Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Thời gian qua, những thay đổi trong hệ thống văn bản pháp luật đã đem lại nhiều quyền hơn cho người dân, nhưng trên thực tế, việc thực hiện các nội dung trên còn hạn chế. Những hạn chế đó xuất phát từ thực tế nhận thức, năng lực, trách nhiệm của người đại biểu nhân dân, cán bộ địa phương cũng như nhận thức, văn hóa của người dân với những truyền thống và tập quán đã ăn sâu vào tiềm thức. Điều này không những hạn chế quyền tham gia quản lý nhà nước của người dân mà còn không huy động được sức mạnh của nhân dân trong việc quản lý, phát triển kinh tế - xã hội. Căn cứ vào tình hình thực tế của Việt Nam và tham khảo kinh nghiệm của các nước trên thế giới, tác giả bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của người dân vào quản lý công việc của địa phương ở nước ta như sau:

1. Tăng cường dân chủ trực tiếp

Tăng cường các hình thức dân chủ trực tiếp đặc biệt có ý nghĩa quan trọng đối với chính quyền địa phương, nhất là cấp cơ sở, nơi mà cộng đồng dân cư làng xã Việt Nam, vốn có truyền thống tự nguyện, tự quản lâu đời, nơi mà các nhiệm vụ có tính tự quản rất rõ nét và chiếm tỷ trọng đáng kể so với các nhiệm vụ mang tính pháp lý chính thức mà chính quyền cơ sở phải thực hiện.

Đối với chính quyền cấp cơ sở càng phải tăng cường các hình thức dân chủ trực tiếp, phải thực hiện phương thức ''trưng cầu ý dân'' khi quyết định các vấn đề quan trọng như sáp nhập, chia tách các đơn vị hành chính - lãnh thổ, phân vạch, điều chỉnh địa giới hành chính, quyết định các nhiệm vụ có tính chất tự quản của cộng đồng như các công trình dự án do nhân dân đóng góp xây dựng, các công việc tôn tạo di tích lịch sử, phong tục tập quán, truyền thống, lễ nghi…

Để thực hiện tốt hơn nữa việc thực hiện dân chủ ở địa phương, cần tiến hành các hoạt động cụ thể sau:

- UBND cấp tỉnh ban hành văn bản, cơ chế đảm bảo cho người dân tham gia nhiều hơn vào quản lý nhà nước như xây dựng cơ chế lấy ý kiến phản hồi của người sử dụng dịch vụ công; cơ chế người dân tham gia vào quá trình ban hành các quyết định quản lý của chính quyền địa phương.

- Hoàn thiện bộ máy Ban chỉ đạo thực hiện dân chủ cơ sở ở các địa phương bằng cách nâng cao năng lực cho các thành viên về việc triển khai các quy định về thực hiện dân chủ cơ sở, đặc biệt là đội ngũ cán bộ Đảng, chính quyền, Mặt trận và các tổ chức đoàn thể ở cấp xã và thôn, bản, khu phố trên các mặt: nhận thức, nghiệp vụ, kỹ năng và phương pháp tổ chức triển khai thực hiện.

- Gắn việc thực hiện dân chủ cơ sở ở xã, phường với các chỉ tiêu thi đua. Tăng cường công tác kiểm tra, đôn đốc các cấp chính quyền, động viên khen thưởng kịp thời những tổ chức, cộng đồng dân cư, cá nhân thực hiện tốt; phê bình, xử lý nghiêm minh những cá nhân vi phạm Quy chế dân chủ cơ sở.

- Thường xuyên tuyên truyền, phổ biến để nhân dân hiểu rõ về các nội dung trong Pháp lệnh về dân chủ cơ sở, như những nội dung dân được biết, dân được bàn, dân quyết định và những việc dân được kiểm tra bằng các hình thức đa dạng như: loa truyền thanh, phát tờ rơi, tổ chức hội thi tìm hiểu các nội dung trong Quy chế dân chủ cơ sở…

- Khuyến khích người dân bày tỏ ý kiến với chính quyền theo đúng quy định của pháp luật, đặc biệt là khuyến khích sự tham gia của phụ nữ và người dân tộc thiểu số.

- Đầu tư xây dựng các mô hình mẫu về tổ chức thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở để tạo điều kiện tiếp xúc, trao đổi giữa chính quyền và người dân.

2. Tăng cường dân chủ gián tiếp

Đi liền với việc phát huy, tăng cường các hình thức thực hiện quyền dân chủ trực tiếp, cần tiếp tục hoàn thiện các hình thức dân chủ đại diện trong hoạt động của chính quyền địa phương các cấp, cụ thể là:

Một là, hoàn thiện thể chế tổ chức, hoạt động của HĐND, khắc phục những biểu hiện hình thức trong tổ chức và hoạt động của HĐND cũng như của mỗi đại biểu HĐND. Để HĐND thực sự trở thành một thiết chế đủ mạnh đảm bảo quyền dân chủ của nhân dân trong thực tiễn, cần phải:

- Xác định rõ những thẩm quyền cần phân cấp cho địa phương để HĐND trực tiếp quyết định và giám sát.

- Đảm bảo đủ các điều kiện và nguồn lực cần thiết để HĐND có thể quyết định được nhiệm vụ của địa phương.

- Tạo lập cơ chế rõ ràng cụ thể để HĐND thực hiện tốt chức năng quyết định và chức năng giám sát của mình đối với UBND (như cơ chế HĐND bỏ phiếu tín nhiệm các chức danh do HĐND bầu ra…)

- Đề cao vai trò của pháp luật, pháp chế trong tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị XHCN ở mỗi cấp địa phương, mọi tổ chức và cán bộ thuộc hệ thống chính trị đều phải tuân thủ pháp luật và hoạt động trong khuôn khổ pháp luật.

- Đổi mới cơ chế, phương pháp ứng cử, bầu cử đại biểu HĐND để nhân dân lựa chọn một cách dân chủ những đại biểu xứng đáng nhất vào HĐND theo quy định của pháp luật.

Thứ hai, hoàn thiện thể chế tổ chức và hoạt động của các tổ chức chính trị-xã hội ở mỗi cấp hành chính (tỉnh, huyện, xã) theo hướng mỗi tổ chức là đại diện thực sự cho ý chí, lợi ích, nguyện vọng của mỗi tầng lớp nhân dân (Thanh niên, phụ nữ, công nhân, nông dân…). Tạo lập cơ chế hữu hiệu để các tổ chức chính trị-xã hội là người bảo vệ quyền lợi của mỗi tầng lớp dân cư và là người đại diện cho họ tham gia một cách thiết thực, hiệu quả vào công việc quản lý nhà nước và quản lý xã hội ở địa phương.

3. Đẩy mạnh sự tham gia của các đoàn thể vào công việc của địa phương

Cần đẩy mạnh sự tham gia của các tổ chức đoàn thể vào công việc của địa phương, đặc biệt là các tổ chức phi lợi nhuận (NPO) tham gia vào việc cung ứng các dịch vụ công. Cần xây dựng mối quan hệ giữa chính quyền với các tổ chức đoàn thể là quan hệ đối tác theo hướng:

- Xây dựng các hội đoàn mạnh giúp giảm chi phí, gia tăng tính minh bạch và liêm chính cho chính quyền địa phương. Phát huy vai trò thực sự của các đoàn thể trên thực tế như xây dựng các đoạn đường tự quản của Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ…

- Khuyến khích và hỗ trợ các đoàn thể tham gia vào việc cung ứng các dịch vụ công cho cộng đồng và tham gia vào công việc quản lý của địa phương bằng việc hỗ trợ địa điểm hoạt động hoặc hỗ trợ về tài chính. Ngoài ra, chính quyền có thể vận động người dân, các doanh nghiệp quyên góp tiền để tạo cơ sở cho các đoàn thể hoạt động vì mục tiêu công cộng. Các tổ chức đoàn thể sẽ hoạt động hiệu quả hơn rất nhiều do sự hỗ trợ của các cơ quan nhà nước.

- Thường xuyên tổ chức các khóa bồi dưỡng cho tổ trưởng tổ dân phố, trưởng thôn, trưởng bản, hướng tới các nội dung chính sau đây: Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của tổ trưởng tổ dân phố; kiến thức quản lý dân cư, bồi dưỡng nghiệp vụ, bồi dưỡng các kỹ năng như giao tiếp, hòa giải, tổ chức cuộc họp….

4. Tăng cường hiệu quả phản hồi, đối thoại của người dân đối với chính quyền địa phương

Mở rộng đối thoại giữa chính quyền địa phương với người dân thông qua gặp gỡ trực tiếp hoặc trực tuyến (online). Tổ chức các buổi họp báo, buổi “Dân hỏi Chủ tịch UBND trả lời” ở các cấp chính quyền địa phương…

Tăng hiệu quả tiếp dân của chính quyền, của lãnh đạo các cơ quan hành chính nhà nước thông qua việc xây dựng lịch tiếp công dân định kỳ, đa dạng hóa các hình thức tiếp công dân.

Tổ chức các cuộc khảo sát sự hài lòng của công dân đối với các dịch vụ hành chính công thông qua phiếu khảo sát ý kiến người dân (Citizents report card), phần mềm lấy ý kiến người dân. Học tập kinh nghiệm và nhân rộng mô hình sử dụng phần mềm lấy ý kiến công dân thông qua màn hình cảm ứng (mô hình của quận 1, TP. Hồ Chí Minh và một số địa phương…).

TS. Hoàng Mai

                                                                                                     Học viện Hành chính