Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Chỉ tính trong 06 tháng đầu năm 2013, theo Báo cáo của Thanh tra Chính phủ(1), công dân đến Trụ sở tiếp công dân các cấp khiếu nại, tố cáo 149.854 lượt người, đã tăng 02% về số lượt; 1.774 lượt đoàn đông người tăng 19,8%, số vụ việc trình bày khiếu nại, tố cáo 73.403 vụ việc, đơn khiếu nại, tố cáo tăng 6,9 % so với cùng kỳ năm 2012, chưa kể 528 vụ việc tồn đọng, phức tạp, kéo dài từ các năm trước chuyển sang; tính chất nhiều vụ việc rất phức tạp, mức độ khiếu kiện có thời điểm rất gay gắt. Nguyên nhân của tình trạng này xuất phát từ một số nguyên nhân mang thuộc tính bản chất, cốt lõi sau đây:

Ảnh minh hoạ

Một là người có thẩm quyền giải quyết không trực tiếp xác minh

Theo 02 Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo hiện hành thì người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo là Chủ tịch UBND các cấp (cấp xã, huyện, cấp tỉnh), Thủ trưởng các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, … theo phân cấp quản lý cán bộ; riêng giải quyết khiếu nại còn giao cho Thủ trưởng cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện có thẩm quyền giải quyết khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình, của cán bộ do mình quản lý trực tiếp.

Về thẩm quyền giải quyết khiếu nại thì thẩm quyền giải quyết khiếu nại của các cấp, các ngành mang tính nội bộ, theo đó Thủ trưởng các cấp, các ngành phải giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính và hành vi hành chính của cấp, ngành đó và giải quyết lần 2 đối với cấp dưới trực tiếp do mình quản lý, bổ nhiệm trực tiếp;

Về thẩm quyền giải quyết tố cáo cũng tương tự, Thủ trưởng các cấp, các ngành phải giải quyết nội dung tố cáo về hành vi vi phạm pháp luật trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ đối với cán bộ, công chức, viên chức do Thủ trưởng đó quản lý, bổ nhiệm trực tiếp và giải quyết khiếu nại đối với Kết luận tố cáo của cấp dưới do Thủ trưởng đó quản lý, bổ nhiệm đã giải quyết nhưng người tố cáo không đồng ý và còn tố cáo tiếp hoặc tố cáo quá thời hạn không được cấp dưới giải quyết.

Việc quy định này để giải quyết ngay trong nội bộ cơ quan, tổ chức tự xem xét lại việc làm, hoạt động công vụ của chính nội bộ đó hoặc của cấp dưới do cơ quan, tổ chức đó quản lý trong hoạt động nhiệm vụ, công vụ, phương thức giải quyết này có ưu điểm nổi bật là góp phần tạo điều kiện cho nội bộ tự xem xét lại văn bản hành chính (quyết định), hành vi hành chính, việc làm trong công vụ, nhiệm vụ của mình, của cán bộ do mình quản lý, bổ nhiệm nếu đúng thì trả lời để người khiếu nại, tố cáo biết, nếu sai thì xử lý, điều chỉnh, khắc phục, sửa sai (nếu có), nhưng nhược điểm lớn nhất là:

- Nhiều cơ quan phải giải quyết dẫn đến xác định thẩm quyền trên thực tế nhiều vấn đề nhạy cảm, liên quan đến nhiều lĩnh vực, cơ quan nọ đùn đẩy cho cơ quan kia, người này đùn đẩy cho người khác, … đơn thư chuyển vòng vo làm cho tính kịp thời, chính xác, đúng thẩm quyền, thời hạn bị vi phạm một cách “hợp lý”;

- Việc giải quyết thiếu tính chuyên nghiệp dẫn đến quyết định, kết luận, ra văn bản oan sai do không có chuyên môn, chuyên môn yếu kém;

- Tính phán quyết không cao dẫn đến người có liên quan, nhất là người bị khiếu nại, người bị tố cáo - nhiều trường hợp “không phục” do  bị quyết định khiếu nại đúng, kết luận tố cáo đúng và không chấp hành, không thi hành quyết định, kết luận đã có hiệu lực pháp luật;

- Quyết định, kết luận bị sửa đi sửa lại nhiều lần do không đảm bảo về mọi phương diện, tính khách quan, …

Trên thực tế thì người có thẩm quyền lại không xác minh mà giao cho cán bộ của mình thực hiện rồi báo cáo và tham mưu quyết định, kết luận, trong đó có 02 hướng nếu người giải quyết và người xác minh cùng quan điểm và ngược lại là khác quan điểm, trong đó người có thẩm quyền quyết định thì không trực tiếp xác minh mà chỉ căn cứ vào bản báo cáo nên có thể hiểu đúng sẽ đưa ra quyết định, kết luận giải quyết có thể đúng hoặc hiểu sai vấn đề sẽ kết luận, quyết định giải quyết sai; trong số đó không ít trường hợp mặc dù cùng hiểu bản chất vụ việc nhưng do quan điểm khác nhau dẫn đến người xác minh kết luận một “đường” thì người có thẩm quyền giải quyết kết luận một “nẻo”, dẫn đến kết quả cuối cùng là giải quyết sai lệch bản chất vụ việc và trái pháp luật gây thiệt hại lợi ích Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của người cơ quan, tổ chức, cá nhân. Những yếu tố trên dẫn đến tái khiếu, tái tố, đơn thư tràn lan, tản mạn, không tập trung và vượt cấp, kéo dài.

Hai là yếu tố cần và đủ của người xác minh

Theo 02 Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo thì người có thẩm quyền giải quyết có thể giao cho cơ quan chuyên môn trực thuộc(2); (ở đây thường là khiếu kiện liên quan đến lĩnh vực quản lý của bộ phận nào thì bộ phận đó tham mưu), quy định như vậy có thể nhằm sát với chuyên môn, chuyên ngành nhưng trên thực tế không loại trừ được tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi” do tính bảo thủ, nội bộ, tiêu cực khác, bên cạnh đó là năng lực của cán bộ tham mưu, chẳng hạn nhiều vụ việc khi tiếp nhận đơn thư khiếu nại, tố cáo thì Thủ trưởng cơ quan chỉ đạo chuyển về Phòng chuyên môn trực thuộc, Trưởng phòng giao cho Phó phòng phụ trách lĩnh vực, tiếp đến Phó phòng này giao cho cán bộ chuyên môn trực tiếp xác minh rồi báo cáo, tham mưu trở lại theo từng “phân cấp” được giao đến Thủ trưởng cơ quan có thẩm quyền giải quyết.

Trên thực tế thì những cán bộ này chỉ quan tâm đến nhiệm vụ của ngành, lĩnh vực mình mà ít hoặc không quan tâm đến trách nhiệm giải quyết khiếu nại, tố cáo và không ít vụ việc do cán bộ không có chuyên môn Luật, không có chuyên môn về lĩnh vực bị khiếu kiện, thậm chí có chuyên môn Luật, chuyên môn ngành, lĩnh vực nhưng nhiều trường hợp không đảm bảo trình độ, năng lực, phẩm chất để xác minh nên chất lượng kiểm tra, xác minh, tham mưu giải quyết vụ việc không đảm bảo mọi mặt. Khi xảy ra sai phạm thì đổ lỗi cho nhau và người phải chịu hậu quả cuối cùng là người khiếu nại, bị khiếu nại, người tố cáo, bị tố cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ có liên quan khác.

Ba là thủ tục, trình tự giải quyết

Mặc dù Luật Khiếu nại năm 2011 không quy định rõ việc người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại khi giao cho người xác minh nội dung khiếu nại phải ra văn bản như xác minh nội dung tố cáo trong Luật Tố cáo năm 2011(3) nhưng tại điểm b, khoản 2, điều 13 Luật Khiếu nại năm 2011 quy định người bị khiếu nại có nghĩa vụ “Chấp hành quyết định xác minh nội dung khiếu nại của cơ quan, đơn vị có thẩm quyền giải quyết khiếu nại” như vậy có nghĩa Luật quy định khi người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo có thể tự mình hoặc giao cho người khác (cơ quan, tổ chức, cán bộ trực thuộc) xác minh nội dung khiếu nại, tố cáo bằng văn bản theo thể thức Quyết định, hiện nay vẫn áp dụng các thủ tục theo hướng dẫn của Thanh tra Chính phủ tại Quyết định số 1131/2008/QĐ-TTCP ngày 18/6/2008; Thông tư số 04/2010/TT-TTCP ngày 06/8/2010; Thông tư số 01/2009/TT-TTCP ngày 15/12/2009 (chuẩn bị được thay thế bằng Thông tư số 06/2013/TT-TTCP ngày 30/9/2013 của Thanh tra Chính phủ về quy định quy trình giải quyết tố cáo, có hiệu lực từ ngày 15/11/2013)  và nhiều cấp tỉnh, huyện cũng ra bộ thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo để áp dụng tại cơ quan, địa phương đó. Theo đó quy trình từ tiếp nhận đơn thư đến ra kết quả giải quyết mất rất nhiều thời gian, nhiều thủ tục không “cần thiết” vì vậy trên thực tế đa số các vụ việc đều giải quyết chậm so với Luật định, nếu thanh tra, kiểm tra sẽ là vi phạm thời hạn giải quyết, kể cả nhiều trường hợp có gia hạn thời gian xác minh.

Bên cạnh đó tình trạng khi nhận được đơn thư khiếu nại, tố cáo nhiều cơ quan chuyển vòng vo vẫn diễn ra nhiều, dẫn đến nhiều đơn thư của người khiếu kiện không được cấp nào, cơ quan nào giải quyết kịp thời, thậm chí “bặt vô âm tín” làm cho đơn khiếu nại, tố cáo gửi vượt cấp và tính chất phức tạp thêm nhiều.

Bốn là người khiếu nại, tố cáo

Nhiều trường hợp khiếu nại, tố cáo là đúng, do bị xâm phạm quyền lợi hợp pháp, quyền lợi chính đáng của người đó hoặc vì mục đích xây dựng nên phải đi khiếu nại, tố cáo nhưng bên cạnh đó nhiều người do thiếu hiểu biết, do nhận thức sai pháp luật, do mâu thuẫn trong đời sống, hoạt động, do có động cơ không tốt với người bị khiếu nại, người bị tố cáo, do bị dụ dỗ, xúi dục, mua chuộc, … mà đi khiếu nại, tố cáo, cố tình khiếu nại, tố cáo vượt cấp, tràn lan, tái khiếu, tái tố nhằm gây sức ép để làm lợi bất hợp pháp cho người khiếu nại, tố cáo, “khiếu” không được thì quay sang “tố” nhằm gây thiệt hại về mọi phương diện cho người bị khiếu nại, tố cáo (bị khiếu tố oan). Qua thực tiễn cho thấy người khiếu nại, tố cáo không chỉ tố cáo cán bộ với tư cách là lãnh đạo, cán bộ chuyên môn về mặt hành chính mà còn khiếu nại, tố cáo cán bộ với tư cách về Đảng, HĐND, tổ chức đoàn thể chính trị, nghề nghiệp… Do vậy khi giải quyết, người có thẩm quyền phải linh hoạt trong việc xác định nội dung khiếu nại, tố cáo.

Năm là người bị khiếu nại, tố cáo

Có thể thấy, nhiều cán bộ thực sự là “công bộc”, là “đầy tớ” của dân và ngược lại không ít cán bộ còn quan liêu, hách dịch, cửa quyền gây bức xúc cho người dân, dẫn đến khiếu nại, tố cáo; theo Bí thư Thành ủy Hà Nội “Cũng có cán bộ lỡ làm sai nhưng không sửa ngay từ cơ sở, ngại trách nhiệm, muốn lấn át dân, đổ lỗi cho dân. Vì vậy, dân phải vượt cấp, khiến sai ít thành sai nhiều, càng làm càng sai”, “dân khiếu kiện phần nhiều là do cán bộ”(4) và đây là mặt yếu kém của một bộ phận cán bộ đã tạo thành “bước đệm” để người dân bức xúc, lợi dụng mà khiếu kiện.

Để đảm bảo hiệu quả của công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, cơ quan có thẩm quyền cần hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu nại, giải quyết tố cáo kiểu mới theo hướng thành lập một hệ thống cơ quan chuyên trách giải quyết khiếu kiện hành chính với tên gọi phù hợp, được trang bị đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị, đội ngũ cán bộ làm việc một cách chuyên nghiệp “mô hình” như Tòa án ở cấp huyện, cấp tỉnh, cấp Bộ và Trung ương. Phải quy định cụ thể trách nhiệm, quyền hạn của đội ngũ cán bộ trong bộ máy giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng như trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo, quyền của các “đương sự” (Người khiếu nại – người bị khiếu nại, người tố cáo – người bị tố cáo, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan)... Được như vậy, sẽ đảm bảo việc giải quyết tập trung, chuyên nghiệp, kịp thời, khách quan và đảm bảo được việc thực hiện triệt để kết quả giải quyết đã có hiệu lực pháp luật, hạn chế được khiếu kiện tràn lan, vượt cấp, kéo dài, góp phần ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội để phát triển kinh tế - xã hội đất nước./.

(1). Báo cáo sơ kết công tác công tác thanh tra 6 tháng đầu năm 2013 và phương hướng, nhiệm vụ công tác 6 tháng cuối năm 2013 (Tài liệu phục vụ Hội nghị trực tuyến sơ kết công tác thanh tra 6 tháng đầu năm 2013 tại Thanh tra Chính phủ);

(2): điểm b, khoản 1, điều 29, khoản 1, điều 22.

(3) Khoản 2, Điều 22

(4). Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị tại Hội nghị ngày 07/9/2011 triển khai thực hiện Chỉ thị số 20/CT-TU của Thành ủy Hà Nội.

Nguyễn Văn Thuận

Thanh tra huyện Thạch Thất