là cần bổ sung quy định chuyển tiếp về việc theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện đối với các kết luận thanh tra, và việc đối tượng thanh tra thực hiện kết luận thanh tra của cơ quan thanh tra kết thúc hoạt động sau sắp xếp.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội tán thành việc sửa đổi toàn diện Luật Thanh tra hiện hành và tán thành việc xây dựng, ban hành Luật theo trình tự, thủ tục rút gọn. Ủy ban đánh giá dự thảo Luật đã bám sát, thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra, bảo đảm tính hợp hiến và cơ bản thống nhất với hệ thống pháp luật. Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với quy định thống nhất một hoạt động thanh tra và cách quy định về hệ thống cơ quan thanh tra trong dự thảo.

Dự án Luật Thanh tra (sửa đổi) là một bước tiến quan trọng nhằm cơ cấu lại hệ thống cơ quan thanh tra, hướng tới mô hình hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn, đồng thời giải quyết các vấn đề tồn đọng như chồng chéo, lãng phí nguồn lực và đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực thanh tra. Tuy còn một số vấn đề được cơ quan thẩm tra lưu ý cần tiếp tục làm rõ và hoàn thiện, nhưng nhìn chung dự thảo đã tạo cơ sở pháp lý cho việc đổi mới mang tính cách mạng về tổ chức và hoạt động thanh tra./.