Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

3. Thủ tục thi hành án hành chính

Ba là, thực hiện việc thi hành bản án, quyết định của Tòa án

Khác với Pháp lệnh TTGQCVAHC, thủ tục thi hành án hành chính đã được Luật TTHC quy định tương đối rõ ràng. Trình tự các giai đoạn thi hành án hành chính, chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan cũng được Luật TTHC nêu cụ thể giúp cho các chủ thể có trách nhiệm thi hành án thực hiện chức năng và nhiệm vụ của mình đảm bảo quyền và lợi ích cho người được thi hành án. Bên cạnh đó, với trình tự, thủ tục luật định người được thi hành án có thể biết được tiến trình thi hành án đối với vụ việc của mình, kịp thời khiếu nại, kiến nghị với các cơ quan chức năng thực hiện nhiệm vụ của họ. Đồng thời đây là một trong những cơ sở giúp cho các cơ quan nhà nước cấp trên kiểm tra việc thi hành án hành chính của cơ quan nhà nước cấp dưới trong việc thi hành án hoặc tổ chức thi hành án, kịp thời xử lý những sai phạm trong hoạt động thi hành án đảm bảo quyền lợi cho các bên liên quan.

4. Kiểm sát thi hành án hành chính

Kiểm sát thi hành án hành chính là một trong những công tác để thực hiện chức năng kiểm sát các hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng hành chính. Kiểm sát thi hành án hành chính có vai trò đẩy mạnh công tác thi hành án, hạn chế những vi phạm quyền con người và cũng vì thế góp phần bảo đảm hiệu quả, hiệu lực của bản án, quyết định của Tòa án. Dưới góc độ pháp lý, thi hành án hành chính là một hoạt động thực hiện quyền lực Nhà nước nhằm thi hành bản án, quyết định của Tòa án. Hoạt động thi hành án hành chính góp phần quan trọng trong việc bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, góp phần giữ vững ổn định chính trị, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước, bảo đảm tuân thủ pháp chế xã hội chủ nghĩa.

So với quy định của Pháp lệnh TTGQCVAHC trước đây thì Luật TTHC đã chính thức ghi nhận việc kiểm sát thi hành án hành chính. Tuy nhiên quy định còn chưa cụ thể, gây khó khăn cho Viện kiểm sát trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Những quy định của Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2002 về kiểm sát việc thi hành án chủ yếu điều chỉnh kiểm sát thi hành án dân sự, rất ít các điều khoản đề cập đến kiểm sát việc thi hành án hành chính. Do đó, theo chúng tôi Luật TTHC cần có những quy định rõ ràng hơn về công tác này hoặc được hướng dẫn tại các văn bản dưới luật nhằm đảm bảo hiệu quả của hoạt động kiểm sát ngăn chặn những hành vi xâm phạm đến quyền con người trong hoạt động thi hành án hành chính.

5. Xử lý vi phạm trong thi hành án hành chính

Xử lý vi phạm trong lĩnh vực tư pháp nói chung, trong hoạt động thi hành án hành chính nói riêng là một trong những chế định quan trọng của pháp luật nhằm đấu tranh phòng và chống các vi phạm pháp luật, giữ vững an ninh, trật tự an toàn xã hội, góp phần đưa các bản án, quyết định có hiệu lực của Toàn án được thực thi trên thực tế, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Tuy nhiên, Pháp lệnh TTGQCVAHC trước đây không có điều khoản này ghi nhận về quy định này do đó trên thực tế việc xử phạt vi phạm trong thi hành án hành vẫn chưa thực sự đi vào đời sống xã hội, chưa đáp ứng được mục tiêu đặt ra là răn đe, phòng ngừa vi phạm để từ đó nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước. Thực tiễn, khi phát hiện hành vi vi phạm trong thi hành án hành chính, một số người có thẩm quyền còn nhiều lúng túng khi vận dụng các quy định của pháp luật để xử phạt, hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự do Pháp lệnh không quy định nên phải vận dụng các văn bản pháp luật có liên quan khác. Trong khi đó, ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận lớn những người phải thi hành án và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong các hoạt động thi hành án hành chính còn chưa cao, không thực hiện nghĩa vụ thi hành án,... Thực tế đó đã chứng tỏ vi phạm trong lĩnh vực này không những chưa giảm mà còn có xu hướng ngày càng nhiều hơn và phức tạp hơn.

Theo quy định của Luật TTHC có ba nhóm biện pháp chế tài có thể áp dụng đối với người có hành vi vi phạm pháp luật về thi hành án: xử phạt vi phạm hành chính, xử lý kỷ luật, truy cứu trách nhiệm hình sự. Theo chúng tôi quy định này rất hợp, tùy tính chất và mức độ của hành vi vi phạm, tùy đối tượng vi phạm mà áp dụng biện pháp xử lý phù hợp. Bên cạnh đó hàng loạt các văn bản pháp luật khác như Luật Cán bộ, công chức, Luật phòng, chống tham nhũng, Luật tổ chức Hội đồng dân dân và Ủy ban nhân dân có quy định trách nhiệm người đứng đầu cơ quan nhà nước, cấp phó của người đứng đầu và của những người có nhiệm vụ quyền hạn khác khi vi phạm pháp luật, không làm tròn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao. Thế nhưng có rất ít cơ quan, người có thẩm quyền nào áp dụng các quy định pháp luật đó để xử cơ quan, cá nhân người vi phạm về thi hành án. Thực tế ít có người bị xử lý hình sự về tội không chấp hành, cản trở việc thi hành án dù có hành vi chống đối quyết liệt, kéo dài, nghiêm trọng, hiếm có cán bộ, công chức bị xử lý kỷ luật vì không thi hành án hoặc không tổ chức thi hành án. Theo chúng tôi dẫn đến tình trạng trên là vì hiện nay chưa có văn bản nào hướng dẫn về việc xử lý vi phạm này như thế nào gây khó khăn trong thực tiễn áp dụng. Ví dụ như khi cần xử phạt hành chính đối với người có hành vi vi phạm pháp luật về thi hành án hành chính nhưng thẩm quyền xử phạt là cơ quan nào, thủ tục ra sao thì cần phải được làm rõ. Khác với thi hành án dân sự khi quy trách nhiệm thi hành án về một đầu mối là cơ quan thi hành án dân sự thì việc xử phạt vi phạm hành chính trong thi hành án dân sự đơn giản hơn rất nhiều còn trong thi hành án hành chính, người đứng đầu cơ quan nhà nước không thi hành án có bị xử phạt không? Hoặc Luật TTHC quy định việc xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức sai phạm trong thi hành án hành chính nhưng hiện nay luật chưa xác định rõ trong trường hợp nào là trách nhiệm của người đứng đầu, trong trường hợp nào trách nhiệm cá nhân trong hoạt động thi hành án thì rất khó xử lý được.

Tóm lại, Luật TTHC đã bổ sung thêm vào hệ thống pháp luật tố tụng hành chính nhiều quy định mới mang tính tích cực trong đó nổi bật là những sửa đổi, bổ sung quan trọng về thi hành án hành chính. Mặc dù những quy định về thi hành án hành chính trong Luật TTHC vẫn còn một số vấn đề cần được hướng dẫn, giải thích rõ nhưng với những bổ sung, sửa đổi này Luật TTHC đã thể hiện rất rõ tinh thần của cải cách tư pháp trong Nghị quyết của Đảng và quan điểm xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của dân, do dân, vì dân đồng thời đảm bảo hơn nữa quyền và lợi ích của người được thi hành án nói riêng và quyền con người nói chung trong thi hành án hành chính./.

TS. Nguyễn Thị Thương Huyền
Th.S Lê Việt Sơn

Giảng viên Khoa Luật Hành chính - Nhà nước, Trường Đại học Luật Tp.HCM